You are currently viewing Δημήτρης Γαβαλάς: Υλικό και Σχόλια 43 –  Lea Goldberg

Δημήτρης Γαβαλάς: Υλικό και Σχόλια 43 – Lea Goldberg

  1. ΥΛΙΚΟ

 

Lea Goldberg / On Myself

 

[αρχικό] [παραλλαγή]
My images are

Transparent like windows in a church:

Through them

One can see

How the light of the sky shifts

And how my loves

Fall

Like dying birds

 

I have no hard words—
Valves of hallucination.
My images are
Transparent like church windows
Through which
One can see
The changing of light in the sky
And the falling
Like dead birds
Of my loves.

 

Λέα Γκόλντμπεργκ / Για Μένα

 

Οι εικόνες μου είναι

Διαφανείς όπως τα παράθυρα στην εκκλησιά:

Μέσα από αυτά

Μπορεί κάποιος να δει 

Πώς μετατοπίζεται το φως του ουρανού 

Και πώς οι αγάπες μου

Πέφτουν

Όπως πεθαίνουν τα πουλιά.

 

Δεν διαθέτω σκληρά λόγια –

Βαλβίδες παραισθήσεων.

Οι εικόνες μου είναι

Διαφανείς σαν τα παράθυρα της εκκλησίας

Μέσω των οποίων

Μπορεί κάποιος να δει

Την αλλαγή του φωτός στον ουρανό

Και την πτώση

Σαν νεκρά πουλιά

Από τις αγάπες μου.

 

  1. ΣΧΟΛΙΑ

 

Η πρώτη τεχνική, που εμφανίζεται σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης σκέψης, είναι η ‘μετατόπιση’ (displacement)˙ ο όρος επινοήθηκε από τον Φρόιντ, ο οποίος την ανακάλυψε αναλύοντας τα όνειρα. Η ‘μετατόπιση’ είναι η εκτροπή/ μεταφορά της προσοχής από ένα κεντρικό σημείο σε ένα δευτερεύον. Ο κύριος χαρακτήρας του έργου/ παιχνιδιού παραμερίζεται προς τις σκοτεινές άκρες της σκηνής, ενώ οι προβολείς επικεντρώνονται σε ένα λιγότερο σημαντικό χαρακτήρα. Η κύρια ιδέα παρουσιάζεται έτσι παρεμπιπτόντως, σαν να ήταν πρόχειρη. Στα όνειρα, όπως ισχυρίζεται ο Φρόιντ, ο στόχος της ‘μετατόπισης’ είναι να κρύψει κάποιο απαγορευμένο περιεχόμενο, επιτρέποντας στο μήνυμα να αποσπά την προσοχή από τις αναστολές μας.

Πιο αναλυτικά, λέγοντας μετατόπιση, ο Φρόιντ αναφέρεται στο ότι ένα περιεχόμενο/ στοιχείο του ασυνειδήτου, που συχνά είναι πολύ σπουδαίο, εκφράζεται από ένα απομακρυσμένο στοιχείο στο συνειδητό, συνήθως ένα στοιχείο που φαίνεται να είναι πέρα για πέρα ασήμαντο. Ως αποτέλεσμα, το ασυνείδητο συχνά μεταχειρίζεται τα πραγματικά σπουδαία στοιχεία σαν να μην έχουν ιδιαίτερη σημασία και έτσι αποκρύβει την αληθινή σημασία τους. Έτσι, συναισθήματα ή παρορμήσεις μεταφέρονται από το αρχικό αντικείμενο (πρόσωπο, πράγμα ή κατάσταση) σε ένα υποκατάστατο, το οποίο αποκτά σημασία και συνιστά ένα πιο αποδεκτό ή λιγότερο απειλητικό αντικείμενο. Η μετατόπιση είναι ένας βασικός μηχανισμός άμυνας˙ όταν υπηρετεί έναν ανώτερο πολιτιστικό ή κοινωνικά ωφέλιμο στόχο, όπως κατά τη στιγμή της καλλιτεχνικής δημιουργίας ή της εφεύρεσης, υπάρχει εξιδανίκευση.

 

Στα Μαθηματικά και στην Ποίηση το αποτέλεσμα της μετατόπισης είναι η ομορφιά. Είναι η επιτηδειότητα του μάγου, που λέει στο ακροατήριό του «Κοιτάξτε τι κάνω με το δεξί μου χέρι», κάνοντας το κόλπο με το αριστερό του χέρι. παράδειγμα αυτής της τεχνικής το ποίημα ‘Για Μένα’ από την ποιήτρια Lea Goldberg. Είναι ένα ποίημα ‘ars poetica’, δηλαδή μιλάει για την Ποίηση του συγγραφέα του. Η Goldberg εξετάζει τη σχέση μεταξύ της Ποίησης και της ζωής της και φτάνει σε ένα οδυνηρό συμπέρασμα: στο ποίημα ‘Για Μένα’.

 

Η πιο διαφανής στρατηγική αυτού του ποιήματος είναι η μεταφορά˙ στην πραγματικότητα, μια μεταφορά μέσα σε μια μεταφορά. Τα ποιήματα συγκρίνονται με τις εικόνες και οι εικόνες με τη σειρά τους παρομοιάζονται με τα παράθυρα της εκκλησίας. Αλλά η καρδιά του ποιήματος είναι στις τρεις τελευταίες γραμμές του, στις οποίες η ποιήτρια λέει με οδυνηρή ειλικρίνεια για τη μοίρα των αγαπημένων της. «Ζω μέσα στα ποιήματά μου», αποκαλύπτει στα Ημερολόγιά της, «ενώ στην πραγματικότητα οι αγάπες μου πέφτουν νεκρές» -ένα παράπονο που συνόδευε την Goldberg σε όλη της τη ζωή.

Επιπλέον, υπονοεί ότι τα δύο σχετίζονται: οι αγάπες της πεθαίνουν εξαιτίας των ποιημάτων, όπως ακριβώς τα πουλιά συντρίβονται στα παράθυρα. Η ειλικρίνεια από μόνη της, ωστόσο, δεν παράγει ομορφιά, και αν το μήνυμα είχε παραδοθεί απευθείας, το ποίημα δεν θα ήταν τόσο αποτελεσματικά συγκινητικό. Το μήνυμα διαπερνά τη θωράκιση του αναγνώστη με τη χρήση ενός απροκάλυπτου τρικ: την τυχαία, πρόχειρη, δήλωση του μηνύματος. Αυτό αφήνει τον αναγνώστη απροετοίμαστο˙ πιστεύει ότι τα ποιήματα-παράθυρα και τα πουλιά-αγάπες που βλέπει μέσα από αυτά, χρησιμεύουν μόνο για να τονίσει τη διαφάνεια των παραθύρων. Οι νεκρές αγάπες παρουσιάζονται ως απλή απεικόνιση κάποιου άλλου. Αλλά, φυσικά, φέρνουν ένα πολύ ισχυρότερο μήνυμα από το γεγονός που προφανώς σκοπεύουν να παραδειγματίσουν. Αυτή είναι η μετατόπιση. Η τυχαία επικοινωνία των ισχυρών συναισθημάτων έχει μεγάλη δύναμη, παρέχοντας το μήνυμα ασυνείδητα.

Ο αναγνώστης αισθάνεται σαν να ψηλαφίζεται από ένα φτερό -δεν είναι βέβαιος αν το φτερό τον άγγιξε ή όχι. Αυτό προκαλεί μια φρεσκάδα, η καλύτερη μαρτυρία για την ύπαρξη ενός καλού ποιήματος, όπως επεσήμανε η ίδια η Dickinson σε μια διάσημη επιστολή προς τον συνταγματάρχη Higginson: «Αν διαβάσω ένα βιβλίο και κάνει ολόκληρο το σώμα μου τόσο κρύο που δεν μπορεί ποτέ καμιά φωτιά να με θερμάνει, ξέρω ότι είναι ποίηση. Αν αισθάνομαι φυσικά σαν να έβγαζα την κορυφή του κεφαλιού μου, ξέρω ότι είναι ποίηση. Αυτοί είναι οι μόνοι τρόποι που το ξέρω. Υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος;».

Στα Μαθηματικά, και στην Επιστήμη γενικά, η αλλαγή προοπτικής είναι συχνά το κλειδί για την επίλυση ενός προβλήματος. Ο ρόλος της μετατόπισης εδώ είναι διαφορετικός από αυτόν που έχει στην Ποίηση. Η αλλαγή της προοπτικής δεν έχει σκοπό να αποκρύψει το μήνυμα, αλλά να εκθέσει τα πράγματα σε νέο φως. Αλλά και οι δύο παράγουν ομορφιά με τον ίδιο τρόπο. Και στις δύο περιπτώσεις το μήνυμα δεν είναι πλήρως κατανοητό στην πρώτη συνάντηση, πριν μια βαθύτερη ανάλυση το κάνει σαφέστερο. Τα πράγματα συμβαίνουν πολύ γρήγορα˙ η ιδέα είναι τόσο νέα, που δεν απορροφάται συνειδητά στο αρχικό της πλαίσιο, παρ’ όλο που μπορεί να φαίνεται απλή όταν αναλυθεί πλήρως.

 

 

 

Δημήτρης Γαβαλάς

O Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε μεταπτυχιακές σπουδές και Ψυχολογία του Βάθους σε ελεύθερες σπουδές. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος». Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών & σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα). Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, και συνέχισε ως Σχολικός Σύμβουλος. Για το πνευματικό του έργο, έχει τιμηθεί από τον Δήμο Κορινθίων. Το δοκίμιό του για τον Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα «Φανταστική Γεωμετρία» περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.

Έργα του Δημήτρη Γαβαλά:

Ποίηση

Σπουδές. Αθήνα, 1973.
Μετάβαση στο Όριο. Αθήνα, 1974.
Ανέλιξη. Αθήνα, 1975.
Δήλος. Αθήνα, 1976.
Εσωτερική Αιμομιξία. Αθήνα, 1977.
Η Πάλη με το Άρρητο. Αθήνα, 1978.
Ελεγείο. Αθήνα, 1979.
Τα Εξωστρεφή. Αθήνα, 1980.
“Η Του Μυστικού Ύδατος Ποίησις“. Αθήνα 1983.
Το Πρόσωπο της Ευτυχίας. Κώδικας, Αθήνα, 1987.
Απλά Τραγούδια για έναν Άγγελο. Κώδικας, Αθήνα, 1988.
Φωτόλυση. Κώδικας, Αθήνα, 1989.
Ακαριαία. Κώδικας, Αθήνα, 1994.
Σύμμετρος Έρωτας Ή Τα Πρόσωπα του Αγγέλου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996
Άγγελος Εσωτερικών Υδάτων. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1998.
Το Λάμδα του Μέλλοντος. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003.
Ποιήματα 1973-2003: Επιλογή. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.
Ου Παντός Πλειν. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006.
Στη Σιωπή του Νου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2013.
Δίχως Μαγνητόφωνα Φωνόγραφους Δίσκους και Μαγνητοταινίες. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2016.

Δοκίμιο

Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987. (σσ. 94).
Ψυχο-Κυβερνητική και Πολιτική: Αναλυτική Θεώρηση του Πολιτικού Φαινομένου. Κώδικας, Αθήνα, 1989. (σσ. 40).
Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχετύπων: Θεωρητικά Κείμενα και Εφαρμογές. Κώδικας, Αθήνα, 1999. (σσ. 202).

Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια
Nicoll, M. Ψυχολογικά Σχόλια στη Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1997. (σσ. 96).


Επιστημονικά Βιβλία

Πρότυπα και Χαρακτήρας Κυβερνητικών Συστημάτων: Συμβολή στη Θεωρητική Κυβερνητική – Ένα Μαθηματικό Μοντέλο. Πάτρα, 1977 και Αθήνα, 1993 . (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 250).
Η Θεωρία Κατηγοριών ως Υποκείμενο Πλαίσιο για τη Θεμελίωση και Διδακτική των Μαθηματικών: Συστημική Προσέγγιση της Εκπαίδευσης. Πάτρα, 2000. (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 350).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 1: Μη-συμβατική Ανάλυση, Ασαφή Σύνολα, Η έννοια της Μη-διακριτότητας. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2005. (σσ. 190).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 2: Πρώτη Μύηση στη Θεωρία Κατηγοριών. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2006. (σσ. 330).
Το Αρχέτυπο του Τυχερού Παιχνιδιού: Για την Τύχη, τη Μαντική και τη Συγχρονότητα Σύμφωνα με τις Απόψεις των C. G. Jung και M.- L. von Franz. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006. (σσ. 280). (Σε συνεργασία).
On Number’s Nature. Nova Publishers, NY, 2009 (pp. 70).
Συστημική: Σκέψη και Εκπαίδευση – Συμβολή στο Ζήτημα της Εκπαίδευσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2011. (σσ. 310).
Αρχετυπικές Μορφογενέσεις. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2012.
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 3: Για τη Φύση του Αριθμού. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2012. (σσ. 360).
Αρχέτυπο: Η Εξέλιξη μιας Σύλληψης στον Τομέα της Γνώσης. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2015. (σσ. 320).
Κυβερνητική: Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2016. (σσ. 400).

Κρατικά Σχολικά Βιβλία
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Β΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2015.
Λογική: Θεωρία και Πρακτική για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2008.
Μιγαδικοί Αριθμοί. Κεφάλαιο στο: Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.



Δημοσίευσε επίσης πλήθος άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.