Δημήτρης Γαβαλάς: Υλικό και Σχόλια 12 – Tadeusz Różewicz

Post author:Δημήτρης Γαβαλάς
Post published:30 Σεπτεμβρίου 2023
Post category:ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ / Φωνή βοώντος

Ο Tadeusz Różewicz (Ταντέους Ρουζέβιτς, 1921 – 2014) ήταν Πολωνός ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, συγγραφέας και μεταφραστής. Ο Różewicz ανήκε στην πρώτη γενιά Πολωνών συγγραφέων που γεννήθηκε μετά την ανάκτηση της ανεξαρτησίας της Πολωνίας το 1918. Ο Ταντέους Ρουζέβιτς, μαζί με τη Σιμπόρσκα και τον Χέρμπερτ, αποτελούν την τριάδα των κορυφαίων μεταπολεμικών ποιητών της Πολωνίας. Τα πιο γνωστά του ποιήματα περιέχονται στον συγκεντρωτικό τόμο με τίτλο Ήλθαν να Δουν έναν Ποιητή, που μεταφράστηκε στα αγγλικά. “Αν δεν σπάσει, αν δεν συντριβεί, η ποίηση ποτέ δεν θα αναστηθεί από τον τάφο της”, έγραψε ο Ρουζέβιτς –αυτή την άποψη τη βλέπουμε στο ποίημα που ακολουθεί.

Το έργο του Tadeusz Różewicz (υποψήφιος για Nobel Prize, European Prize for Literature 2007), σύγχρονου των Czesław Miłosz και Zbigniew Herbert, που περιγράφει τη διαδικασία της δημιουργικής γραφής, αποτελεί παράδειγμα των μαθηματικών ποιημάτων –η άποψη που μας ενδιαφέρει εδώ. Σε μια αξιωματική και θεμελιώδη προσέγγιση, το έργο είναι σχολαστικά κατασκευασμένο από απλά βασικά στοιχεία˙ οι παραδοχές και οι συμβάσεις αφαιρούνται και επανεξετάζονται επανειλημμένα, το αποτέλεσμα είναι ‘σπασμένο’ κάθε φορά που ‘συναντά την πραγματικότητα’, αυτή η επαναξιολόγηση οδηγεί σε επαναληπτικό μετασχηματισμό. Ο τίτλος του έργου τιμά το ύφος των Στοιχείων που εκπόνησε ο Ευκλείδης δύο χιλιετίες νωρίτερα. Να σημειώσω ότι στα Στοιχεία, η Δεύτερη Πρόταση του Ευκλείδη περιγράφει την κατασκευή μιας ευθείας γραμμής δεδομένου μήκους από ένα δεδομένο σημείο:

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Το ποίημα έχει τελειώσει τώρα

για να το σπάσεις

και όταν μεγαλώσει ξανά

να το σπάσεις και πάλι

σε μέρη όπου συναντά την πραγματικότητα

να αφαιρέσεις τις αρθρώσεις

τα τυχαία στοιχεία

που προέρχονται από τη φαντασία

εκείνα που παραμένουν συνδεμένα με τη σιωπή

ή άφησέ τα ελεύθερα

όταν τελειώσει το ποίημα

αφαίρεσε το θεμέλιο

πάνω στο οποίο στηρίζεται

-γιατί τα θεμέλια περιορίζουν την κίνηση-

τότε η κατασκευή θα ανέβει

και για μια στιγμή

θα υψωθεί πάνω από την πραγματικότητα

με την οποία τελικά θα συγκρουστεί

η σύγκρουση θα αποβεί γέννηση ενός νέου ποιήματος

ξένου στην πραγματικότητα

εκπληκτικό σπάσιμο

και μετασχηματίζοντάς το

και το ίδιο υφίσταται μετασχηματισμό.

Το ποίημα, και γενικότερα η ποίηση του Różewicz, απηχεί επίσης την πιο φιλοσοφική πρόταση μιας δεύτερης ή εναλλακτικής πραγματικότητας, διαφοροτρόπως αρθρωμένης από ό,τι στο κύριο ρεύμα της εποχής του.

Κλείνουμε αυτή τη σύντομη αναφορά στον Różewicz με ένα ακόμα σχετικό ποίημα:

ΓΕΝΝΗΣΗ ΝΕΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Δυο ποιήματα
ξεχύνονται από τη νύχτα
ρίχνονται το ένα
πάνω στο άλλο

η φόρμα τους
είναι μοντέρνα
ξεκάθαρη
το εσωτερικό τους φωτισμένο
άνετο και πειραματικό

πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο
τυφλά

εικόνες
άναρχες
σπασμένες
τεντωμένες
διαλυμένες
διεισδυτικές
φόρμες βραχύβιες
συντρίβουν τον στίχο
πνιγμένες αναπνοές
εξαρθρώνουν λέξεις
διαλύουν φυσιογνωμίες

μια σύγκρουση
καινούριο ποίημα
τρίτο ποίημα
γεννημένο από την αγωνία
διαρρέει
στα εμβρυικά νερά
της ανθρωπότητας

το νέο ποίημα
αινιγματικό χαμόγελο
κρυμμένο
ορθώνεται ξαφνικά
έτοιμο να βλαστήσει

* *

Κάποιος πρέπει
να μετακινήσει λέξεις
αργά προσεκτικά

να απογυμνώσει την εικόνα από την εικόνα
τα χρώματα από τα σχήματα
τα αισθήματα από τις εικόνες
ως τον πυρήνα
ως τη γλώσσα του πόνου
μέχρι θανάτου

Κάποια ποιήματα
είναι βαθιά
άλλα ρηχά
κάποια εκτινάσσονται
στην επιφάνεια
από τη γνώση τη συνήθεια
διάφανα κρυστάλλινα
ακτινοβόλα
όπως το φως
και άλλα είναι
ονειρικά αινίγματα
σκοτεινά

1.060

Facebook20 Tweet0 Pin0 Email0

Tags: Ταντέους Ροζεβιτς, Υλικό και Σχόλια 12

Δημήτρης Γαβαλάς

O Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε μεταπτυχιακές σπουδές και Ψυχολογία του Βάθους σε ελεύθερες σπουδές. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος». Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών & σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα). Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, και συνέχισε ως Σχολικός Σύμβουλος. Για το πνευματικό του έργο, έχει τιμηθεί από τον Δήμο Κορινθίων. Το δοκίμιό του για τον Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα «Φανταστική Γεωμετρία» περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.

Έργα του Δημήτρη Γαβαλά:

Ποίηση

Σπουδές. Αθήνα, 1973.
Μετάβαση στο Όριο. Αθήνα, 1974.
Ανέλιξη. Αθήνα, 1975.
Δήλος. Αθήνα, 1976.
Εσωτερική Αιμομιξία. Αθήνα, 1977.
Η Πάλη με το Άρρητο. Αθήνα, 1978.
Ελεγείο. Αθήνα, 1979.
Τα Εξωστρεφή. Αθήνα, 1980.
“Η Του Μυστικού Ύδατος Ποίησις“. Αθήνα 1983.
Το Πρόσωπο της Ευτυχίας. Κώδικας, Αθήνα, 1987.
Απλά Τραγούδια για έναν Άγγελο. Κώδικας, Αθήνα, 1988.
Φωτόλυση. Κώδικας, Αθήνα, 1989.
Ακαριαία. Κώδικας, Αθήνα, 1994.
Σύμμετρος Έρωτας Ή Τα Πρόσωπα του Αγγέλου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996
Άγγελος Εσωτερικών Υδάτων. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1998.
Το Λάμδα του Μέλλοντος. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003.
Ποιήματα 1973-2003: Επιλογή. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.
Ου Παντός Πλειν. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006.
Στη Σιωπή του Νου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2013.
Δίχως Μαγνητόφωνα Φωνόγραφους Δίσκους και Μαγνητοταινίες. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2016.

Δοκίμιο

Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987. (σσ. 94).
Ψυχο-Κυβερνητική και Πολιτική: Αναλυτική Θεώρηση του Πολιτικού Φαινομένου. Κώδικας, Αθήνα, 1989. (σσ. 40).
Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχετύπων: Θεωρητικά Κείμενα και Εφαρμογές. Κώδικας, Αθήνα, 1999. (σσ. 202).

Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια
Nicoll, M. Ψυχολογικά Σχόλια στη Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1997. (σσ. 96).

Επιστημονικά Βιβλία

Πρότυπα και Χαρακτήρας Κυβερνητικών Συστημάτων: Συμβολή στη Θεωρητική Κυβερνητική – Ένα Μαθηματικό Μοντέλο. Πάτρα, 1977 και Αθήνα, 1993 . (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 250).
Η Θεωρία Κατηγοριών ως Υποκείμενο Πλαίσιο για τη Θεμελίωση και Διδακτική των Μαθηματικών: Συστημική Προσέγγιση της Εκπαίδευσης. Πάτρα, 2000. (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 350).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 1: Μη-συμβατική Ανάλυση, Ασαφή Σύνολα, Η έννοια της Μη-διακριτότητας. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2005. (σσ. 190).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 2: Πρώτη Μύηση στη Θεωρία Κατηγοριών. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2006. (σσ. 330).
Το Αρχέτυπο του Τυχερού Παιχνιδιού: Για την Τύχη, τη Μαντική και τη Συγχρονότητα Σύμφωνα με τις Απόψεις των C. G. Jung και M.- L. von Franz. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006. (σσ. 280). (Σε συνεργασία).
On Number’s Nature. Nova Publishers, NY, 2009 (pp. 70).
Συστημική: Σκέψη και Εκπαίδευση – Συμβολή στο Ζήτημα της Εκπαίδευσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2011. (σσ. 310).
Αρχετυπικές Μορφογενέσεις. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2012.
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 3: Για τη Φύση του Αριθμού. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2012. (σσ. 360).
Αρχέτυπο: Η Εξέλιξη μιας Σύλληψης στον Τομέα της Γνώσης. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2015. (σσ. 320).
Κυβερνητική: Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2016. (σσ. 400).

Κρατικά Σχολικά Βιβλία
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Β΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2015.
Λογική: Θεωρία και Πρακτική για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2008.
Μιγαδικοί Αριθμοί. Κεφάλαιο στο: Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.

Δημοσίευσε επίσης πλήθος άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.