Μετά το ποιητικό βιβλίο Έθνος εξαιρετικά, που κυκλοφόρησε το 2023 από τις εκδόσεις Περισπωμένη και ήδη έγινε δεκτό από την κριτική με πλήθος αναφορών και μελετών, ο καταξιωμένος ποιητής Δημήτρης Κοσμόπουλος μας χαρίζει μια σύνθεση αποτελούμενη από επτά ποιήματα. Η σύνθεση Ο Νίκος Γκάτσος τραγουδά στη Σφακτηρία αποτελεί μία κλίμακα, μέσω της οποίας η έκφραση του ποιητή, διακριτή και ιδιότυπη εξαρχής, συναιρώντας με τη δεξιότητα του ύφους που τον διακρίνει τις έμμετρες και τις ελευθερόστιχες ποιητικές κατακτήσεις, φθάνει σε ένα απόγειο σημείο. Εκεί όπου η γλώσσα κατατείνει στη σιωπή μιας πολύσημης θάλασσας σημασιών και αντανακλάσεων.
Σε πρώτο επίπεδο πρόκειται για μια συνομιλία —σε τόνο εξομολογητικό— με ένα από τα πιο μυστικά και κορυφαία πρόσωπα της ελληνικής ποίησης, τον Νίκο Γκάτσο. Ο Κοσμόπουλος απευθύνεται στον Γκάτσο όπως ο νέος μαθητής στον δάσκαλο. Όμως στην ανάπτυξη των επιμέρους ποιημάτων ενός ενιαίου ποιήματος τα πρόσωπα συγχέονται γόνιμα και αλληλοπεριχωρούνται. Μ’ άλλα λόγια, όπως ακριβώς συμβαίνει με άλλα πρόσωπα δημιουργών που τον έχουν χαράξει (ο Παπαδιαμάντης, ο Σολωμός, ο Ρίτσος, ο Ταρκόφσκι, κ.ά.) από ένα σημείο κι ύστερα η γλώσσα κατακτά μια μορφική ελευθερία μέσα στην ποιητική ευρυθμία, και τελικά ο αφηγούμενος ταυτίζεται με τον ακροατή του, ο εξομολογούμενος θα ’λεγες ότι παίρνει το προσωπείο του εξομολόγου του και αντιστρόφως.
Τα δρώμενα του ποιήματος επιτελούνται σε έναν βαθιά γήινο αιχμηρό και ριζωμένο τόπο στο νότιο άκρο της Πελοποννήσου, στη νήσο Σφακτηρία, από την εποχή του Ομήρου τόπο πολέμου, σφαγής και εξοριών. Εκεί επιτελείται ο μυστικός διάλογος, όχι όμως με σινιάλα της ποιητικής έκφρασης του Γκάτσου (à la manière de), αλλά με τα σινιάλα του ύφους του Κοσμόπουλου και μέσα από το στιβαρό διασκελισμό του στίχου. Η απόπειρά του αυτή τελεσφορεί μέσα από την πρόσληψη στοιχείων και ονομάτων από τον ομηρικό λόγο — υπάρχουν επί μέρους ποιήματα με τίτλους όπως «Νεοπτόλεμος», «Νηλέας», η αρχαϊκή και η νεώτερη Πύλος και όλα αυτά «ante mare undae», μπροστά στην ανεξάντλητη θάλασσα, άλλοτε φουρτουνιασμένη κι άλλοτε γαλήνια. Τη θάλασσα στην οποία ανοίγεται η αληθινή ποίηση, δηλαδή στην εύλαλη σιωπή των νοημάτων.
Το βιβλίο κοσμεί προμετωπίδα ειδικά δημιουργημένη για αυτό από τον ζωγράφο Γιώργο Σταθόπουλο, αδελφικό φίλο του Νίκου Γκάτσου, και είναι αφιερωμένο στην Αγαθή Δημητρούκα.
* * *
ΙΙΙ [ Νηλεύς ]
Στο καφέ-ζυθεστιατόριον «Ο Νηλέας»,
Αμίλητος καθόσουνα στην άκρη της παρέας.
Ολημερίς στης θάλασσας την στυγνή πάχνη
Περίμενες Εκείνον που ο καθένας ψάχνει.
Μ’ ακόμη μια φορά είχες αργήσει
Κι ούτε πετούμενο δεν είχες συναντήσει.
Έγειρε η μέρα, πέσανε τ’ απόσκια
Και ήρθες σιωπηλός κάτω απ’ τα κιόσκια.
Κανείς δε σ’ έβλεπε άλλος από μένα
Κι απ’ το γκαρσόνι που τα ’χε χαμένα.
Σου ’φερε τσίπουρο χωρίς μεζέ
Κι εσύ μουρμούρισες, «τα ’χω γραμμένα,
Άλλος θα ’ρθεί, ν’ ανάψει περασμένα».
Γύρισα και γινόσουν ίσκιος. Άχνιζες.
