Έχουμε θαυμάσει την Pieta του Μιχαήλ Άγγελου, συγκινηθήκαμε στη ρέουσα θλίψη του Θρήνου (1917) από τον Κωνσταντίνο Παρθένη, τραγουδήσαμε τον πολιτικό Επιτάφιο του Γιάννη Ρίτσου και έγραψε ανεξίτηλα μέσα μας, ο Θρήνος της Olivia Hussey στον Ιησού της Ναζαρέτ του Franco Zeffirelli. Η θρησκευτική τέχνη βρίθει από απεικονίσεις Επιτάφιου Θρήνου, ενώ στις ορθόδοξες εκκλησιές, ζωγραφική και κέντημα έχουν δώσει μοναδικά αριστουργήματα πνευματικού κάλλους, ιερότητας και λαϊκής συγκίνησης.
Στις μέρες μας, πώς μπορεί κανείς να αναμετρηθεί με μια τόσο πλούσια παράδοση χωρίς τις διαχρονικές αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας στο χωριό, τη ζεστασιά της οικογένειας και τους στενούς δεσμούς μιας σφιχτοδεμένης κοινότητας; Σε τέτοιες μνήμες πατάει ο Θρήνος του Άγγελου, που είναι κάτι παραπάνω από απλός πίνακας: ανακαλώντας εικόνες ειδυλλιακών παιδικών χρόνων που πέρασαν στην ηρεμία της υπαίθρου στη Φαρκαδόνα Τρικάλων, λειτουργεί σαν παράθυρο στο παρελθόν, σε εποχές που η φαντασία ήταν πιο έντονα συνυφασμένη με το θρησκευτικό συναίσθημα και η αυστηρή προσήλωση στη λαϊκή παράδοση ήταν απαράβατος κανόνας επιβίωσης. Γι’ αυτό, στις πινελιές του, μια φωτεινή αχτίδα ελπίδας και αισιοδοξίας διαπερνά τις σκιές ενός αβέβαιου αύριο.
Ο Θρήνος του Άγγελου μπορεί να πηγάζει από τρυφερές αναμνήσεις, ωστόσο ξεπερνά τα γήινα όρια, ενσαρκώνοντας ένα παγκόσμιο αρχέτυπο θυσίας και συναισθήματος που κρυσταλλώνεται στιγμιαία πριν διαλυθεί ξανά στην απέραντη έκταση του κοσμικού απείρου. Η σύνθεσή του, κομψή στην απλότητά της, λιτή στην έκφραση, πυκνή στο εννοιολογικό περιεχόμενό της: τα δύο σώματα, η θρηνούσα μητέρα -με μοντέλο την αείμνηστη ηθοποιό ποιήτρια Κατερίνα Γώγου- και ο άψυχος γιος της σαν δύο άξονες που τέμνονται στο κέντρο. Ωστόσο, πίσω τους, δεσπόζει μια έντονη φωτεινότητα, που ακτινοβολεί με τη αγριότητα ενός σουπερνόβα, σαν το ίδιο το φως να αναφλέγεται από την εκρηκτική δύναμη μιας ατομικής έκρηξης. Αυτή η ουράνια ακτινοβολία δεν είναι μόνο το φόντο αλλά και η μεταφορική εκδήλωση του βαθύτατου αντίκτυπου της απώλειας και του πένθους.
Στη σύγκλιση αυτών των στοιχείων, ο Άγγελος αποτυπώνει την παγκόσμια εμπειρία του πένθους. Στον αέναο ρυθμό της δημιουργίας και της καταστροφής, τα οικουμενικά θέματα της αγάπης, της απώλειας και της υπέρβασης συνυφαίνονται με τον κοσμικό ιστό της ύπαρξης. Ο Άγγελος ξέρει πως να ξεκλειδώνει στις καρδιές μας τα ειλικρινέστερα των συναισθημάτων και να ζωγραφίζει εμβληματικές εικόνες, δίνοντας στο άυλο απτή μορφή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε πίνακας του κι ένας άλλος καθρέπτης της ψυχής και της παιδικής αθωότητας, ένα χωνευτήρι συναισθημάτων, ένα σταυροδρόμι όπου τα βάθη της θλίψης συναντούν τη διαρκή δύναμη της αγάπης και της ανθεκτικότητας. Κι αυτό είναι το μήνυμα της ζωγραφικής του Άγγελου: μπροστά στη θνητότητα, να αποδεχτούμε επιτέλους τις συμπαντικές αλήθειες που ενώνουν την ανθρωπότητα.
