Η συγγραφέας, Πολύμνια Ρέγκου, γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Άγιο Δημήτριο, ενώ τα τελευταία έτη ζει στο Παλαιό Φάληρο. Η αγάπη της για την ιστορία και τα κοινωνικά τεκταινόμενα τροφοδοτούσε τη φαντασία της, σαν άκαυτη βάτος, από μικρή ηλικία. Ένα πνεύμα ανήσυχο, που σκιρτά για γνώση και απολαμβάνει τόσο τη μελέτη των μαθημάτων, όσο και την ιερή, σχεδόν τελετουργική, ανάγνωση λογοτεχνικών αριστουργημάτων, ήδη από τα σχολικά χρόνια, και συγκεκριμένα όταν η ίδια φοιτούσε στο 1ο Γενικό Λύκειο, το λεγόμενο «Στρογγυλό». Στην πορεία της ζωής της, οι απαιτητικοί ρυθμοί μιας αδιάκοπα εξελισσόμενης επαγγελματικής καριέρας δεν κατάφεραν να αδρανοποιήσουν τα εγγενή χαρίσματα της συγγραφέως, όπως το μεράκι της δημιουργίας, το πάθος για τον λόγο και το θαύμα της τέχνης που ενυλώνεται μέσα από αυτόν, την κοινωνική ενσυναίσθηση και την ανιδιοτελή αγάπη της για τον άνθρωπο και την πίστη στην καλύτερη εκδοχή του. Αρετές καθοδηγητικές για τη συγγραφέα, ώστε να φέρει στον κόσμο της λογοτεχνίας το πρώτο «πνευματικό της παιδί», με τίτλο «Πολεμίστρες Στη Στέγη» που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μια καλαίσθητη έκδοση από την Κάπα Εκδοτική.
Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, με γλαφυρό ύφος, πλούσιο και κατανοητό λεξιλόγιο, άκρως ξεκούραστο για τον αναγνώστη, στο οποίο η ιστορία έχει χρονική αφετηρία το πολυτάραχο για την ελληνική κοινωνία έτος 1936 και εξελίσσεται μέχρι το 1954. Κατά την επίμαχη χρονική περίοδο, τα πρόσωπα βιώνουν τις προσωπικές τους εμπειρίες με φόντο τα συνταρακτικά γεγονότα της εποχής, όπως η δικτατορία, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή, ο λιμός, η Αντίσταση, οι θηριωδίες των κατακτητών, η Απελευθέρωση, το δράμα του Εμφυλίου και τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Το γνώριμο στη συγγραφέα Παλαιό Φάληρο αποτελεί το βασικό σκηνικό όπου διαδραματίζεται η ιστορία, με παράλληλη αναφορά στη Δάφνη (Κατσιπόδι), στο Μπραχάμι και στο Ελληνικό (Χασάνι). Το ταξίδι του αναγνώστη έχει αρκετές στάσεις: Κύθηρα, Ιωάννινα, Κομμένο, Λονδίνο, Αλεξάνδρεια και πίσω στο Παλαιό Φάληρο. Τα Κήθυρα αποτελούν σημείο αναφοράς στο μυθιστόρημα, δεδομένου ότι ένας από τους βασικούς χαρακτήρες έλκει την καταγωγή του από εκεί, και ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή μαζί τους μέσα από την αμεσότητα και τη ζωντάνια που προσφέρει η τοπική διάλεκτος, την οποία η συγγραφέας ανίχνευσε και μελέτησε μέσα από έγκυρες πηγές.
Στο μυθιστόρημα γνωρίζουμε τους χαρακτήρες στον απόηχο της Μικρασιατικής Καταστροφής και των κοινωνικών προβλημάτων που εντάθηκαν με την παρουσία χιλιάδων προσφύγων. Η εποχή κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα του πρώτου κεφαλαίου (τέλη 1935- αρχές 1936) χαρακτηρίζεται ταραγμένη σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο στην Ελλάδα, καθώς εκείνη τη χρονιά ο Γεώργιος Β΄ επανήλθε στον θρόνο με νόθο δημοψήφισμα, δίνοντας τη χαριστική βολή στην ενδεκαετή Αβασίλευτη Δημοκρατία, ενώ και στην Ευρώπη οι δικτατορίες εξαπλώνονται με ρυθμούς χιονοστιβάδας και τα σύννεφα του πολέμου συσσωρεύονται απειλητικά. Σταθμοί αυτής της ιστορικής περιόδου υπήρξαν η παλινόρθωση της μοναρχίας, οι εκλογές του Ιανουαρίου 1936 που ανέδειξαν το μέγεθος της νοθείας του δημοψηφίσματος, οι απεργιακοί αγώνες των καπνεργατών τον Μάη του 1936 και η δικτατορία που επέβαλε ο Μεταξάς στις 4 Αυγούστου της χρονιάς εκείνης. Μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος αναβιώνουν οι δραματικές στιγμές του πολέμου και της Κατοχής, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον ανηλεή βομβαρδισμό του νοσοκομείου Ιωαννίνων και το Ολοκαύτωμα του Κομμένου Άρτας, όπου οι Ναζί εξάντλησαν την αγριότητα, τη βιαιότητα και τον σαδισμό τους σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, υιοθετώντας την αρχή της «συλλογικής ευθύνης» και των «αντιποίνων». Παράλληλα φωτίζονται και ορισμένες σκοτεινές πτυχές της εποχής εκείνης, όπως η τρομοκρατία, ο δωσιλογισμός και η μαύρη αγορά ενώ διεξαγόταν αδυσώπητος πόλεμος με καταστροφές, «μπλόκα» σε συνοικίες μεγάλων πόλεων, εκτελέσεις φυλακισμένων πατριωτών, μαζικές συλλήψεις και βανδαλισμοί κατοικιών, περιουσιών, σωμάτων και ψυχών.
Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις και ο πόλεμος δεν φαίνεται να πτοούν τον Αναστάσιο Κονταράτο, γνωστό και ως «το Καμάρι του Πειραιά». Ο Αναστάσης είναι ένας από τους κεντρικούς ήρωες του μυθιστορήματος. Απεχθάνεται την πολιτική και τον πόλεμο, καθώς του στέρησε τον προσωπικό του ήρωα, τον πατέρα του, ο οποίος έπεσε στο μικρασιατικό μέτωπο ως υψηλόβαθμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Για τον λόγο αυτόν, έχει στενό γονεϊκό δεσμό με τη μητέρα του, την οποία υπεραγαπά, όπως κι εκείνη άλλωστε. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα της ιστορίας, η οποία κινείται στο φάσμα της γκρίζας ζώνης, δεδομένου ότι διαθέτει έναν «σχετικό» αξιακό κώδικα και μια «ιδιαίτερη» ηθική, που δεν του στερούν το πάθος να διασκεδάζει και να χαίρεται τη ζωή με τον δικό του τρόπο. Ο Αναστάσης είναι ήρωας ειλικρινής, ευθύς, οικονομικά ευκατάστατος, χαρακτηριστικά που τον καθιστούν περιζήτητο στην ιστορία, αλλά έχει ως αχίλλειο πτέρνα τον παρορμητισμό του, ιδίως όταν προσβάλλεται η τιμή και παρενοχλείται η οικογένειά του, και τις βραδινές του αδυναμίες. Σαν να βιάζεται να ζήσει, αγγίζοντας τη σπατάλη και απομακρύνοντας την ξεγνοιασιά της σταθερότητας. Όλα αυτά μέχρι να συναντήσει την επόμενη ηρωίδα της ιστορίας, τη Χρυσούλα. Ή μήπως και μετά;
Το σπίτι, η στέγη του οποίου κοσμείται από πολεμίστρες, θα καταστεί το πολύτιμο οχυρό των δύο ερωτευμένων και μετέπειτα παντρεμένων· του Αναστάση και της Χρυσούλας. Από την άλλη, η Χρυσούλα είναι μια ηρωίδα αντισυμβατική που έχει εργαστεί στην επιχείρηση του πατέρα και του αδερφού της, κατακτώντας μέσα από την εργασία και την προσωπικότητά της, μία ισότιμη θέση μεταξύ των ανδρών. Έχει πολιτική άποψη, δυναμικό χαρακτήρα, φροντίδα για τάξη και μέτρο και κοινωνικό εκτόπισμα, το οποίο ενδύουν οι αρετές της. Καθώς δεν αποτελεί μια εξιδανικευμένη προσωπικότητα, παλεύει με τις αδυναμίες της, οι οποίες πηγάζουν από τη θρησκοληψία που χαρακτηρίζει τον κοινωνικό της περίγυρο και από τα άκαμπτα κοινωνικά προστάγματα της εποχής για τη θέση της γυναίκας ως συζύγου, μητέρας και νοικοκυράς. Σημαντικό πρόσωπο στην ιστορία είναι ο αδερφός της Χρυσούλας, ο Φάνης, ο οποίος διαθέτει αρετές, καλοσύνη και ενσυναίσθηση. Η προσκόλληση στα παραδοσιακά κοινωνικά πιστεύω και πρότυπα δεν του προσφέρει την ελευθερία και τη διαύγεια που τον χαρακτηρίζει ενδιάθετα, ώστε να διακρίνει τους φίλους από τους εχθρούς. Ωστόσο, τα δεσμά της εσωτερικής πίεσης που βιώνει θα διαρραγούν τη στιγμή που θα συναντήσει τον μοναδικό άνθρωπο που του πρόσφερε τη λυτρωτική ελευθερία της αγάπης. Εκεί, λοιπόν, που οι τύποι διέρχονται κρίση, ενώπιον της υπέρτερης ανάγκης για επιβίωση, ο Φάνης θα βρει την απολεσθείσα ελευθερία του, πράττοντας αναλόγως.
Καθότι το βιβλίο της Πολύμνιας Ρέγκου, «Πολεμίστρες Στη Στέγη», αποτελεί ένα ιστορικό μυθιστόρημα με πολλούς και ιδιαίτερους χαρακτήρες, ο αναγνώστης ταξιδεύει μέσα σε μια περιδίνηση μνήμης και συναισθημάτων, όπου η ιστορία συναντά τη ζωηρή φαντασία της συγγραφέως. Οι ακραίοι χαρακτήρες δεν λείπουν, δεδομένου ότι οι ήρωες επιδιώκουν να επιβιώσουν, άλλοι αλλοιωμένοι, άλλοι μαχόμενοι για τα ιδανικά τους, σε ιδιάζουσες συνθήκες κοινωνικής πίεσης και επικράτησης του ισχυροτέρου. Κατά την ανάγνωση, μια αλλόκοτη χαρά και αγωνία χρωματίζουν κάθε σελίδα του μυθιστορήματος. Και άλλο τόσο ενδυναμώνεται η ανάγκη για τη μνήμη, τη μνημόνευση και την πάλη, άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο, για τα πολύτιμα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Για να μπορεί ο άνθρωπος, ελεύθερος και αλληλέγγυος, να συνυπάρχει για να αγαπά και να φροντίζει την πλάση, η οποία ακόμα και στον πόλεμο, στωικά και χωρίς οργή, συγχώρεσε τα πιο σκοτεινά κομμάτια του.
Η Ελένη Χρυσουλάκη είναι δικηγόρος LLM, Μέλος ΕλΕΔΑ
