Το τελευταίο έργο της Γεωργίας Μακρογιώργου με τίτλο Ανταύγειες, μας αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας σε βάθος τριών γενεών με εκπροσώπους τρεις γυναίκες, τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα του έργου, την Αντιγόνη, τη Ματίνα και τη Φιλιώ. Η Αντιγόνη είναι κόρη της Ματίνας κι εγγονή της Φιλιώς, η νεαρότερη σε ηλικία και η βασική πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια του βιβλίου. Στην αφήγηση μετέχουν επίσης η Ματίνα, μεσήλικη κόρη της Φιλιώς, και η Φιλιώ, μάνα και γιαγιά αντίστοιχα των δύο προηγούμενων γυναικών. Σ΄αυτές τις αφηγηματικές φωνές προστίθεται κι εκείνη ενός τριτοπρόσωπου παντογνώστη αφηγητή.
Έχουμε λοιπόν μια πολυφωνική αφήγηση, προφανώς και πολυπρισματική, καθώς καθεμιά από τις αφηγήτριες έχει έναν προσωπικό τρόπο θέασης των πραγμάτων, μια δική της οπτική που διαμόρφωσε ανάλογα με την εποχή και το περιβάλλον που την καθόρισε, τον χαρακτήρα, την ηλικία και την πείρα της, το μορφωτικό της επίπεδο, τη θέση της στην οικογένεια. Όλα τα παραπάνω προσδιορίζουν σκέψεις και πράξεις κάθε ηρωίδας κι επίσης αντανακλώνται στο ιδιόλεκτό της.
Η Φιλιώ για παράδειγμα διατηρεί το ιδίωμα του τόπου καταγωγής της, αν και έχει εγκατασταθεί από χρόνια στη Θεσ/νίκη. Ενσωματώνει στον λόγο της παροιμιακές εκφράσεις, λαϊκά εθιμικά στοιχεία και παραινέσεις. Δυσκολεύεται στην κατανόηση ξένων όρων ή χρησιμοποιεί παρεφθαρμένες ξένες λέξεις που έχουν ενταχθεί στην καθομιλουμένη με επιρροή των ΜΜΕ και των κοινωνικών δικτύων, σε αντίθεση με την εξοικειωμένη σ αυτά, Αντιγόνη.
Οι αφηγήσεις εμπλουτίζονται και ζωντανεύουν με διαλόγους καθώς και με πλήθος λογοτεχνικών παραθεμάτων από έργα της ελληνικής και της ξένης λογοτεχνίας, πεζά και ποιητικά, όπως για παράδειγμα το Ένα παιδί μετράει τ΄άστρα, του Μενέλαου Λουντέμη, έργο με καθοριστική θέση στην αφήγηση, Το αηδόνι και το τριαντάφυλλο του Όσκαρ Ουάιλντ, στίχοι ποιημάτων του Αναγνωστάκη, του Σαχτούρη και άλλων ποιητών, όπως και στίχοι τραγουδιών, παλιών και σύγχρονων, τραγουδισμένοι από τις ηρωίδες σε περιστάσεις που τους τα θυμίζουν συνειρμικά. Παρούσες είναι επίσης οι υπόλοιπες καλές τέχνες, η ζωγραφική και η δραματική τέχνη.
Η Ματίνα ασχολείται με τη ζωγραφική, αντιγράφοντας εμβληματικά έργα σπουδαίων ζωγράφων, ενώ η Φιλιώ συνδέθηκε με τον έρωτα της ζωής της, τον Λευτέρη, στα πλαίσια μιας θεατρικής παράστασης του Ένα παιδί μετράει τ΄άστρα υποδυόμενη την Αγράμπελη, με συμπρωταγωνιστή τον Λευτέρη ως Μέλιο . Η Αντιγόνη επίσης συνάντησε κι ερωτεύτηκε τον Σοφοκλή, σπουδαστή σκηνοθεσίας, σε μια παράσταση της γειτονιάς που συμμετείχαν και οι δύο, και διατηρούσε μαζί του εξ αποστάσεως σχέση όσο εκείνος έμενε στην Αγγλία. Στα ενδιαφέροντά της είναι επίσης η γραφή. Με αφορμή την ανακάλυψη κάποιων σημειωμάτων που φύλαγε η γιαγιά κρυμμένα σε ανύποπτα μέρη, αποφάσισε να γράψει την ιστορία της. Για να συγκεντρώσει το απαραίτητο υλικό και να αποκρυπτογραφήσει το μυστήριο των σημειωμάτων ενθάρρυνε τη Φιλιώ σε συζητήσεις για το παρελθόν, τις οποίες ηχογραφούσε. Για το εγχείρημα αυτό η συνθήκη του εγκλεισμού λόγω πανδημίας κόβιντ και της άνεσης χρόνου που προσέφερε ήταν πολύ ευνοϊκή.
Τις βασικές ηρωίδες πλαισιώνουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, ο πατέρας της Αντιγόνης, σύζυγος της Ματίνας και γαμπρός της Φιλιώς, Άκης, ο αδελφός και η ξενιτεμένη αδελφή της. Άλλα πρόσωπα είναι ο Σοφοκλής, η Ουκρανή γειτόνισσα, Νταρίνα, με το αγοράκι και τον σύζυγό της, Έλληνα αστυνομικό που την κακοποιούσε, οι παλιές αγάπες της Ματίνας και της Φιλιώς, Διονύσης και Λευτέρης αντίστοιχα, και μερικά ακόμη περιφερειακά πρόσωπα.
Από άποψη χρόνου, η αφήγηση κινείται μεταξύ 2020 και 2022. Ξεκινάει το Φθινόπωρο του 2020 όταν κυριαρχούν δύο σημαίνοντα γεγονότα: η δικαστική καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση και η υγειονομική κρίση της πανδημίας κόβιντ με τους γνωστούς περιορισμούς που επέβαλε, καραντίνας και μηνυμάτων για έξοδο. Ολοκληρώνεται την Άνοιξη του 2022, όταν επίσης συνταρακτικά γεγονότα βρίσκονται στο προσκήνιο της επικαιρότητας, όπως το ελληνικό me toο, ένα σερί γυναικοκτονιών και τέλος η τραγωδία του Ρωσοουκρανικού πολέμου. Αυτά ως προς το αφηγηματικό παρόν, διότι μέσα από τις μνημονικές αναδρομές της Ματίνας και ιδίως της Φιλιώς μεταφερόμαστε στο παρελθόν μέχρι και τα εμφυλιακά χρόνια.
Κύριος τόπος είναι η Θεσ/νίκη, ουσιαστικά ο εσωτερικός χώρος ενός διαμερίσματος, και δευτερεύον, το χωριό κοντά στη θάλασσα, προσφιλής διαμονή της οικογένειας στις διακοπές του καλοκαιριού, αλλά και τόπος καταγωγής της Φιλιώς και της Ματίνας, φορτωμένος με αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας και της νεότητας. Για τη Φιλιώ, το Σταχτοχώρι, ήταν συνδεδεμένο με στερήσεις, διαρκή φόβο και ανασφάλεια λόγω της ακραία βίαιης εποχής που έζησε τα παιδικά της χρόνια, αλλά και με βαριές απώλειες, με τραγικότερη αυτή του μικρού της γιου, που είχε αντίκτυπο και στη Ματίνα, και συνέβαλε στην απόφαση μετοίκησης στη Θεσ/νίκη.
Τα σκοτεινότερα και οδυνηρότερα φλας μπακ της μνήμης, τόσο της Φιλιώς όσο και της Ματίνας, συμπίπτουν στο γεγονός του πνιγμού του Παναγιωτάκη, όταν ξέφυγε από την προσοχή της αδελφής του, στην οποία είχε ανατεθεί η επιτήρησή του, και έπεσε στα νερά της στέρνας του χωριού. Το περιστατικό αυτό υπήρξε καθοριστικό για τις μετέπειτα ζωές μάνας και κόρης. Το χρόνιο πένθος, οι σκιές των ενοχών και των τύψεων, το πέπλο της πικρίας, της θλίψης και της σιωπής έπεσαν βαριά πάνω τους κι άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ψυχή και στη μεταξύ τους σχέση. Η αφήγηση του τραγικού αυτού συμβάντος γίνεται από την Ματίνα στον πιο δραματικό μονόλογο του βιβλίου. Μετά την τραγική αυτή τροπή η Ματίνα βρέθηκε σχεδόν σε κατάσταση αορατότητας για τη μητέρα της. Έτσι, εκτός από το τραύμα της απώλειας και τις ενοχές, τη συνοδεύει μέχρι τη μεσήλικη ζωή της και το έλλειμμα φροντίδας και αγάπης από το πρόσωπο που κατ΄ εξοχήν την έχουμε ανάγκη όλοι, τη μητέρα.
Στις Ανταύγειες, ο έρωτας αναδεικνύεται σε καταλυτικό παράγοντα στις ζωές των τριών ηρωίδων. Η Φιλιώ είναι εκείνη που πληρώνει βαρύτερα το τίμημά του. Είναι ωστόσο κι εκείνη που, προς το τέλος της ζωής της, σε οίκο ευγηρίας έστω, καταφέρνει να συμβιώσει με τον αγαπημένο της μετά από χρόνια χώρια. Η Ματίνα και η Αντιγόνη, αφού διένυσαν περιόδους μυθοποιήσεων και εξιδανικεύσεων, η πρώτη για τον νεανικό της έρωτα, Διονύση, και στη συνέχεια για τον Άκη και τον γάμο τους, ένα γάμο που υπέστη τη φθορά του χρόνου και μαράθηκε, η δεύτερη για τον Σοφοκλή, υιοθέτησαν αρχικά στάση αναμονής, αναβολών και υπαναχωρήσεων. Αργότερα, κάτω από το βάρος σοβαρών γεγονότων αποφάσισαν να αυτονομηθούν και να χαράξουν νέες πορείες. Κυρίαρχο ρόλο στις καινούργιες διαδρομές τους είχε η δημιουργία και η αυτοέκφραση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραιτήθηκαν από το αίτημα για αγάπη και συντροφικότητα. Προφανώς τις εξελίξεις επηρέασε και η συγκυρία του εγκλεισμού που εξώθησε τις σχέσεις στα όριά τους, κλόνισε συθέμελα ήρωες και ηρωίδες, έδωσε έδαφος στην περισυλλογή και ώθηση στην επίγνωση και την ανατροπή.
Οι Ανταύγειες είναι ένα σύγχρονο κοινωνικό μυθιστόρημα, συμπεριληπτικό πολλών εκφάνσεων της εποχής και της κοινωνίας μας που αναδεικνύονται, αναπαριστώνται και σχολιάζονται ρεαλιστικά με ανοιχτή και διευρυμένη σκέψη, χωρίς προκαταλήψεις και ταμπού, κάποτε και με χιούμορ. Δεν μπορεί παρά να αγγίξουν τον αναγνώστη ή να τον οδηγήσουν σε ταύτιση με κάποιο πρόσωπο, ιδιαίτερα με κάποια από τις συμπαθέστατες πρωταγωνίστριες, ή με καταστάσεις που τα πρόσωπα αντιμετωπίζουν στις ζωές τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα των σημειωμάτων, των κρυμμένων εδώ κι εκεί στο σπίτι. Αποτελούν ένα είδος μίτου που προωθεί το ξετύλιγμα της πλοκής, σταδιακά αποκαλύπτει μυστικά, ενώ ταυτόχρονα προσδίδει ένα μικρό μυστήριο που συντηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Το πέρας της αφήγησης συνιστά χάπι εντ. Ως αναγνώστρια, έμεινα ικανοποιημένη με την τροπή που πήραν οι ζωές των ηρωίδων, τροπή συμβατή με την ολοένα αυξανόμενη γυναικεία συνειδητότητα και την εικόνα του σύγχρονου κατακερματισμένου κόσμου.
