Σε πλήθος από προηγούμενες αναρτήσεις είχα παρουσιάσει γνωστούς ποιητές, οι οποίοι εμπνεύστηκαν από τον Ευκλείδη και έγραψαν ολόκληρα ποιήματα γι’ αυτόν και τη Γεωμετρία του. Τέτοιοι είναι οι Samuel Taylor Coleridge, Rita Dove, Emily Grosholz, JoAnne Growney, Eugène Guillevic, Vachel Lindsay, Edna St. Vincent Millay, Marianne Moore, Emma Rounds κ.ά. Ο υποψιασμένος αναγνώστης μπορεί να βρει αυτές τις αναρτήσεις στο ‘Περί Ου’. Στην παρούσα ανάρτηση υπάρχει ένα ποίημα του Archibald MacLeish (Άρτσιμπαλντ Μακλάις), το οποίο αναφέρει τον Ευκλείδη, μαζί με άλλους διάσημους ‘μεγάλου ονόματος’, με μάλλον αρνητικό τρόπο –δεν τον εντάσσει πάντως στα ‘μαγικά πράγματα’, το αντίθετο μάλιστα.
- Υλικό
O Archibald MacLeish (Άρτσιμπαλντ Μακλάις, 1892 – 1982) ήταν Αμερικανός ποιητής με σημαντικό λυρικό έργο, για το οποίο τιμήθηκε τρεις φορές με το βραβείο Pulitzer και πολλά άλλα σημαντικά βραβεία. Σπούδασε Νομικά. Διετέλεσε καθηγητής Ρητορικής και Καλλιέπειας στο Harvard και διευθυντής της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Εξελέγη πρόεδρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών. Επηρεάστηκε από τον T.S. Eliot, τον Ezra Pound και τους μοντερνιστές, όμως βρήκε γρήγορα το προσωπικό του ύφος και την αναγνώριση.
BACCALAUREATE
A year or two, and grey Euripides,
And Horace and a Lydia or so,
And Euclid and the brush of Angelo,
Darwin on man, Vergilius on bees,
The nose and Dialogues of Socrates,
Don Quixote, Hudibras and Trinculo,
How worlds are spawned and where the dead gods go,–
All shall be shard of broken memories.
And there shall linger other, magic things,–
The fog that creeps in wanly from the sea,
The rotton harbor smell, the mystery
Of moonlit elms, the flash of pigeon wings,
The sunny Green, the old-world peace that clings
About the college yard, where endlessly
The dead go up and down. These things shall be
Enchantment of our heart’s rememberings.
And these are more than memories of youth
Which earth’s four winds of pain shall blow away;
These are earth’s symbols of eternal truth,
Symbols of dream and imagery and flame,
Symbols of those same verities that play
Bright through the crumbling gold of a great name.
Άρτσιμπαλντ Μακλάις
ΠΤΥΧΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Ένα ή δύο χρονάκια ακόμα, και ο γκρίζος Ευριπίδης,
Και ο Οράτιος και μια Λυδία ή κάπως έτσι,
Και ο Ευκλείδης και η βούρτσα του Άγγελου,
Ο Δαρβίνος για τον άνθρωπο, ο Βιργίλιος για τις μέλισσες,
Η μύτη και οι διάλογοι του Σωκράτη,
Δον Κιχώτης, Χουντίμπρας και Τρίνκουλο,
Πώς γεννιούνται οι κόσμοι και πού πάνε οι νεκροί θεοί,–
Όλα θα είναι κομμάτια από σπασμένες αναμνήσεις.
Και θα παραμείνουν άλλα, μαγικά πράγματα,–
Η ομίχλη που σέρνεται σαθρή από τη θάλασσα,
Η μυρωδιά του λιμανιού, το μυστήριο
Από φτελιές φεγγαρόφωτες, η λάμψη των φτερών του περιστεριού,
Το ηλιόλουστο πράσινο, η παλαιά γαλήνη που κολλάει
Σχετικά με την αυλή του κολεγίου, όπου ατελείωτα
Οι νεκροί ανεβοκατεβαίνουν. Αυτά τα πράγματα θα είναι
Μαγεία των αναμνήσεων της καρδιάς μας.
Και αυτά είναι περισσότερα από αναμνήσεις νεότητας
Που γης τέσσερις άνεμοι πόνου θα φυσήξουν μακριά.
Αυτά είναι τα σύμβολα της αιώνιας αλήθειας της γης,
Σύμβολα του ονείρου και των εικόνων και της φλόγας,
Σύμβολα των ίδιων αληθειών που παίζουν
Φωτεινά μέσα από τον θρυμματισμένο χρυσό ενός μεγάλου ονόματος.
- Σχόλια
Αρχικά να πω, για την πληροφόρηση του αναγνώστη, ότι το Hudibras είναι σατιρικό ποίημα, γραμμένο σε ψευτο-ηρωικό ύφος από τον Samuel Butler, και δημοσιεύτηκε σε τρία μέρη τον 17ο αιώνα, και ότι ο Trinculo είναι φανταστικός χαρακτήρας από την ‘Τρικυμία’ του Σαίξπηρ.
Κάποια στιγμή, λοιπόν, αρχίζει η εναντιοδρομία/ εναντιοτροπή: τα πράγματα τρέπονται και πηγαίνουν προς το αντίθετο. Αφού έχει γίνει πια υπερ- εκμετάλλευση του Ευκλείδη και των ‘Στοιχείων’ του από τους ποιητές, κάποιοι δίνουν το σύνθημα για την αντίθετη πορεία και αρχίζει η κούραση και η αντίδραση. Έτσι ο πολύ γνωστός John Milton στα ‘Σονέτα’ του λέει:
Let Euclid rest and Archimedes pause
[Αφήστε τον Ευκλείδη να αναπαυθεί και τον Αρχιμήδη να σταματήσει]
John Milton, Sonnet XXI και ΧVIII.
Στο συγκεκριμένο ποίημα, ο Archibald MacLeish βάζει μαζί με τον Ευκλείδη και πολλούς άλλους ‘μεγάλου ονόματος’: Ευριπίδης, Οράτιος, Μιχαήλ Άγγελος, Δαρβίνος, Βιργίλιος, Σωκράτης, Δον Κιχώτης, Χουντίμπρας και Τρίνκουλο. Όλοι αυτοί πρέπει να αντικατασταθούν από όσα αναφέρει στη 2η στροφή, από τα ‘μαγικά πράγματα’ –‘Αυτά τα πράγματα θα είναι Μαγεία των αναμνήσεων της καρδιάς μας’.
Τα μεγάλα ονόματα, αν και χρυσά, θρυμματίζονται κάποτε, ενώ τα, κατά τον ποιητή, μαγικά πράγματα είναι τα ‘σύμβολα της αιώνιας αλήθειας της γης, σύμβολα του ονείρου και των εικόνων και της φλόγας, σύμβολα των ίδιων αληθειών που παίζουν
φωτεινά μέσα από τον θρυμματισμένο χρυσό ενός μεγάλου ονόματος’. Είναι βέβαιο ότι ο ποιητής δεν μαγεύεται από όλους όσους αναφέρει και φυσικά τον Ευκλείδη. Αν δούμε προσεκτικά το νόημα του ποιήματος παρατηρούμε ότι ο ποιητής μαγεύεται από πράγματα της φύσης, είναι άνθρωπος της Αίσθησης και του Συναισθήματος και, όπως έλεγα στην ακριβώς προηγούμενη ανάρτηση, του λείπει κυρίως η Σκέψη, φαίνεται να είναι άνθρωπος των Ανθρωπιστικών Επιστημών και όχι των Θετικών-Τεχνολογικών, άλλωστε σπούδασε Νομικά –αυτό εξηγεί και τη στάση του απέναντι στον Ευκλείδη και όχι μόνο: δεν τον συγκινεί για να τον εμπνεύσει.
Εκείνο που αξίζει να σημειώσουμε σχετικά είναι ότι σύμφωνες με τη φύση καθενός είναι και οι αρέσκειες και απαρέσκειές του, άλλοι γράφουν ύμνους για τον Ευκλείδη και άλλοι τον απορρίπτουν (για την ποίηση μιλάω), όμως η τάση για ολοκλήρωση γίνεται πιο επιτακτική σήμερα από το παρελθόν: η χωριστικότητα είναι θλίψη, η ενότητα χαρά.
