Η τρίτη ποιητική συλλογή του Νίκου Παπάνα Σας αρέσουν τα σονέτα; (Εκδόσεις Ιωλκός, 2023) μας φέρνει και πάλι τον έρωτα να δηλώσει τη δύναμή του, τις αντοχές του, να δείξει τη διάρκειά του και να λάβει νέες διαστάσεις.
Τη συλλογή αποτελούν 14 σονέτα επιμελώς πιστά στους κανόνες του είδους. Ο δημιουργός φαίνεται να γνωρίζει καλά το σονέτο. Άλλωστε στις ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ που ακολουθούν γίνεται αναφορά σε μεγάλους τεχνίτες όπως Shakespeare, Baudelaire, Mallarme και άλλους. Δίπλα σε κάθε σονέτο βρίσκουμε ένα σχέδιο, έργο της Ρένας Ανούση-Ηλία.
Ο ποιητής προσάπτει στον έρωτα χαρακτηρισμούς άλλους θετικούς άλλους αρνητικούς. Στο ποίημα ΕΡΩΤΑΣ, σα να προσπαθεί να τον δαμάσει, τον αποκαλεί ψυχρό και προσωρινό, δίπλα στις ιδιότητες πιστός και μονογαμικός, βάζοντας μαζί τα επιρρήματα αιώνια και παράφορα. Καταφέρνει να τον καθυποτάξει σε τεράστιχες και τρίστιχες στροφές, τακτοποιώντας τον σ’ ένα κουπλέ με το ωξύμωρο σχήμα: αδύνατο να τον ορίσει ορισμός!
Αφήνοντας πίσω μας το προηγούμενο βιβλίο του Νίκου Παπάνα (Σε ανακηρύσσω νικήτρια, Εκδόσεις Ιωλκός, 2021), όπου ο ημιτελής έρωτας αποβαίνει νικηφόρος και στιγμιαία καταβάλλει το υποκείμενο, ακολουθούμε τη διαδρομή εξιδανίκευσής του.
Οι λέξεις είναι ποιητικές, όπως σμίλη, αβρό, χερουβική, ο λυρισμός παρουσιάζεται ανάλαφρος, βογκητό λύπης να φύγει με την ομολογία του ίδιου του ποιητή: την ομορφιά πολύ έχω αγαπήσει. Τίτλοι ποιημάτων όπως ΧΙΟΝΙΑ ΑΛΛΟΤΙΝΑ, ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΛΟΥΛΟΥΔΙ, ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ παραπέμπουν στο αδύνατο και το εξωλογικό, που χαρακτηρίζει τον έρωτα. È l’ amore unο strano angelo τραγουδάει η Κάρμεν!
O ποιητής, σίγουρος ότι μπορεί πλέον να ελέγχει τον ατίθασο άγγελο, θεωρεί τις αγάπες του αλλοτινές, παλιές και άρα καθαγιασμένες, τις βλέπει γέρικες ώσπου να τις κλείσει σε παρένθεση και να τις μνημονεύσει ως παρελθόν. Στο ποίημα ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ εγγυάται πως δεν ερωτεύεται πλέον, ενώ στον τελευταίο στίχο κάνει παράτολμες σκέψεις για ένα πυρακτωμένο ειδύλλιο.
Όμως στο ΤΑΤΟΥΑΖ ΨΥΧΗΣ η γλώσσα γίνεται διαφορετική: απουσιάζει η γνωστή ειρωνεία του Νίκου Παπάνα. Χρησιμοποιούνται λέξεις σύγχρονες και καθημερινές, όπως μολότοφ, τατουάζ και κουβέρτα. Το Εγώ μιλάει για την ψυχή του μέσα σ’ έναν εφιάλτη. Η ατμόσφαιρα του ποιήματος μοιάζει με εκείνη που υπάρχει στην προηγούμενη συλλογή Σε ανακηρύσσω νικήτρια. Η μορφή Εκείνης αποτυπώνεται στικτή σε ανεξίτηλο τατουάζ. Το ποίημα αυτό κοσμεί, θα μπορούσαμε να πούμε, τη συλλογή όχι μόνο λόγω της έντασης αλλά και της τεχνικής αρτιότητας του σονέτου σε μια σύζευξη του μοντέρνου με το παραδοσιακό.
Μπροστά στο ειλικρινές και αγνό συναίσθημα βλέπει την καλλιτεχνική έκφραση λίγη και ανήμπορη: οι στίχοι μου όμως πάντοτε λίγοι και ταπεινοί. Από ποίημα σε ποίημα παλινδρομεί μέχρι και την ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΠΑΓΓΕΛΙΑ. Δεν θέλει να υποκύπτει στην ομορφιά της. Από την άλλη γίνεται αναφορά σε αγάλματα, σε σκυθρωπές άψυχες μορφές, ίσως κλασσικά και αρμονικά, χωρίς ζωή.
Στο τελευταίο ποίημα ΣΑΣ ΑΡΕΣΟΥΝ ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ; καταλαβαίνουμε πως ο έρωτας αποτελεί πια αίσθηση του ωραίου, πηγή έμπνευσης και κινητήρια δύναμη, την Ομορφιά της ζωής, που δίνει στον άνθρωπο φτερά να πετάξει μέχρι τα σύννεφα, να ονειρευτεί και να ξεφύγει από τη σμιλεμένη, καλοφτιαγμένη υλιστική πραγματικότητα. Και όλα αυτά τα πετυχαίνει ο ποιητής Νίκος Παπάνας με τα υπάκουα σε στιλιστικές αρχές σονέτα του.
Μέσα στους εκλεπτυσμένους στίχους τους η γυναικεία μορφή είναι το Κάλλος, η Οδηγήτρια, ο Άγγελος, η Μούσα και η Θεά του ποιητή, όπως διαβάζουμε στο mottο της συλλογής. “Je suis belle, et j’ordonne…/Je suis l’ Ange gardien, la Muse et la Madone!” Η εξιδανίκευσή της είναι φανερή και η ερώτηση του τίτλου ρητορική. Μάλιστα κλιμακώνεται με την αναδίπλωση: Σας αρέσουν τα σύννεφα; Έτσι μας καλεί να συμφωνήσουμε ο ποιητής.
