Πρέπει να γνωρίζει κανείς τις συνθήκες της εβραϊκής καθημερινής ζωής της εποχής του, για να καταλάβει αν η εμφάνιση του Ιησού, για τον σκοπό που είχε στον νου του, τον αδικούσε ή όχι. Όταν άρχισε τον δημόσιο βίο του, δεν φορούσε ρούχα διαφορετικά όπως συνέβαινε με τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, που ήταν περίεργα ντυμένος σαν τον προφήτη Ηλία ( Μαρκ. 1, 6 και Β΄ Βασ. 1, 8). Έτσι ντυμένος δεν ξεχώριζε μέσα στο πλήθος των ανθρώπων, ενώ όταν εγκατέλειψε την έρημο του Ιορδάνη, για να γυρίσει στη Γαλιλαία και να έρθει σε επαφή με τον λαό των μικρών κωμοπόλεων, δεν ήταν ούτε ένας «ναζίρ», δηλαδή ένας άνθρωπος ταγμένος στον Θεό, που ζει απομονωμένος, νηστεύοντας και χωρίς να πίνει κρασί και σίκερα (Λουκ. 1, 15 και Αριθοί, 6 , 2). Αντίθετα από τον Βαπτιστή που τρεφόταν με ακρίδες, ο Ιησούς έτρωγε κρέας. Έτσι εξηγείται αυτή η περιφρονητική περιγραφή από τους αντιπάλους του σε αντιπαράθεση με τον Βαπτιστή, « …. ιδού άνθρωπος αδηφάγος και οινοπότης, φίλος τελωνών και αμαρτωλών! » ( Ματθ. 11, 18-19 ). Εδώ η λέξη «αδηφάγος» σημαίνει αυτόν που καταβροχθίζει κρέατα. Το σχόλιο αυτό φαίνεται ακίνδυνο, αλλά δεν είναι, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι ο Ιησούς δεν προσφέρει θυσίες στον Ναό και δεν συμμετέχει ποτέ σε λατρευτικά γεύματα, όπου καταναλώνονται εξαγνισμένα κρέατα από τις « θυσίες μετάληψης». Παρ’ όλο που τα γεύματα τελούνταν κανονικά, ο Ιησούς δεν έτρωγε από τα προσφερόμενα εδέσματα, πράγμα που δείχνει την απόσταση που υπήρχε ανάμεσα στον Ναό και σ’ Εκείνον. Έπινε βέβαια κρασί. Εκείνη την εποχή όμως το κρέας και το κρασί ήταν διακριτικά γνωρίσματα μιας γιορτής έ ξ ω α π ό τ ο ν Ν α ό, της γιορτής της Βασιλείας του Θεού, που αποτελούσε τη γιορτή μιας άλλης συνάντησης με τον Θεό. Αυτά όλα που εμείς, διαβάζοντας τα Ευαγγέλια, δεν έχουμε υπόψη μας, οι σύγχρονοι του Ιησού τα έβλεπαν και τα σχολίαζαν, αν δεν ενοχλούνταν κιόλας, όπως οι Φαρισαίοι.
*
Η λεπτότητα των τρόπων και η φινέτσα του πνεύματος δεν έχουν στην Ανατολή της εποχής του Χριστού τίποτα κοινό με αυτό που εμείς ονομάζουμε εκπαίδευση. Εκεί συμβαίνει το αντίθετο: οι άνθρωποι του σχολείου θεωρούνται σαν σχολαστικοί και κακοαναθρεμμένοι. Σε αυτή την κοινωνική κατάσταση, η αμάθεια, που στη δική μας κοινωνία καταδικάζει τον άνθρωπο σε μια κατώτερη σειρά, θεωρείται η περίπτωση των μεγάλων πραγμάτων και της μεγάλης πρωτοτυπίας. Δεν είναι επομένως πιθανό ο Ιησούς να γνώριζε την ελληνική γλώσσα. Αυτή ήταν πολύ λίγο διαδεδομένη στην Ιουδαία, εκτός από τις τάξεις που έπαιρναν μέρος στην κυβέρνηση της χώρας και σε πόλεις όπου κατοικούσαν εθνικοί, όπως η Καισάρεια. Το γλωσσικό ιδίωμα που μιλούσε ο Ιησούς ήταν η αραμαϊκή. Γι’ αυτό δεν πρέπει να είχε καμία απολύτως γνώση από την ελληνική μόρφωση, όπως είχε ο Παύλος ή ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Την ελληνική κουλτούρα την είχαν ξεγράψει οι σοφοί δάσκαλοι της Παλαιστίνης, οι οποίοι μάλιστα χαρακτήριζαν με μια άσχημη φράση εκείνον που έτρεφε γουρούνια και εκείνον που διδάσκει στο παιδί του την ελληνική παιδεία. Γραμματοδιδάσκαλος, στις μικρές εβραϊκές πόλεις, ήταν ο Χαζζάν ή αναγνώστης της Συναγωγής. Ο Ιησούς θα πρέπει πολύ λίγο να φοίτησε στα ανώτερα σχολεία των γραμματέων ή σεραφίμ (η Ναζαρέτ ίσως να μην είχε καθόλου τέτοια σχολεία), γι’ αυτό και δεν απέκτησε κανέναν από εκείνους τους τίτλους που τον παρουσιάζουν στα μάτια του όχλου πως είχε τα δικαιώματα της γνώσης (Ματθ. 13, 54 και Ιωαν. 7, 15) Αυτά τα λίγα για να καταλάβει κανείς το κοινωνικό κλίμα μέσα στο οποίο ανδρώθηκε ο Ιησούς.
*
Αν ο λόγος του Ιωάννη του Βαπτιστή είναι αυτός της κοινωνικής δικαιοσύνης (Ματθ. 3, 7-10 ), ο λόγος του Ιησού συνδυάζει την ηπιότητα με τη δριμύτητα, μια ομιλία που δεν χαρίζεται σε κανέναν. Και επιθετική, αν λέγαμε, ίσως δεν θα ήμασταν υπερβολικοί. Ας χρησιμοποιήσουμε μερικά παραδείγματα, που θα μας δώσουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του, όπου φαινομενικά ασύνδετες λέξεις μοιάζουν να αψηφούν τη λογική. Ποιος δεν γνωρίζει την ομιλία του για τα κρίνα του αγρού και τις παραβολές σαν αυτή με τον σπορέα, για να μην πούμε για τους Μακαρισμούς (Ματθ. 5, 3-12, ή 6, 28 και 12, 3-9). Επίσης εξακοντίζει σκληρές εκφράσεις ενάντια στους αντιπάλους του, έστω κι αν τότε εκφράζεται μεταφορικά: «σκύλοι», «γουρούνια» ( Ματθ. 7, 6 ). Ακόμα πιο βαριά είναι τα λόγια του και η συμπεριφορά του εναντίον του Ναού, που φαίνονται ανάρμοστα στους Ιουδαίους και αποτελούν γεγονός που προκάλεσε τη μήνη των θρησκευτικών αρχών, ιδίως όταν ο Ιησούς επιτέθηκε εναντίον των αργυραμοιβών και των εμπόρων του Ναού (Ιωάν. 2, 13-16 ή Μαρκ.11, 15-19 και 13, 2). Σχετικά με την εκδίωξη των εμπόρων από τον Ναό εγείρεται, από την πλευρά των Ιουδαίων, το ερώτημα : Πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ο Ναός και να γίνουν οι αιματηρές θυσίες που απαιτούσε ο Νόμος, αν δεν υπήρχαν ζώα για τη θυσία και νομίσματα του ειδωλολάτρη Καίσαρα για να τα αγοράσουν οι Ιουδαίοι; Οι έμποροι και οι αργυραμοιβοί, όπως φαίνεται μέσα στα Ευαγγέλια, ήταν απαραίτητοι.
Ας θυμηθούμε ακόμα την αποφθεγματική φράση «και ος εάν θέλη υμών γενέσθαι πρώτος , έσται πάντων δούλος.» ( Μαρκ.10, 44 ). Η φράση αυτή, για εκείνη την εποχή, ήταν πολύ τολμηρή, αφού στον δούλο δεν ανήκε ούτε ο ίδιος του ο εαυτός. Ακόμα πιο βαρύς ο λόγος του που στόχευε στην καταστροφή του Ναού, δηλαδή την κατοικία του Θεού, όσο κι αν εδώ μιλάει μεταφορικά. Το αμόρφωτο πλήθος της Ιερουσαλήμ που τον άκουγε δεν καταλάβαινε τη μεταφορική έννοια, αλλά αυτό που σήμαιναν οι λέξεις που έλεγε (Ιωάν. 2, 17-21). Ήταν, λοιπόν, αδύνατο για τους Ιουδαίους να ανεχθούν έναν τέτοιο λόγο. Αυτή η ακραία συμπεριφορά στάθηκε αφορμή να τον οδηγήσει γρήγορα στον σταυρό. Από την άλλη πλευρά όμως, θα πρέπει να πούμε ότι τελικός σκοπός της
ενανθρώπισής του ήταν να καταλήξει στον σταυρό, πράγμα που τον υποχρέωνε σε αυτή τη στάση που κράτησε. Επομένως, η διαφορά ύφους ανάμεσα στο αρχικά χαρούμενο και ήρεμο κήρυγμά του στις λαϊκές και αγροτικές τάξεις της Γαλιλαίας και σε αυτό της συνέχειας ήταν μεγάλη. Ας μην επιμείνουμε όμως σε τούτη την αντίθεση, αφού και το πρώτο κήρυγμα για τη βασιλεία ή το βασίλειο του Θεού αποδεικνύεται επίσης πολιτικά επικίνδυνο. Στο πρώτο κήρυγμα ο Ιησούς λέει: «μετανοείτε× ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 4, 17). Εδώ ο Ιησούς δεν εμφανίζεται ως αγγελιοφόρος ενός βασιλείου αυτού του κόσμου. Ο Ιησούς αρνείται αυτή τη βασιλεία (Ματθ. 4, 8 ή Ιωάν. 6, 15) και αναγγέλλει ξεκάθαρα ότι θα έρθει η μέρα της απόλυτης κυριαρχίας του Θεού στον κόσμο, στην οποία μάλιστα έχει ήδη αναμειχθεί και ο ίδιος με τα λόγια του και τα θαύματά του . Αυτή η βασιλεία του Θεού θεωρήθηκε, όπως είπα πιο πάνω, πολιτικά επικίνδυνη και γι’ αυτό, είκοσι χρόνια αργότερα, ο απόστολος Παύλος, σε ένα διαφορετικό περιβάλλον είναι αλήθεια , θα αποφύγει να σταθεί σε αυτό το διφορούμενο θέμα. Πάντως αυτό που έχει σημασία εδώ είναι ότι η βασιλεία του Θεού υπάρχει πίσω από κάθε λόγο ή πράξη του Ιησού.
————————
