Όλα είναι θνητά. Μόνο η μάνα είναι προορισμένη για την αιώνια ζωή.
Ισαάκ Μπάμπελ Το Κόκκινο Ιππικό
Ένας που γνωρίζει την ιστορία αυτών των δύο λαών θα μπορούσε να αναρωτηθεί: Από πού κι ως πού ο Πούτιν (για τον οποίο όλα επιτρέπονται, ακόμη και ιστορικές ανακρίβειες ή fake news) διεκδικεί ρωσική ταυτότητα για όλη την Ουκρανία και ιδιαίτερα για την Οδησσό; Ας αρχίσουμε από την τελευταία, της οποίας ο βομβαρδισμός από τον Πούτιν την καθιστά σήμερα επίκαιρη. Η Μεγάλη Αικατερίνη – που η αλληλογραφία της με τον Βολταίρο δείχνει τη συμπάθεια και τον θαυμασμό που έτρεφε για τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό – ίδρυσε το 1794 την Οδησσό, που ήταν για πολλά χρόνια μια πολυεθνική (λέγε σωστότερα ευρωπαϊκή) πόλη. Δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι έξι φορές δήμαρχος αυτής της πόλης ήταν Έλληνας (τις τέσσερις ο Μαρασλής). Ούτε βέβαια ότι η αυτοκράτειρα είχε προκρίνει το ελληνικό όνομα Ταυρίδα και όχι το ταταρικό Κριμαία που επικράτησε τελικά. Η ίδια είχε ζητήσει από τους Έλληνες της Κριμαίας να περάσουν απέναντι και να ιδρύσουν τη Μαριούπολη, την πόλη της Μαρίας (Παναγίας) που τώρα έχει μετατραπεί σε ερείπια από τον Πούτιν. Επίσης ο σφετερισμός από τον Πούτιν της ρωσικής πολιτισμικής παράδοσης με βάση τη νεο-μεσαιωνική φαντασίωση της «υπεροχής των ρωσικών μιμιδίων» (πολιτισμικά και ιδεολογικά αντίστοιχα των γονιδίων), την οποία τώρα με τον πόλεμο επιχειρεί, καλά και σώνει, να επιβάλει στους Ουκρανούς, είναι – θέλουμε δε θέλουμε – πολιτισμικό και βαθύτατα πολιτικό έγκλημα. Όσο για την εκκλησιαστική πλευρά του θέματος, δεν έχει, πράγματι, κανένα δικαίωμα το σημερινό αυταρχικό καθεστώς, σε αγαστή σύμπνοια με τη Ρωσική Εκκλησία, να ονειρεύεται με το ρωσικό πατριαρχείο την ανασύσταση της Μόσχας ως τρίτης Ρώμης. Υπενθυμίζω ακόμη ότι πριν από χρόνια αποκαλύφθηκε πως ο τότε πατριάρχης της Ρωσίας Αλέξιος Β΄ υπήρξε πράκτορας της Κα Γκε Πε και ότι ο νυν πατριάρχης Κύριλλος είχε δεσμούς με τις μυστικές υπηρεσίες, που επεκτείνονται και στον κατώτερο κλήρο, όπως και στον κλειστό κύκλο των συνεργατών και συμβούλων του Πούτιν. Τέλος, αν κρίνει κανείς από την πλευρά της κουλτούρας, η πανσλαβιστική θεωρία για τα νεότερα πολιτισμικά, κοινωνικά και ιστορικά γνωρίσματα των Ρώσων δεν μάς λέει ότι οι Ουκρανοί είναι κι αυτοί Ρώσοι, αλλά ότι είναι κ α τ ώ τ ε ρ ο ι Ρ ώ σ ο ι, επειδή δεν διαθέτουν τα «μιμίδια των ανώτερων Ρώσων», οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με το ιστορικό καθήκον να τους τα επιβάλουν, ακόμα και με πόλεμο, όπως κάνει τώρα ο Πούτιν, αντιγράφοντας τις χειρότερες ρωσικές βαρβαρότητες του 19ου αιώνα. Και σύμφωνα με όλα τούτα, η Ουκρανία δεν είναι κανονική χώρα, αλλά ένα ψευδοκράτος, μολονότι αυτή η χώρα αναγνωρίστηκε και ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Σ ο β ι ε τ ι κ ή Έ ν ω σ η το 1991.
Πάντως, εκείνο που μας εντυπωσιάζει σήμερα είναι ότι το πρότυπο του Πούτιν στις ενέργειές του δεν είναι οι Μπολσεβίκοι, όπως αφελώς πιστεύουν κάποιοι στη Δύση και στη χώρα μας βέβαια, αλλά ο Τσάρος Νικόλαος Α΄. Οραματίζεται, δηλαδή, μια νέα Ρωσική Αυτοκρατορία, όπως ο Ερντογάν μια νέα Οθωμανική. Ούτε πρέπει να φαντάζεται κανείς ότι , σε αυτές τις προσωπικές του φιλοδοξίες , ο Πούτιν είναι μόνος του. Τον στηρίζουν η πολιτιστική και η εκκλησιαστική ελίτ, γι’ αυτό και η δημοτικότητά του σημείωσε αλματώδη άνοδο με την έναρξη του πολέμου. Ο ρωσικός λαός παραμένει, δυστυχώς, διαποτισμένος από διάφορες πανσλαβιστικές θεωρίες, και ως εκ τούτου εκλαμβάνει την Ουκρανία σαν ι ε ρ ή γ η τ η ς Α γ ί α ς Ρ ω σ ί α ς. Έτσι εξηγείται σήμερα η ταύτιση της Εκκλησίας με το αυταρχικό καθεστώς που κυβερνά τη χώρα, έτσι εξηγείται ακόμα και η «Πέμπτη Θητεία» του Πούτιν στη διακυβέρνηση της χώρας.
*
Ένα χρόνο μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας από τη Σοβιετική Ένωση το 1991, ο διάσημος σε όλο τον κόσμο Ρώσος ποιητής Γιόζεφ Μπρόντσκι ( 1940-1996 ) – που το 1972 εγκατέλειψε τη χώρα του ως ένας από τους αντιφρονούντες συγγραφείς, για να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του στην Αμερική, και που το 1987 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας – έγραψε ένα ποίημα με τίτλο Για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και το διάβασε στις 30 Οκτωβρίου 1992 στο Κέντρο της Εβραϊκής Κοινότητας του Πάλο Άλτο της Καλιφόρνιας. Το ποίημα δεν δημοσιεύτηκε ποτέ από τον ποιητή. Και αυτό ίσως γιατί το θεώρησε μη πολιτικά ορθό και κάτι που θα αμαύρωνε τη φήμη του, επειδή είναι γεμάτο με απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς των Ρώσων για τους Ουκρανούς, οι οποίοι ,όμως, δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία και το δημοσίευσαν το 1994, καταγγέλλοντας τον ποιητή για ρωσικό εθνικισμό. Το ποίημα, μολονότι αξιόλογο από λογοτεχνική άποψη, είναι προσβλητικό και ακόμα πιο προσβλητικό ακούγεται σήμερα, λόγω του πολέμου που διεξάγεται ανάμεσα στις δυο χώρες. Παραθέτω εδώ το καταληκτικό τετράστιχο:
Ηρεμήστε, Κοζάκοι, αρχηγοί και φρουροί του γκουλάκ !
Μα σημειώστε : Όταν θα έρθει η ώρα να σας σύρουν στους τάφους σας,
Θ’ αγκομαχάτε και θα ψιθυρίζετε στο νεκροκρέβατό σας
Όχι τις ανοησίες του Σεβτσένκο, αλλά στίχους του Πούσκιν.
Αν και οι Ουκρανοί δεν αμφισβητούσαν, τουλάχιστον ως πρόσφατα, τη μεγάλη αξία του Πούσκιν, θεωρούν, ωστόσο, εθνικό τους ποιητή τον Ταράς Σεβτσένκο ( 1814-1861 ), ο οποίος υπήρξε τον 19ο αιώνα φλογερός κήρυκας της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας και θεμελιωτής της ουκρανικής γλώσσας, ενώ για την πατριωτική του ποίηση διώχθηκε από το τσαρικό καθεστώς. Πάντως, είναι αλήθεια ότι ο Σεβτσένκο έγραψε απαξιωτικά κείμενα εναντίον του Πούσκιν, αλλά και ο Πούσκιν εναντίον του. Και αυτό, βέβαια , δεν είναι κάτι πρωτοφανές για την αμφισβήτηση της αξίας του Πούσκιν, αν θυμηθούμε, για παράδειγμα, τον Τολστόι, τον συγγραφέα του πολύτομου μυθιστορήματος Πόλεμος και Ειρήνη, που όχι μόνο τόλμησε ν’ απορρίψει τον Σαίξπηρ, αλλά και τον εθνικό ποιητή της Ρωσίας λέγοντας: Τα έργα του Πούσκιν είναι «κατάλληλα μονάχα, για να δίνουν στον λαό χαρτί για τα τσιγάρα του». Δεν είναι γνωστό (σε μένα τουλάχιστον) αν λειτουργεί ακόμα στην Οδησσό ( πόλη του Κατάγεφ, του Ισαάκ Μπάμπελ, του Καντίνσκι και τόσων άλλων) το Μουσείο Πούσκιν, το Μουσείο του «πιο ευρωπαίου Ρώσου ποιητή», κατά τον Ναμπόκοφ, και πόσα από τα αγάλματά του στέκονται ακόμη όρθια σήμερα σε όλη την Ουκρανία. Όσο για τη γνώμη του Ναμπόκοφ για τον Πούσκιν, πρέπει να είναι σωστή, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι η μητρική γλώσσα του Πούσκιν δεν είναι τα ρωσικά, αλλά τα γαλλικά. Παρ’όλα αυτά, μισούσε τους Πολωνούς όπως κι ο Ντοστογέφσκι. Το 1831, ο Πούσκιν, εγκαταλείποντας τις φιλελεύθερες ιδέες του, δημοσίευσε το εμπρηστικό και εθνικιστικό συνάμα ποίημα με τίτλο Στους συκοφάντες της Ρωσίας. Σε αυτό το ποίημα ο Πούσκιν στρέφεται εναντίον της Πολωνικής Επανάστασης του 1830 για ανεξαρτησία από τη Ρωσία και εναντίον των Γάλλων, που υποστήριξαν αυτή την Επανάσταση, επειδή οι Ρώσοι είχαν νικήσει Ναπολέοντα. Και μιας και ο λόγος για τους Πολωνούς , θα κλείσω αυτό το κείμενο, λέγοντας ακόμη ότι αυτός ο λαός είδε, μέσα σε εκατό περίπου χρόνια, τη χώρα του να διαλύεται τέσσερις φορές. Δύο από την τσαρική Ρωσία και μία από τους Αυστριακούς στον 19ο αιώνα× και ακόμα μία στον 20ο αιώνα με τη συνεννόηση, για μοιρασιά της Πολωνίας, μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν (Συμφωνία Μολότοφ – Ρίμπεντροπ 1939).
————————-
