Οκτώ χρόνια μετά από τα πρώτα της διηγήματα στις ίδιες εκδόσεις με τίτλο «14 ζωές στη Σαλονίκη» , η συγγραφέας μάς χαρίζει σύντομα διηγήματα, πιο ώριμα, με θεματική ποικιλία, στεγασμένα κάτω από Λεύκες- τα δέντρα που συναντάει στο ταξίδι της από και προς την γενέτειρα.
Οι τίτλοι: 14 οι μονολεκτικοί , οι λοιποί με δύο λέξεις (μόνο τρεις θα λέγαμε πιο εκτενείς δηλ. 3-4 λέξεων) είναι λιτοί, ουσιώδεις , καθοριστικοί. Ονομάζουν ακριβώς το θέμα και δεν παραπλανούν.
Αρχίζει από την Θεσσαλονίκη ως συνέχεια ή οφειλή, άραγε, στο πρώτο της βιβλίο; Και έχουμε μπροστά μας 22 Ιστορίες τριτοπρόσωπες, να τις διαπερνά ο αέρας, να τις ποτίζει το νερό κι η θάλασσα και να τις στοιχειώνει η πέτρα , το βουνό, τα δέντρα. Και οι ξεχωριστές -μία για την συγγραφή και η άλλη για την αφορμή, την αφιερωμένη στις Λεύκες.
Οι γυναίκες πρωταγωνιστούν: 6 της πόλης και της κωμόπολης, 14 του χωριού, του νησιού, του βουνού, του κάμπου.
Γυναίκα περιπλανώμενη, μοναχική, διαφορετική, στερημένη, ταξιδιώτισσα, νοικοκυρά, άρρωστη, μακρονησιώτισσα, πάντα αδρά ζωγραφισμένη, στα μάτια του αναγνώστη ολοζώντανη. Η αναπαράσταση των παθών τους γίνεται με αμεσότητα που προκαλεί συγκίνηση, η ιστορία τους προσλαμβάνεται αβίαστα, οι περιγραφές συνεπικουρούν ώστε να ολοκληρώνεται η αλήθεια του κειμένου με λιτότητα και πυκνότητα. Νιώθεις την θερμοκρασία της ζωντανής ανθρωπιάς: πικραμένη, ματαιωμένη, ματωμένη, αναστημένη που διεκδικεί την πρώτη θέση. Ψυχές σε ώρες δοκιμασίας.
Τα πρόσωπα, υπαρκτά ή ανύπαρκτα, αποκτούν ταυτότητα και παίρνουν μια θέση μέσα στον τόπο και τον χρόνο. Ανώνυμες στην πλειοψηφία ( μόνο τρεις κατονομάζονται) εγείρουν με την δράση τους ερωτήματα, ωθούν σε αναζήτηση ή συζήτηση. Μετατρέπεται το ιδιωτικό σε δημόσιο με την αφηγηματική ικανότητα που δίνει τη δύναμη να κατανοούμε πράγματα που αλλιώς δεν έχουν νόημα. Ήθη της επαρχίας και της πόλης πέρα από γεωγραφικά όρια, αποκαλύπτουν τον κόσμο μας : Αδικία, διαφθορά, σκληρότητα, φόβος, φθόνος, αγώνας, καλοσύνη, «μοναξιά καταγωγική» ( Τ. Δημητρούλια) της φυλής, της οικογένειας, των σχέσεων, της ζωής .
Ιστορίες όχι μόνο για τα μεγάλα αλλά και για τα μικρά πράγματα πειστικές , αληθοφανείς. Η συγγραφέας μοιάζει εξωτερικός παρατηρητής ενώ είναι μέσα στον κόσμο που ιστορεί, μοιράζεται και νιώθει τα πάθη. Απόλαυση να διαβάζεις με την συναίσθηση της απόλαυσης με την οποία γράφει η συγγραφέας.
Οι ιστορίες χρειάζονται πλοκή , εμπόδια , περιβάλλον, χαρακτήρες και τα έχουμε. Η ανάπτυξη τελείται με τον συνδυασμό αφήγησης, διαλόγου, περιγραφής σε σωστή γλώσσα και κατάλληλη λέξη. Η ενότητα δράσης, η συντομία έκτασης, η κλιμάκωση, η κορύφωση, η λύση με επιτυχία. Μάλιστα οι τελικές αποκαλύψεις ή ανατροπές στα κείμενα 3, 4, 6, 8, 17, 18, 20, 21 δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι της αφήγησης είναι της ίδιας της ζωής καμώματα, λειτουργούν κι αποδίδουν τον καρπό της τέχνης και τεχνικής.
Και δεν παραβλέπουμε τις λεπτομέρειες που αποκτούν μιαν ιδιαίτερη ή και γενική ισχύ.
Αντικείμενα όπως : ζάχαρη, φωτογραφία, μολύβι, ρολόι, γρίλια, κουμπί, κούκλα προσθέτουν το καθημερινό, χειροπιαστό νόημα. Μας γειώνουν πριν από την απογείωση.
Νερό, θάλασσα (σε 12 διηγήματα) , βουνό, πέτρα ( σε 6 διηγήματα) , αέρας (σε 12 διηγήματα) , λάσπη, χιόνι, ποτάμια, λίμνες, δέντρα, άνθη, φυτά, ζώα, πτηνά, έντομα. Όλα μαρτυρούν τις επιστημονικές καταβολές , τις επαγγελματικές ενασχολήσεις αλλά και τις λογοτεχνικές καταβολές και τις προσωπικές ευαισθησίες.
Μυρωδιές από : αμυγδαλιά, πασχαλιά, νεραντζιά, πεύκο, κυκλάμινο, τριανταφυλλιά, ιβίσκο, θυμάρι, δεντρολίβανο, κέδρο, δίκταμο, μαστιχόδεντρο, αναδύονται μαγικά με την αλλαγή σελίδας . Εποχές εναλλάσσονται δίνοντας τον κύκλο του Χρόνου( Απρίλης, Πάσχα, Ιούλιος, Νοέμβριος). Ο καιρός, η ζέστη, το κρύο, τα χρώματα της φύσης ζωντανεύουν τις αισθήσεις και ξυπνάνε αναμνήσεις.
Έλεγε σε συνέντευξη ο Δ.Νόλλας ότι η λογοτεχνία είναι ο τρόπος που οδηγεί δια των λέξεων τον άνθρωπο στο κουκούτσι της ύπαρξης. Προσεκτικά διαλεγμένες οι λέξεις, με ακρίβεια διατυπωμένες οι φράσεις ώστε ο λόγος να γίνεται σάρκα, να νιώθεις τι εκπέμπουν και το συναίσθημα να γεννιέται αυθόρμητα. Λέξεις από τη γη, το λαό, πολύτιμες, αυθεντικές, γερές, με σημασία. Για τη μαγεία τους ευθύνεται η γλώσσα είτε με λογική είτε με φαντασία αποτυπώνεται.
Και παρά το φως που λάμπει συχνά στην αφήγηση οι σκοτεινές ιστορίες και τα τραύματα χαράζουν τις ζωές . Το ευχάριστο περνάει γρήγορα, το άλλο είναι που μένει. Και μέσα από τη σκοτεινιά προκύπτει το φως με την τέχνη του λόγου ώστε να δώσει τόπο στην ελπίδα.
Επειδή πολλές δυστυχίες έχουν έρθει στον κόσμο από αυτά που δεν ειπώθηκαν (Φ.Ντοστογιέφσκι) ας ειπωθούν και κάποιες έστω με τη γραπτή φωνή, εκείνη που φέρνει στ αυτιά μας την άλλη την προφορική- το αεράκι που δεν φυλακίζεται (Σ.Δημητρίου). Να τις ακούμε, να μην ξεχνάμε.
Όπως είναι σημαντική η χροιά της φωνής έτσι στο βιβλίο είναι σημαντική η φωνή του συγγραφέα που φτάνει σε μας: μοιραζόμαστε ιστορίες , άρα υπάρχουμε. Οι ιστορίες δείχνουν το δρόμο για την ανάγκη μιας άλλης ζωής, αυτής που προέχει και είναι η επιθυμητή.
Όπως λέει η Β.Κ. στις Λεύκες, το τελευταίο διήγημα, κοινή η ανθρώπινη μοίρα «πως όπως φουσκώνει, έτσι στερεύει η ζωή» αλλά εμείς έχουμε προλάβει μαζί με τις Γυναίκες- Λεύκες να τραγουδήσουμε, να κλάψουμε, να ψηλώσουμε, να συγχωρήσουμε, να γελάσουμε, να υπομείνουμε, να φωνάξουμε, να μ ά θ ο υ μ ε!
