Αν και είχα βρει αρκετές φορές το όνομα του Μπρούμελ στα βιβλία, την προσοχή μου τράβηξε, όταν διάβασα τι είπε ο λόρδος Μπάιρον γι’ αυτόν: «Θα προτιμούσα να ήμουν Μπρούμελ παρά Ναπολέων». Και ήταν πράγματι ο Μπάιρον ένας Μπρούμελ (Brummel) στα αριστοκρατικά σαλόνια του Λονδίνου, όταν η φήμη του απλώθηκε στην αγγλική πρωτεύουσα με τη μεγάλη εκδοτική επιτυχία του Τσάιλντ Χάρολντ. Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραλείψουμε ότι, εκτός από την Αγγλία, είχε και η Ελλάδα τον δικό της Μπρούμελ. Στον πολιτικό μας κόσμο και πιο συγκεκριμένα στο ΠΑΣΟΚ, έλαμψε κάποτε η ομορφιά και η λεβεντιά του Άκη Τσοχατζόπουλου. Από τη στιγμή που ο Αντρέας – σε κάποια στιγμή θείας έμπνευσης – τον αποκάλεσε «Ωραίο Μπρούμελ», το προσωνύμιο αυτό άρχισε να κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα.
Το κακό είναι ότι δεν πήρε μόνο το όνομα του άγγλου «δανδή», πήρε και τον ίδιο δρόμο μ’ εκείνον, που οδηγεί από το ζενίθ στο ναδίρ… Εμείς οι παλαιοί των ημερών, όταν τύχαινε να δούμε έναν κομψευόμενο νεαρό, χρησιμοποιούσαμε συχνά τη λέξη «δανδής» που είναι εξελληνισμός της αγγλικής λέξη dandy. Οι λ ό ξ ε ς δεν έλειψαν, βέβαια, ποτέ από τον κόσμο. Οι έξαλλοι , οι εκκεντρικοί, οι φαντασμένοι και διάφοροι άλλοι « λοξίες» αποτελούν φαινόμενο κάθε εποχής. Ο «δανδισμός» υπήρχε βέβαια και παλιότερα, αν λάβουμε υπόψη μας πως την εποχή του Διευθυντηρίου οι δανδήδες λέγονταν στη Γαλλία «Μυρωδάτοι» ή «Απίστευτοι» από την απίστευτη εμφάνισή τους. Αργότερα, την εποχή του Λουδοβίκου Φιλίππου, «του βασιλιά των αστών» όπως τον αποκαλούσαν, τους έλεγαν «λέοντες». Ο Σατωβριάνδος, για παράδειγμα, που εκείνη την εποχή διάβαζε στις κυρίες της παρισινής αριστοκρατίας αποσπάσματα από τα Απομνημονεύματα πέραν του τάφου, ήταν ένας «λέων» των φιλολογικών σαλονιών στη γαλλική πρωτεύουσα. Ο άνθρωπος όμως που ανέδειξε τον «δανδισμό» σε αληθινή μόδα ήταν ο Μπρούμελ, ο «ωραίός Μπρούμελ», όπως τον αποκαλούσαν συνήθως.
Κατά τα μέσα του 18ου αιώνα, είχε ιδρυθεί στο Λονδίνο η Λέσχη των μακαρονίων. Την αποτελούσε μια ομάδα νεαρών αριστοκρατών που είχαν επισκεφτεί την Ιταλία και προσπαθούσαν να εισαγάγουν στην Αγγλία τους κομψούς τρόπους και το ντύσιμο της μεσογειακής αυτής χώρας. Τα ρούχα που φορούσαν αποτελούνταν από άσπρες μεταξωτές τιράντες, πολύ στενό γιλέκο, και σακάκι με τεράστια άσπρα κασκόλ, άσπρες μεταξωτές κάλτσες και παπούτσια με διαμαντένιες αγκράφες και κόκκινα τακούνια. Για ένα διάστημα ψυχή της Λέσχης ήταν ο πολιτικός Τσάρλς Φοξ. Πάντως, μόνο με τον ερχομό του Μπρούμελ ο «δανδισμός» αποτέλεσε αληθινή κοινωνική δύναμη. Ο «Ωραίος Μπρούμελ» ήταν, αναμφισβήτητα, ο δικτάτορας στα ζητήματα της ενδυμασίας και λέγεται από πολλούς ότι ο πρίγκιπας της Ουαλίας, ο μετέπειτα βασιλιάς Γεώργιος Δ΄, για τον οποίο ο Μπρούμελ ήταν το ίνδαλμά του, έκλαιγε όταν στον δανδή φίλο του δεν άρεσε το κόψιμο του βασιλικού σακακιού του. Ο Μπρούμελ είχε τη δική του γραμμή στην ενδυμασία και σ’ αυτό το θέμα δεν έκανε καμία παραχώρηση, ακόμη κι αν αυτός ήταν πρίγκιπας της Ουαλίας. Γύρω από τον Μπρούμελ συγκεντρώθηκε τότε μια ομάδα από νεαρούς που γρήγορα η αναίδειά τους και οι προσποιητοί τρόποι τους έγιναν αφορμή να τους αντιπαθήσει ο κόσμος. Το κυριότερο προσόν τους ήταν τα ρούχα τους.
Τα ράσα όμως δεν κάνουν τον παπά, λέει μια παροιμία, και το τι αξίζει αυτό το προσόν δηλώνεται εύστοχα με αυτό τον στίχο του Ελύτη:
Φωτιά, ωραία φωτιά μη λυπηθείς τα κούτσουρα ( Ήλιος ο πρώτος ).
Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος αυτός που κυριάρχησε στον αριστοκρατικό κόσμο του Λονδίνου επί δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια και επέβαλε τη θέλησή του πάνω στην ανδρική μόδα; Δεν είχε περιουσία, ούτε καταγόταν από αριστοκρατική γενιά. Είχε μόνο σακάκια κομμένα άψογα και τρόπους μιας εξαιρετικά μελετημένης ευγένειας. Ο Τζορτζ Μπράιαν Μπρουμελ, δεύτερος γιος του Ουίλλιαμ Μπρούμελ, γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 7 Ιουνίου του 1778. Ο πατέρας του, αφού χρημάτισε ιδιαίτερος γραμματέας του πρωθυπουργού λόρδου Νορθ, αποσύρθηκε σε ένα κτήμα του στην επαρχία. Μολονότι δεν είχε τίτλο ευγενείας, συναναστρεφόταν με εξέχουσες προσωπικότητες που είχε γνωρίσει ανάμεσα στους πολιτικούς κύκλους του Λονδίνου. Το σπίτι του, θα ‘λεγε κανείς, ήταν πάντα ανοιχτό στους λονδρέζους φίλους του, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο περίφημος δραματικός συγγραφέας Σέρινταν και ο υπουργός Τσάρλ Φοξ. Μεγαλώνοντας σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο μικρός Τζορτζ, είχε επί χρόνια ολόκληρα μπροστά του τους εκλεπτυσμένους τρόπους του πρώτου και την εξυπνάδα του δεύτερου. Το 1790, χάρη στον λόρδο Νορθ, ο νεαρός Τζορτζ πέτυχε μια θέση στο περίφημο κολέγιο Ήτον. Φαίνεται ότι δεν αρνήθηκε εκεί να παίξει ποδόσφαιρο, αλλά χαρακτήρισε, από την άλλη πλευρά, το παιχνίδι για το οποίο τρελαίνονται οι Βρετανοί, το κρίκετ, «ηλίθιο παιχνίδι». Στις λεμβοδρομίες ήταν μέτριος, γιατί δεν έδειχνε καμία συμπάθεια για τις ασκήσεις ή τα κουραστικά σπορ. Απέφευγε, όπως ο διάβολος το λιβάνι, την κόπωση και γενικά κάθε κατάσταση που τον έβγαζε από τις ανέσεις του. Αυτή η πλευρά του εαυτού του θυμίζει κάπως την αρνητική απάντηση που έδωσε ο Όσκαρ Ουάιλντ για τη φύση, όταν τον ρώτησαν γιατί δεν την αγαπά και απάντησε: «Γιατί δεν έχει ανέσεις».Τα προτερήματα του Μπρούμελ ήταν η ήρεμη υπερηφάνεια, η ενδυμασία, η ετοιμότητά και ο πάντα ευθύβολος λόγος του. Δεν ανακατευόταν ποτέ στις λογομαχίες των συμμαθητών του, ενώ το Ήτον ήταν ο τόπος όπου άρχισαν να τον αποκαλούν ο « Ωραίος Μπρούμελ». Στο κολέγιο Οριέλ, στην Οξφόρδη, τελειοποίησε το σύστημα, που αυτός πρώτος λάνσαρε, της λεγομένης «υπολογισμένης περιφρονήσεως»: να αγνοούν δηλαδή έναν άνθρωπο, να τον μεταχειρίζονται σαν παρία, σαν σκουλήκι. Ωστόσο, ο Μπρούμελ μπορούσε να γίνεται αμέσως συμπαθητικός στον κόσμο με τον οποίο συναναστρεφόταν για τους εκλεπτυσμένους τρόπους του και το σπιρτόζο πνεύμα του. Όταν εμφανιζόταν στο κατώφλι ενός σαλονιού, γεμάτου από λόρδους και δούκισσες, οι συνομιλίες έπαυαν αμέσως και όλα τα βλέμματα συγκεντρώνονταν επάνω του. Η είσοδός του τότε στο σαλόνι είχε τη μεγαλοπρέπεια ρωμαϊκού θριάμβου. Δεν καθόταν πολύ ώρα στο ίδιο μέρος με άλλους ανθρώπους, γιατί εφάρμοζε την περίφημη αρχή του «δανδισμού», την οποία ο ίδιος είχε επιβάλει στους ομοϊδεάτες του: «Σε μια αριστοκρατική συγκέντρωση» έλεγε «μένετε όσο να κάνετε την εντύπωση που επιθυμείτε. Κι όταν το πετύχετε, φεύγετε». Ήταν μετρίου αναστήματος, με πρόσωπο οβάλ και όμορφο, μαύρα μαλλιά, φαβορίτες και μουστάκι καστανό, ενώ το σώμα του ήταν αληθινό φιγουρίνι. Όσο για το ντύσιμό του, έλεγαν οι ράφτες περιωπής ότι ήταν ένα αληθινό κομψοτέχνημα.
Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε γνωρίστηκε με τον πρίγκιπα της Ουαλλίας. Πάντως, χάρη στην εύνοια εκείνου κατατάχθηκε ως σημαιοφόρος στο σύνταγμα του πρίγκιπα, το 10ο των ουσάρων. Θα μπορούσε όμως να μείνει εκεί ένας τύπος όπως ο Μπρούμελ; Ασφαλώς όχι και γι αυτό η θητεία του στο στρατό δεν κράτησε πολύ. Πράγματι, τι ικανοποίηση θα μπορούσε να προσφέρει ο στρατός στον νεαρό και φιλόδοξο αυτό δανδή; Η επιθυμία του Μπρούμελ ήταν να ντύνεται κομψά και όχι να φοράει φανταχτερές στρατιωτικές στολές, να διαπρέπει στους ανώτερους κοινωνικούς κύκλους και όχι να διατάζει λοχίες και δεκανείς. Έτσι σε ηλικία 20 ετών ο Μπρούμελ εγκατέλειψε τη σίγουρη και λαμπρή καριέρα στο 10ο σύνταγμα των ουσάρων, για να ριχτεί, με μέσα ανεπαρκή και χωρίς κανένα τίτλο ευγενείας, στην κατάκτηση της λονδρέζικης αριστοκρατίας. Τον επόμενο χρόνο – 1799 – συμπλήρωσε τη νόμιμη ηλικία και ανέλαβε την πατρική κληρονομιά: 30. 000 λίρες στερλίνες. Ποσό, θα λέγαμε, απίστευτα μικρό για τον τρόπο ζωής που ο νεαρός τότε Μπρούμελ σκόπευε ν’ ακολουθήσει. Έτσι έγινε ξαφνικά μέλος στην πιο απρόσιτη από τις λέσχες της αγγλικής πρωτεύουσας: τη Χουάιτ. Η τιμή να γίνει κανείς μέλος αυτής της λέσχης τότε ήταν παρόμοια με το να τον τιμήσουν με το παράσημο της περικνημίδος. Το πρώτο που έκανε, μόλις έγινε μέλος αυτής της λέσχης, ήταν να προσλάβει έναν περίφημο μάγειρα. Και όπως μας πληροφορούν τα κοσμικά χρονικά της εποχής, «έδινε εκλεκτά γεύματα, όπου οι συνδαιτυμόνες ήταν διαλεχτοί, όπως ήταν και τα κρασιά» . Ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες αυτούς ήταν βέβαια και ο πρίγκιπας της Ουαλλίας. Έτσι σε ηλικία 21 ετών ο Τζορτζ Μπράιαν Μπρούμελ μπορούσε να θεωρηθεί φτασμένος. Αν τώρα θυμηθεί κανείς τα λόγια που είπε ο λόρδος Μπάιρον για τον σύγχρονό του Μπρούμελ, λόγια που ανέφερα στην αρχή του κειμένου, καταλαβαίνει την αναμφισβήτητη ηγεμονία που ασκούσε ο μέσος αυτός αστός στη λονδρέζικη αριστοκρατία. Δεν είναι γνωστό αν ο Μπρούμελ είχε ποτέ κανέναν έρωτα εκτός από μερικά φλερτ. Κι αν εξαιρέσουμε το χαρτοπαίγνιο, άλλο πάθος δεν είχε. Οι σύγχρονοί του αναφέρουν την κομψότατη κίνηση με την οποία άνοιγε την ταμπακιέρα του. Πράγματι, εντυπωσίαζε τους φίλους και τους γνωστούς, όταν με ένα απλό άγγιγμα του αριστερού χεριού άνοιγε την ταμπακιέρα του, για να προσφέρει τσιγάρο ή για να καπνίσει. Μόνο ύστερα από μεγάλη εξάσκηση, ο πρίγκιπας της Ουαλίας κατάφερε να μιμηθεί την αμίμητη αυτή κομψή κίνηση του φίλου του.
΄Ένα ειρωνικό σχόλιο για την εμφάνιση του γαλαζοαίματου φίλου του στάθηκε αφορμή να χαλάσει η ωραία φιλία του με τον πρίγκιπα της Ουαλίας. Αυτό το λάθος και τα τυχερά παιχνίδια τον οδήγησαν, οριστικά και αμετάκλητα, στην καταστροφή. Τα χρήματα που του άφησε ο πατέρας του τέλειωσαν γρήγορα, με τη μεγάλη ζωή που έκανε, και τα χρέη αυξήθηκαν υπέρμετρα. Για να γλιτώσει από τους πιστωτές του και τη φυλακή, αφού πια δεν υπήρχε ο πρίγκιπας να τον προστατεύσει, αναγκάστηκε – όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ αργότερα, προς το τέλος του αιώνα – να φύγει νύχτα για τη Γαλλία, όπου πέθανε σε μεγάλη φτώχεια το 1840. Έτσι είναι η ζωή, δεν μπορείς να τα έχεις όλα, κάτι πρέπει να χάσεις για να κάνεις αυτό που θέλεις. Ίσως πολύ περισσότερα απ’αυτό που θέλεις. Και ο Μπρούμελ αυτό έκανε: έβαλε στην άκρη τη λογική και τα έχασε όλα. Διαφορετικά δεν θα έμενε στη μνήμη των ανθρώπων η κομψή εκείνη κίνηση, που ήταν όλος ο εαυτός του, στο άνοιγμα της ταμπακέρας.
————————
