Το 1982, η Αθηνά Λατινοπούλου (Θεσσαλονίκη 1946), που κάνει το ντεμπούτο της με την ενότητα ‘Βότσαλα & Ρίζες’ (Gallery Ζυγός), είναι μια κατασταλαγμένη ζωγράφος του Ρεαλισμού.
Από τότε, σχεδόν μισό αιώνα συνεχούς εκθεσιακής παρουσίας, με τον «αισιόδοξο και πολέμιο στις δυσκολίες χαρακτήρα της», όπως συστήνεται, και χωρίς να απομακρυνθεί από τις αρχές της να ζωγραφίσει «εμπνευσμένη από όμορφα και απλά καθημερινά πράγματα και γεγονότα», δούλεψε με υπομονή και εμμονή για να αναδείξει την άλλη εκδοχή των πραγμάτων όπως την περιπλάνηση στο φως της Ελλάδας, στο κόκκινο χρώμα του έρωτα, στο θαλασσί της ξενοιασιάς, στο πράσινο της ελπίδας, στη γαλήνη του λευκού[1] και να την αντιπαραθέσει ως αντίδοτο ‘στην μαυρίλα των προβλημάτων μας’.
Αναπτύσσοντας με συνέπεια τις διάφορες εκδοχές του, άλλοτε με ποιητική ευαισθησία, άλλοτε με αλληγορίες και άλλοτε με κριτικό και πολιτικό προβληματισμό, η Λατινοπούλου άφησε το δικό της αποτύπωμα στη σύγχρονη νεοελληνική ζωγραφική, δημιουργώντας εικόνες βαθιάς αισθαντικότητας, με έντονα φωτεινά χρώματα που αιχμαλωτίζουν το βλέμμα και ηρεμούν την ψυχή, εικόνες που εξυψώνουν τα καθημερινότερα των καθημερινών, τα πιο απλά πράγματα και τα πιο μικρά που ορίζουν την ανθρώπινη ευτυχία.
Μέσα από το πειθαρχημένο και μεθοδικό της σχέδιο, έμαθε να διακρίνει το ευρύ φάσμα των χρωματικών αποχρώσεων στη σχέση τους με το φως. Τα πρώτα της έργα σε καφέ και γκρίζους τόνους απέκτησαν σταδιακά ένταση και ποικιλία, διευρύνοντας την χρωματική της παλέτα.
Τότε κατάφερε να ζωγραφίσει πίνακες που λάμπουν από φωτεινότητα, αρμονική πολυχρωμία και τονικές παραλλαγές σε μεγάλη κλίμακα. Της επέτρεψε επίσης, να γεμίσει τους καμβάδες φαινομενικά με ένα ή δύο χρώματα, ‘μονόχρωμους’ ή ‘δίχρωμους’, όπως θα τους λέγαμε, χωρίς να είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά στην πραγματικότητα, πολυτονικοί σαν να είναι χρωματικές μελωδίες σε κόκκινο, σε πράσινο, σε γαλάζιο, σε κίτρινο.
Γνωρίζοντας πλέον τις μυστικές ιδιαιτερότητες των χρωμάτων, τις ψυχολογικές τους προεκτάσεις και με τη σχεδιαστική της ευχέρεια, η Αθηνά Λατινοπούλου ανέπτυξε συνθέσεις συναισθηματικής ευαισθησίας με εννοιολογικό βάθος και οντολογικό περιεχόμενο.
Αρχικά, έδωσε αξία στους αποξηραμένους κορμούς, στα ηλιοκαμένα βότσαλα και στα κουφάρια των ξύλινων καϊκιών. Το αποσπασματικό, της αποκάλυψε την ομορφιά της λεπτομέρειας και η σταδιακή της μεγέθυνση, έναν πολύχρωμο μικρόκοσμο σαν αντανάκλαση του μακρόκοσμου.
Η συναισθηματική της ευαισθησία μεταβλήθηκε σε μια μορφή Μνημοσύνης, όταν από τις πλέξεις των καραβόσκοινων πέρασε στα Κουβάρια και τα Πλεκτάρια (2007) των μανάδων και των γιαγιάδων μας. Άλλοτε υπερμεγέθη και μοναχικά σαν να εγκλωβίζονται στο πλαίσιο του τελάρου και άλλοτε τρία και τέσσερα μαζί σε αρμονική χρωματική συνύπαρξη υπό το φως, έγιναν χαρακτηριστικές εικόνες της ζωγραφικής της και οπτικά σύμβολα μιας εποχής όπου το διαδίκτυο έκανε τον κόσμο μαλλιά κουβάρια.
Και όταν το 2014, στην ενότητα Περιπλάνηση στο Φως (Gallery 7), εξέθεσε ανάμεσα σε άλλα έργα πίνακες με ζωγραφισμένες πιπεριές, με την ακαταμάχητη χρωματική φωτεινότητα των έργων και την ευρηματική ανάπτυξη της θεματογραφίας της, η Λατινοπούλου μετέτρεψε ένα συνηθισμένο μαγειρικό φυτό σε μια προσομοίωση της πραγματικότητας. Θα τολμούσε κάποιος να ζωγραφίσει μουσαμάδες με πιπεριές αν δεν αντιλαμβανόταν την πραγματικότητα ως υπερπραγματικότητα, ώστε ο θεατής να χάσει την αίσθηση του πραγματικού και να θεωρεί ότι, αυτό που βλέπει ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα;
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η συνδυαστική πολυχρωμία και άλλοτε η εκθαμβωτική μονοχρωμία από τακτοποιημένες ή στοιβαγμένες κωνικές, μακριές ή τοματόμορφες πιπεριές είναι η άλλη εκδοχή στην εξάλειψη των ορίων και στην εναλλαγή ανάμεσα στην αλήθεια και την ψευδαίσθηση που χαρακτηρίζει την εποχή. Και αυτό το προνόμιο της κατασκευασμένης υπέρ-πραγματικότητας, η Λατινοπούλου το ένιωσε νωρίς, όταν το 1994 ζωγράφισε τα μωρά-κλώνους σαν την επερχόμενη νέα πραγματικότητα στις ‘κοινωνίες της προσομοίωσης’ όπως τις περιέγραψε ο Jean Baudrillard, όπου η κλωνοποίηση, τα ολογράμματα και η τεχνητή νοημοσύνη θα μπέρδευαν το πραγματικό με το ψευδές, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να πάψουν να διαφοροποιούνται μεταξύ τους.
Η πορεία που έχει διανύσει μέχρι σήμερα η Αθηνά Λατινοπούλου ξεκίνησε από την παρατήρηση και την κατάκτηση της γνώσης για την πραγματικότητα, για να περάσει στην ανάλυσή της, όπου αναπόφευκτα αναμετρήθηκε με την υπερμεγέθη διάστασή της, τη γεωμετρία και ενίοτε τη σουρεαλιστική μεταφορική υπερβολή. Σήμερα οι εικόνες που δημιουργεί ενώ φαίνονται εξωπραγματικές αντανακλούν το νέο ρεαλισμό ενός αυξητικά προσομοιωμένου κόσμου με πιστοποίηση αυθεντικότητας.
Γιάννης Κολοκοτρώνης, Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Δυτικής Τέχνης, Δ.Π.Θ. / Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
