Η παράσταση ‘’SEMPRE VIVA’’ από το Θεατρικό Εργαστήρι 65+ του Εθνικού Θεάτρου, που έχω τη μεγάλη τιμή και χαρά να συμμετέχω.
‘’…Ήμουν τόσο νέος, τόσο ορεξάτος για πολύ καιρό.
Ένιωθα καλά στο πετσί μου. Άτρωτος, κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Η ζωή μπροστά μου. Ακόμα και στα πενήντα, ακόμα και στα εξήντα.
Ναι, σας διαβεβαιώνω, ήμουν ακόμη με μυς, με επιθυμίες, με φλόγα.
Είμαι πάντα εδώ, αλλά είδα τα μάτια των νεότερων να μου λένε πως δε με θεωρούν πια δικό τους.
Διάβασα στα μάτια τους ότι δε με είχαν ανάγκη.
Μπορεί να το έλεγαν ευγενικά και με σεβασμό, ήταν όμως ανελέητοι.
Χωρίς να το πολυκαταλάβω, είχα μπει στο ‘’απαρτχάιντ της ηλικίας…’’
Με αυτούς τους ρεαλιστικούς στίχους σημειώνει ο Γάλλος δημοσιογράφος και κριτικός Λογοτεχνίας Bernard Pivot την είσοδο του στη Τρίτη ηλικία. Η αναμέτρηση με τον χρόνο, οι αντοχές που μειώνονται, η καθημερινότητα που μπορεί να γίνει δύσκολη, ο σύντροφος και οι φίλοι που χάνονται, η μοναξιά, οι αναμνήσεις που καταλήγουν καταφυγή ή πηγή οδύνης, η περιθωριοποίηση από το κοινωνικό σύνολο ή – στην καλύτερη περίπτωση – η ευγενική συγκατάβαση, ο θάνατος που δεν είναι πια μια αδιανόητη προοπτική, αποτελούν λίγο-πολύ μια οδυνηρή πραγματικότητα για τους ανθρώπους που διανύουν την τρίτη φάση της ζωής τους.
Κι όμως η ηλικία αυτή είναι ευάλωτη αλλά και γενναία, γιατί, ενώ έχει διανύσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής με ο,τι αυτό συνεπάγεται σε σωματικό και ψυχικό κόστος, μπορεί να είναι ανοιχτή και διαθέσιμη στο καινούριο, το διαφορετικό, ακόμη και το ανατρεπτικό. Πολλοί άνθρωποι αυτής της ηλικίας, απαλλαγμένοι πια από υποχρεώσεις και ευθύνες, σε πλήρη συναισθηματική ωριμότητα και συμφιλιωμένοι με τον χρόνο και τον εαυτό τους, ελευθερώνονται από τον κλοιό του κοινωνικού ελέγχου, πειραματίζονται, δημιουργούν, τολμούν υπερβάσεις.
Το Εθνικό θέατρο, επιδιώκοντας να δώσει στην Τρίτη ηλικία την ευκαιρία να γίνει ορατή από το κοινωνικό σύνολο όχι ως αναξιοπαθής ηλικιακή κατηγορία, αλλά ως πηγή έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας, λειτουργεί για τρίτη συνεχόμενη χρονιά το Θεατρικό Εργαστήριο 65+. ‘’Τι μπορεί να κάνει ένα σώμα μετά τα 65; Πώς κινείται, πώς μιλάει, τι έχει να πει; Πώς βλέπει το ίδιο τον εαυτό του; Υπάρχει στο οπτικό πεδίο των άλλων; Και πώς οι άλλοι το βλέπουν;’’ Αυτά τα ερωτήματα υπήρξαν ο πυρήνας του προβληματισμού που γέννησε το τρίχρονο μέχρι στιγμής Εργαστήριο και τις ισάριθμες παραστάσεις που έδωσε στο Θέατρο REX.
Οι εξαιρετικά εμπνευσμένες και δοτικές υπεύθυνες του εργαστηρίου, η Άρτεμις Μάνου – ηθοποιός, σκηνοθέτης, εμψυχώτρια θεατρικών ομάδων, συγγραφέας θεατρικών έργων – και η Παναγιώτα Καλλιμάνη – χορεύτρια, χορογράφος, καθηγήτρια χορού – ακολουθούν το Θέατρο της Επινόησης (Divised) ως μέθοδο δημιουργίας μιας παράστασης, που προκύπτει από τους ίδιους τους συμμετέχοντες, είναι δικό τους προϊόν. Τα μέλη της ομάδας δεν ανακαλούν αναμνήσεις, δε βυθίζονται στη νοσταλγία του παρελθόντος, δε μοιράζονται τα προσωπικά τους τραύματα. Δηλώνουν παρόντα στο σήμερα, αναπτύσσουν τη δυναμική τους στο παρόν και στο μέλλον. Δεν είναι καθόλου απαραίτητο η παράσταση να ξεκινά από ένα υπάρχον θεατρικό κείμενο. Αντίθετα, από ένα οποιοδήποτε ερέθισμα ( μια μουσική, μια κίνηση, ένα πίνακα, ένα παιχνίδι, μια έρευνα, ένα συμβάν, ένα ποίημα κλπ, που προσεγγίζονται βιωματικά), μέσα από τεχνικές και ασκήσεις που προετοιμάζουν το σώμα και εξελίσσουν τα εκφραστικά μέσα και μέσα από αυτοσχεδιασμούς βασισμένους στη διαθεσιμότητα του καθενός και την επικοινωνία με τους άλλους, μπορεί να προκύψουν σκηνές, διάλογοι, θεατρικά αποσπάσματα· η δραματουργική επεξεργασία τους από τις εμψυχώτριες μπορεί να οδηγήσει σε θεατρικό έργο. Το Divised είναι ένας τόπος συνεργατικής προσέγγισης ενός θέματος μέσα σε θεατρική συνθήκη – και αυτό του προσδίδει την κοινωνική του διάσταση.
Μέσα σε αυτή τη συνθήκη της συνδημιουργίας, οι άνθρωποι της Τρίτης ηλικίας προσφέρουν εκτός από μεγάλα αποθέματα ενθουσιασμού και δημιουργικότητας, τη μεγάλη δεξαμενή των προσωπικών βιωμάτων και συναισθημάτων τους, που αξιοποιείται κατάλληλα για έρευνα και δημιουργία στη συγκεκριμένη μέθοδο. Ο ρυθμός του σώματος σε αυτή την ηλικία είναι κάπως πιο αργός, αλλά μαρτυρά εσωτερική δύναμη και συμφιλίωση με το σώμα χωρίς αμηχανία ή ντροπή. Τα μέλη της ομάδας είναι πρόθυμα να εκτεθούν σε νέες θεατρικές και χορευτικές εμπειρίες, να ρισκάρουν, να δηλώσουν παρόντα στο εδώ και στο τώρα της θεατρικής πράξης. Όσο κι αν ηχεί περίεργο, όταν εμπιστευτούν τους εμψυχωτές και δημιουργήσουν μια αμφίδρομη αγαπητική σχέση μαζί τους, όπως συμβαίνει στο Εργαστήριο 65+, μπορούν να αποτελέσουν ένα εύπλαστο υλικό, ικανό να οδηγήσει σε νέους τρόπους έκφρασης.
Η φετινή παράσταση ‘’SEMPRE VIVA’’ στο REX τόλμησε να καταπιαστεί με ένα θέμα ταμπού στην κοινωνία μας ακόμη και σήμερα, τον Έρωτα μετά τα 65. Σε αυτές τις ηλικίες ο έρωτας παύει να θεωρείται ανάγκη και δικαίωμα, θίγεται σπάνια ακόμη και από την τέχνη, δέχεται συνήθως κακόβουλα σχόλια και ειρωνείες από το κοινωνικό περιβάλλον και υποβάλλεται σε αυστηρό έλεγχο από το οικογενειακό· στην καλύτερη περίπτωση προκαλεί συγκαταβατική θυμηδία. Η παράσταση τόλμησε να κοιτάξει κατάματα το θέμα, με αλήθεια και ειλικρίνεια, χωρίς ψευδαισθήσεις αλλά και χωρίς ηττοπάθεια: κατέθεσε τον πόνο της απώλειας, τη μονοτονία αλλά και τη στοργή της συζυγικής ρουτίνας, τη θλίψη της στέρησης, τον θυμό της απόρριψης, την ανάγκη για τρυφερότητα και συντροφικότητα, την ελπίδα μιας νέας ευκαιρίας. Διεκδίκησε το δικαίωμα στην επιθυμία, στο φλερτ, στον έρωτα, στο σεξ, αποκάλυψε αναστολές και φόβους, χτύπησε στερεότυπα και ταμπού. Συγκινητική αλλά και αυτοσαρκαστική, τρυφερή αλλά και σκωπτική, σπαρακτική αλλά και χιουμοριστική, μελαγχολική αλλά και θριαμβική, η παράσταση της Ομάδας 65+ διακήρυξε το πάθος για ζωή αυθεντική μέχρι την τελευταία ανάσα.
‘’… Δε με νοιάζει τι είναι αυτό που θα βρω, ούτε θέλω να του δώσω όνομα. Μπορώ πια να ζω ρευστά κι αταξινόμητα και να μοιράζομαι τη στιγμή με γενναιοδωρία κι ευγνωμοσύνη….’’
(από την παράσταση)
‘’…αν έχεις κουραστεί από την εμμονή της καρδιάς σου
με το παρελθόν που δεν αλλάζει
και από τη βασανιστική σκέψη του μυαλού σου
για ένα αβέβαιο μέλλον,
τότε τα πνευμόνια σου είναι το τέλειο μέρος για σένα.
Εκεί δεν υπάρχει χθες
δεν υπάρχει αύριο
υπάρχει μόνο το τώρα
υπάρχει μόνο η εισπνοή
υπάρχει μόνο η εκπνοή
υπάρχει μόνο η στιγμή
και η ανάσα….’’
(John Roedel)
