Ενενήντα έξι χρόνια, σχεδόν έναν αιώνα μετά την ιστορική μέρα του Επαγγελματοβιοτεχνικού κινήματος στην Ελλάδα, ένα μνημείο της Αγγέλικας Κοροβέση επί της Πανεπιστημίου 44, στο ύψος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών απέναντι από το Αρσάκειο σηματοδοτεί το χώρο και νοηματοδοτεί εκ νέου την  ιστορικότητα των γεγονότων. Και ενώ στο άκουσμα της λέξης ‘μνημείο’ θα περίμενε κάποιος ένα βαρύ και στιβαρό, συμπαγές και επιβλητικό γλυπτό, το μικρό του μέγεθος το κάνει να μοιάζει με ΄μπιζού’ της αστικής καθημερινότητας των περαστικών της οδού Πανεπιστημίου και να είναι φιλικό στους πεζούς, στα ψαχουλέματα, στα χάδια και τις αγκαλιές τους.

Η γλύπτρια Αγγέλικα Κοροβέση, είναι γνωστή για τις πρωτοποριακές μελέτες της πάνω στις αόρατες και ρευστές ιδιότητες της Φύσης -την ένταση, τη δύναμη, την ισορροπία, τη μεταβολή, οι οποίες χαρακτηρίζουν επίσης κάθε ανθρώπινη προσωπικότητα αλλά και τον ανθρώπινο πολιτισμό στο σύνολό του. Στα εννοιολογικά γλυπτά, μας έχει δείξει πως μορφοποιείται η κίνηση, οι ιπποδυνάμεις (κυριολεκτικά και μεταφορικά), τι είναι και πως επιτυγχάνεται η ισορροπία, ποιες είναι οι μορφές του ήχου (Ηχογλυπτομορφές), ποιες είναι οι πολλαπλά εναλλασσόμενες Πρωτεϊκές μορφές της Αλήθειας. Η πολυδιάστατη γλυπτική της συμπληρώνεται από πρωτότυπα δημόσια γλυπτά τοποθετημένα στην Ελλάδα (Αθήνα, Πόρτο Ύδρα, Κορακόλιθο Λειβαδιάς, Μέτσοβο, Χαλκιδική, Κω), την Κύπρο και το εξωτερικό (Γαλλία, Κίνα). Το πλούσιο μορφοπλαστικό λεξιλόγιο που διαμόρφωσε σε τέσσερις σχεδόν δεκαετίες έρευνας πάνω στην έννοια και την ύλη της μορφής, ξεκινώντας από τη μελέτη της τέχνης της αρχαιότητας για να φτάσει στη σύγχρονη ψηφιακή τέχνη, φανερώνει ακριβώς το βασικότερο χαρακτηριστικό της τέχνης: Να ανατρέπει τις συνήθειες μας.

Η γλυπτική σύνθεση της Αγγέλικας Κοροβέση «Ματωμένη Πέμπτη του ’27», δεν είναι απλά ένα αναθηματικό μνημείο πεσόντων. Είναι μια σύγχρονη ποιητική γλυπτική σύνθεση από ανοδιωμένο αλουμίνιο που εξυμνεί και αναδεικνύει τη συλλογικότητα έναντι της ατομικότητας. Οι καπελοφόροι της σύνθεσης ομαδοποιούνται σε μια ακαθόριστη πυραμιδοειδή έως ωοειδή διευθέτηση στο χώρο. Αυτό, διαταράσσει την καθαρότητα του σχήματος. Το μάτι, συνηθισμένο στην ισορροπημένη γεωμετρία των σχημάτων, χάνει το ρυθμό του. Η οβάλ απόληξη με έξι ισοϋψείς ανδρικές μορφές καταργεί την αυστηρή κοινωνική ιεραρχία: δεν υπάρχει ένας ήρωας – θύμα στην κορυφή αλλά μια ομάδα. Το βλέπουμε στις μετόπες του Παρθενώνα. Αν η διαφοροποίηση των ανθρώπων ωφελεί την ατομικότητα, η συλλογικότητα είναι εκείνη που επιτυγχάνει κοινωνικούς στόχους. Και στο μνημείο της Κοροβέση τα θύματα ήρωες δεν έχουν ατομικά χαρακτηριστικά για να διακρίνονται ανάμεσα στο πλήθος των πανομοιότυπων ανώνυμων μορφών. Στο πρώτο επίπεδο, η ομάδα έχει την ίδια αξία με τις ομάδες στα άλλα δύο επίπεδα που συγκρατούνται μεταξύ τους από τον λεπτεπίλεπτο σωματικό τους όγκο. Οποιαδήποτε μορφή, μπορεί να είναι καθένας από τους αφηρωισμένους νεκρούς της απεργίας.

Τα μεγάλα κενά στη σύνθεση ανάμεσα στις μορφές, οι τρύπες στο γλυπτό -που θα λέγαμε, σπάνε την συμπαγή δομή του όγκου για να ελαφρύνουν τον στατικό δυναμισμό και την φαινομενική ακινησία των μορφών. Το βλέμμα του θεατή συμπληρώνει τα κενά του γλυπτού από τα κομμάτια του αστικού χώρου. Σε πρώτη ανάγνωση, το γλυπτό της Κοροβέση αναγκάζει τον θεατή να μπει στον πραγματικό χρόνο. Ο τρόπος που το γλυπτό κόβει το χώρο της Πανεπιστημίου και τον ενσωματώνει αποσπασματικά στη σύνθεση είναι μια αλληγορική εκδοχή στο διάλογο του κενού της μνήμης με το ιστορικό γεγονός.  Η ίδια άλλωστε έχει δηλώσει: «Απαγκιστρωμένη από μια περιορισμένη αλήθεια για την εικόνα, ενδιαφέρομαι τα έργα να εκφράζουν την εποχή τους, να είναι στοχαστικά με πολλές προεκτάσεις και ερμηνείες, να είναι εναρμονισμένα με το περιβάλλον στις φυσικές και νοηματικές διαστάσεις τους και να υπηρετούν τη συλλογική συνείδηση ως Μνημεία.»

Στην πάροδο του χρόνου, η μνήμη εξορθολογίζεται καθώς αποσυμπιέζεται από το συναίσθημα. Το μονόχρωμο μεταλλικό Μνημείο της Ματωμένης Πέμπτης της Αγγέλικας Κοροβέση είναι μια άλλη ματιά της σύγχρονης πραγματικότητας και μια βαθιά πολιτική δήλωση, ότι στις μέρες μας η συλλογικότητα είναι το ισχυρότερο μέσο για την προστασία της ατομικότητας και η συνεργασία το μέλλον της ανθρωπότητας.

Γιάννης Κολοκοτρώνης, Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Δυτικής Τέχνης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης