You are currently viewing Δημήτρης  Γαβαλάς: Υλικό και Σχόλια 11 – Rafael Alberti

Δημήτρης  Γαβαλάς: Υλικό και Σχόλια 11 – Rafael Alberti

Ο Ραφαέλ Αλμπέρτι (Rafael Alberti, 1902-1999) ήταν Ισπανός ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, εικονογράφος, πολιτικός, συγγραφέας, ηθοποιός και ζωγράφος. Συγκαταλέγεται μαζί με τον Λόρκα στους πιο εμπνευσμένους ποιητές της γενιάς του 1927.  Είχε ενεργό συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα της χώρας του. Από το 1939  έζησε αυτοεξόριστος –λόγω της επιβολής του απολυταρχικού καθεστώτος του Φράνκο– διαδοχικά στην Αργεντινή, στην Ουρουγουάη, στο Παρίσι και στη Ρώμη, και επέστρεψε στην πατρίδα του το 1977, μετά  την αποκατάσταση της δημοκρατίας.

Το ποίημά του στη σημερινή ανάρτηση είναι το El ángel de los números (Ο Άγγελος των Αριθμών).

 

El ángel de los números

 

Vírgenes con escuadras

y compases, velando

las celestes pizarras.

 

Y el ángel de los números,

pensativo, volando

del 1 al 2, del 2

al 3, del 3 al 4.

 

Tizas frías esponjas

rayaban y borraban

la luz de los espacios.

 

Ni sol, luna, ni estrellas,

ni el repentino verde

del rayo y el relámpago,

ni el aire. Sólo nieblas.

 

Vírgenes sin escuadras,

sin compases, llorando.

 

Y en las muertas pizarras,

el ángel de los números,

sin vida, amortajado

sobre el l y el 2,

sobre el 3, sobre el 4.

 

 

Ο Άγγελος των Αριθμών

 

Παρθένες με τρίγωνα

και διαβήτες φρουρούν

τις ουράνιες πλάκες.

 

Και ο Άγγελος των Αριθμών

σκεφτικός και πετώντας

από το 1 στο 2, από το 2

στο 3, στο 4 γλιστράει.

 

Ψυχρές κιμωλίες και σπόγγοι

διέγραψαν, έσβησαν

το λαμπρό φως του διαστήματος.

 

Ούτε ήλιος, φεγγάρι, ούτε άστρα

ούτε η αιφνίδια πράσινη λάμψη

της αστραπής

ούτε αύρα. Μόνον ομίχλη εκεί.

 

Παρθένες χωρίς τρίγωνα

και διαβήτες κλαίνε.

 

Και πάνω στις νεκρές πλάκες

ο Άγγελος των Αριθμών

σαβανωμένος, αδρανής

πάνω στο 1 και στο 2

και στο 3 και στο 4.

 

* *

Η έκφραση ‘άγγελος των αριθμών’ δείχνει μια σύνθεση του ουράνιου/ θείου και του χθόνιου, της ποιότητας και της ποσότητας. Αρχικά υπάρχει η αντιστοιχία Αίσθηση – Αριθμός: Η Αίσθηση μας πληροφορεί ότι ‘κάτι’ υπάρχει. Αυτό το ‘κάτι’ είναι το αποτέλεσμα μιας διάκρισης, η οποία μας οδηγεί στον αριθμό. Ο κόσμος της Αίσθησης και αυτός του αριθμού είναι ο κόσμος του διακριτού. Έτσι, οι διαχωρισμοί που μπορούν να γίνουν μεταξύ των αντικειμένων μας οδηγούν στην αντίληψη της διακριτότητας και η διακριτότητα οδηγεί, με τη σειρά της, στον αριθμό. Από την άλλη, η μετοχή του αριθμού στο θείο οδηγεί στην άποψη του αρχέτυπου του αριθμού.

 

Ορισμένα αρχέτυπα συνδέονται με ορισμένους από τους μικρότερους αριθμούς:

1: Μονάδα: ενότητα,

2: Δυάδα: αντίθεση,

3: Τριάδα: θέση – αντίθεση – σύνθεση,

4: Τετράδα: ισορροπία,

5: Πεντάδα: πεμπτουσία, ένα βήμα παραπέρα.

 

Ο αριθμός, ως το αρχέτυπο τάξης, βρίσκεται στη διαδικασία εξεύρεσης ενός νέου συμβόλου με το οποίο θα ενδύσει τον εαυτό του. Μια νέα τάξη προσπαθεί να αναδυθεί από το χάος. Όταν συμβεί αυτό, θα αντιστοιχεί σε ένα νέο όραμα της ψυχο-φυσικής ολότητας, όπως συνέβη όταν εμφανίστηκαν οι φυσικοί αριθμοί, όταν προέκυψε το μηδέν, όταν το άπειρο βρήκε συγκεκριμένη έκφραση κτλ. Παρατηρούμε ότι ο ποιητής αναφέρεται στους τέσσερις πρώτους αριθμού που συνιστούν απόψεις τεσσάρων αρχετύπων που αποκαλούνται τετράδα (quaternio). Ενώ η τετράδα σχετίζεται με τους τέσσερις πρώτους φυσικούς αριθμούς, η αρχετυπική τους φύση τους δίνει ένα πολύ πιο κατανοητό ρόλο. Οι αριθμοί γίνονται τυπικά ψυχολογικά μοντέλα κίνησης για τα οποία μπορούμε να πούμε τα εξής:

 

Το ένα (1) συνιστά την ολότητα,

το δύο (2) διαιρεί, επαναλαμβάνει και δημιουργεί συμμετρίες,

το τρία (3) κεντράρει τις συμμετρίες και ξεκινάει τη γραμμική διαδοχή,

το τέσσερα (4) δρα ως σταθεροποιητής γυρνώντας πίσω στο ένα, και φέρνει επίσης αξιοσημείωτα στοιχεία δημιουργώντας όρια κτλ.

Οι αναπαραστάσεις της τετράδας των αρχετύπων παρέχουν τα δυναμικά πρότυπα που υπόκεινται σε όλες τις διαδικασίες αντίληψης και σχηματισμού συμβόλων στην ψυχή και εξηγούν τη δομή και τους μετασχηματισμούς της ύλης και της ενέργειας στον φυσικό κόσμο: Οι φυσικοί αριθμοί εμφανίζονται να αναπαριστούν τα τυπικά, καθολικά πρότυπα κίνησης τόσο της ψυχικής όσο και της φυσικής ενέργειας. Επειδή αυτά τα πρότυπα κίνησης (αριθμοί) είναι ταυτόσημα και για τις δυο μορφές ενέργειας, ο ανθρώπινος νους μπορεί στο σύνολό του να συλλάβει τα φαινόμενα του εξωτερικού κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι τα πρότυπα κίνησης γεννούν «δομικά και νοητικά μοντέλα» στην ψυχή του ανθρώπου, τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν στα φυσικά φαινόμενα και να επιτύχουν τη μεταξύ τους ταυτότητα. Η ύπαρξη τέτοιων αριθμητικής φύσης σταθερών στον εξωτερικό κόσμο από τη μια πλευρά, και στην προ-συνειδητή ψυχή από την άλλη, για παράδειγμα, οι τετραδικές δομές του ‘ψυχικού κέντρου’, η τριαδική δομή των δυναμικών διαδικασιών, η δυαδική δομή των φαινομένων κατωφλίου κτλ., είναι ίσως αυτό που κάνει όλη τη συνειδητή γνώση της φύσης δυνατή.

Η δυναμική συμπεριφορά των αρχετύπων του αριθμού, και συγκεκριμένα στην τετράδα, χαρακτηρίζει όλες τις φυσικές διαδικασίες και τις νοητικές πράξεις της αντίληψης και της συμβολικής αναπαράστασης. Οι αριθμοί-αρχέτυπα θεωρούνται καθολικές απόψεις του σχηματισμού συμβόλων, ή συμβολικά καθολικά (universalia), και ως τέτοια λειτουργούν εν μέρει ως γλωσσικά καθολικά σαν αυτά που έχει θέσει ο Chomsky. Συνεπώς, οι αριθμοί-αρχέτυπα πρέπει να παρέχουν τα μέσα για να σχηματίσουμε αυτό που ο Pauli αποκαλούσε γλώσσα ‘ουδέτερη’ ή ‘υπερ-κώδικα’ σε σχέση με την ψυχο-φυσική διάκριση. Μια τέτοια γλώσσα προσφέρει μια αρχετυπικά σταθερή βάση πάνω στην οποία μπορούν να εγκατασταθούν όλες οι αναπαραστάσεις των φυσικών και νοητικών διαδικασιών.

Δυστυχώς στην τελευταία στροφή ο ποιητής βλέπει την ακινησία και αδράνεια του ‘αγγέλου των αριθμών’ προβάλλοντας μίαν απαισιόδοξη άποψη που πιθανώς τον διακατείχε λόγω των γεγονότων της εποχής του.

 

Δημήτρης Γαβαλάς

O Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε μεταπτυχιακές σπουδές και Ψυχολογία του Βάθους σε ελεύθερες σπουδές. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος». Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών & σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα). Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, και συνέχισε ως Σχολικός Σύμβουλος. Για το πνευματικό του έργο, έχει τιμηθεί από τον Δήμο Κορινθίων. Το δοκίμιό του για τον Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα «Φανταστική Γεωμετρία» περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.

Έργα του Δημήτρη Γαβαλά:

Ποίηση

Σπουδές. Αθήνα, 1973.
Μετάβαση στο Όριο. Αθήνα, 1974.
Ανέλιξη. Αθήνα, 1975.
Δήλος. Αθήνα, 1976.
Εσωτερική Αιμομιξία. Αθήνα, 1977.
Η Πάλη με το Άρρητο. Αθήνα, 1978.
Ελεγείο. Αθήνα, 1979.
Τα Εξωστρεφή. Αθήνα, 1980.
“Η Του Μυστικού Ύδατος Ποίησις“. Αθήνα 1983.
Το Πρόσωπο της Ευτυχίας. Κώδικας, Αθήνα, 1987.
Απλά Τραγούδια για έναν Άγγελο. Κώδικας, Αθήνα, 1988.
Φωτόλυση. Κώδικας, Αθήνα, 1989.
Ακαριαία. Κώδικας, Αθήνα, 1994.
Σύμμετρος Έρωτας Ή Τα Πρόσωπα του Αγγέλου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996
Άγγελος Εσωτερικών Υδάτων. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1998.
Το Λάμδα του Μέλλοντος. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003.
Ποιήματα 1973-2003: Επιλογή. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.
Ου Παντός Πλειν. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006.
Στη Σιωπή του Νου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2013.
Δίχως Μαγνητόφωνα Φωνόγραφους Δίσκους και Μαγνητοταινίες. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2016.

Δοκίμιο

Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987. (σσ. 94).
Ψυχο-Κυβερνητική και Πολιτική: Αναλυτική Θεώρηση του Πολιτικού Φαινομένου. Κώδικας, Αθήνα, 1989. (σσ. 40).
Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχετύπων: Θεωρητικά Κείμενα και Εφαρμογές. Κώδικας, Αθήνα, 1999. (σσ. 202).

Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια
Nicoll, M. Ψυχολογικά Σχόλια στη Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1997. (σσ. 96).


Επιστημονικά Βιβλία

Πρότυπα και Χαρακτήρας Κυβερνητικών Συστημάτων: Συμβολή στη Θεωρητική Κυβερνητική – Ένα Μαθηματικό Μοντέλο. Πάτρα, 1977 και Αθήνα, 1993 . (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 250).
Η Θεωρία Κατηγοριών ως Υποκείμενο Πλαίσιο για τη Θεμελίωση και Διδακτική των Μαθηματικών: Συστημική Προσέγγιση της Εκπαίδευσης. Πάτρα, 2000. (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 350).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 1: Μη-συμβατική Ανάλυση, Ασαφή Σύνολα, Η έννοια της Μη-διακριτότητας. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2005. (σσ. 190).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 2: Πρώτη Μύηση στη Θεωρία Κατηγοριών. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2006. (σσ. 330).
Το Αρχέτυπο του Τυχερού Παιχνιδιού: Για την Τύχη, τη Μαντική και τη Συγχρονότητα Σύμφωνα με τις Απόψεις των C. G. Jung και M.- L. von Franz. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006. (σσ. 280). (Σε συνεργασία).
On Number’s Nature. Nova Publishers, NY, 2009 (pp. 70).
Συστημική: Σκέψη και Εκπαίδευση – Συμβολή στο Ζήτημα της Εκπαίδευσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2011. (σσ. 310).
Αρχετυπικές Μορφογενέσεις. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2012.
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 3: Για τη Φύση του Αριθμού. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2012. (σσ. 360).
Αρχέτυπο: Η Εξέλιξη μιας Σύλληψης στον Τομέα της Γνώσης. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2015. (σσ. 320).
Κυβερνητική: Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2016. (σσ. 400).

Κρατικά Σχολικά Βιβλία
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Β΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2015.
Λογική: Θεωρία και Πρακτική για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2008.
Μιγαδικοί Αριθμοί. Κεφάλαιο στο: Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.



Δημοσίευσε επίσης πλήθος άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.