Δεν είχα ποτέ άριστη μνήμη, ίσως γι’ αυτό δεν είμαι άνθρωπος της νοσταλγίας, σπάνια ανατρέχω συνειδητά σε αναμνήσεις. Θεωρώ τη μνήμη μια λειτουργία μάλλον αναξιόπιστη, είτε λειτουργεί αμυντικά, είτε ευσπλαχνικά ή και αυτοκαταστροφικά. Ποιος μπορεί να ορκιστεί ότι θυμάται ακριβώς αυτό που συνέβη και όχι αυτό που νόμισε ότι συνέβη ή αυτό που θα λαχταρούσε να είχε συμβεί ή ακόμη και αυτό που οι άλλοι του υπέβαλαν ότι συνέβη; Δεν είμαι άλλωστε καθόλου σίγουρη ότι δεν μεταπλάθουμε υποσυνείδητα τις αναμνήσεις μας για να ταιριάζουν με το παρόν μας, με τον άνθρωπο που καταλήξαμε να γίνουμε, ότι δε συμμαχούμε με το χτες για να ξορκίσουμε το σήμερα.
Η δική μου μνήμη πάντως, εκτός από αφερέγγυα, είναι επιπλέον αποσπασματική και ατίθαση, λειτουργεί συχνά αυτόνομα και ερήμην μου. Κάνει τις δικές της αυθαίρετες επιλογές, τα δικά της περίεργα delete, ανασύρει από τη λήθη απίθανες λεπτομέρειες συμβάντων, προσώπων, τόπων, αντικειμένων – μια ριπή μυρωδιάς, ένα θραύσμα ήχου, μια έκρηξη χρώματος, μια αναλαμπή φωτός – αποκομμένες από τα σύγχρονα τους ή προγενέστερα γεγονότα. Παίρνει πρωτοβουλίες ανεξήγητες, δεν υπακούει πάντα στις ανάγκες μου, δεν ακολουθεί ορατούς συνειρμούς, δεν αφορμάται καν από ερεθίσματα του παρόντος. Διασώζει στιγμές του παρελθόντος που τότε είχα αξιολογήσει ως ασήμαντες και τις παρουσιάζει αιφνιδιαστικά, ενώ εξαλείφει άλλες που νόμισα κάποτε ανεξίτηλες και που τώρα βασανιστικά αλλά μάταια αναζητώ. Απρόσκλητη λοιπόν, χαμένη για δεκαετίες στη λήθη, εμφανίστηκε πρόσφατα η εικόνα του παιδικού εαυτού μου σε μια ταράτσα, με τα σοσόνια πεσμένα και το πράσινο πολυθρύλητο φουστάνι – δώρο της γιαγιάς.
‘’Κρατιέμαι με το ζόρι από το παραπέτο, το κεφάλι μου ίσα που το ξεπερνά, κοιτάζω έκθαμβη στο διπλανό οικόπεδο, άνθρωποι καθισμένοι κι ένα τρένο έρχεται με ταχύτητα κατά πάνω τους, η σειρήνα του ουρλιάζει, ξαφνικά εκρήγνυται με πάταγο, οι ράγες διαλύονται και εκτινάσσονται. Έχω παγώσει ολόκληρη, αλλά μένω καρφωμένη’’.
Αυτή η εικόνα μόνο είχε επιβιώσει, αποκομμένη από τα συμφραζόμενα της, αλλά ζωντανή, διαυγής, έντονη. Προσπάθησα να ανακαλέσω τον τόπο, τον χρόνο, τα πιθανά πρόσωπα, όλα εκείνα τα στοιχεία που δεν αφήνουν τις μνήμες να περιφέρονται μετέωρες, αμφίσημες και φοβιστικές, τις προσγειώνουν και τις τοποθετούν στο ασφαλές πλαίσιο του βιώματος. Μόνο τότε διαχωρίζονται από τα όνειρα και τις παραισθήσεις, παίρνουν υλική υπόσταση και, καθόλου σπάνια, μπορούν να σου προσφέρουν μια άγνωστη εκδοχή του εαυτού, άλλες φορές ανερμήνευτη αλλά ενδιαφέρουσα, άλλες ερμηνευτική του σημερινού σου προσώπου.
Δεδομένης της σινεφιλίας μου, ήταν αναμενόμενη εκ μέρους μου η αναγωγή της αποσπασματικής ανάμνησης σε κινηματογραφική εμπειρία, πιθανότατα την πρώτη και καθοριστική – πού ακούστηκε τρένο σε οικόπεδο… Κομμάτι-κομμάτι θέλησα να την ανασυνθέσω ολόκληρη, χωρίς να αυθαιρετήσω, αν και η αδύναμη μνήμη μου αρνούνταν την συνεπικουρία. Συνδυάζοντας τη γειτονιά των παιδικών μου χρόνων και κάποιες λίγες παλιές φωτογραφίες, με εντατική, αν και στην αρχή ατελέσφορη, αναζήτηση στο διαδίκτυο, προσπάθησα να εντοπίσω τα θερινά σινεμά της εποχής. Με τα πολλά, ανακάλυψα στο εμβληματικό πολυσέλιδο βιβλίο του Δημήτρη Φύσσα ‘’Τα σινεμά της Αθήνας 1896-2013 Ιστορίες του αστικού τοπίου’’ το θερινό σινεμά Όσκαρ στη γωνία Αχαρνών και Ευγενίου Καραβία, ένα βήμα από τη Σκιάθου που ήταν το σπίτι μου. Σιγά-σιγά το παζλ άρχισε να σχηματίζεται – δε μπορώ βέβαια να ορκιστώ ότι η ατιθάσευτη μνήμη μου δεν έκανε πάλι τα δικά της…
‘’Δίπλα στο Όσκαρ μένει η συμμαθήτρια η Αγλαϊα, σ’ ένα δίπατο σπίτι με μαντρότοιχο και μεγάλο άγριο κήπο, όπου μας αμολούν οι μεγάλοι για να παίξουμε με ασφάλεια, με τη ρητή εντολή να μην ανέβουμε επ’ουδενί τη στριφογυριστή εξωτερική σιδερένια σκάλα, και από όπου μας μαζεύουν το βράδυ μέσα στα χώματα, στη μύξα και στη γκρίνια. Είμαστε η Αγλαϊα, η Τασία, ο Νίκος κι εγώ – τουλάχιστον οι σταθεροί. Καταλήγουμε πάντα να παίζουμε ένα πρωτόγονο ‘’δρώμενο’’, έμπνευσης και σκηνοθεσίας της Αγλαϊας, που το λέμε ‘’οι πριγκίπισσες’’, δηλαδή η Αγλαϊα κι εγώ. Η Τασία, ένα λιανό σαν κλαδάκι υπερκινητικό αγοροκόριτσο, έχει κατοχυρώσει τον ρόλο ενός περίεργου πλάσματος, μισό καλοκάγαθο ξωτικό/μισό κακή μάγισσα, που το λέμε Νόρμαν – κύριος οίδε γιατί… Ο Νίκος είναι ο αφανής πρωταγωνιστής, μια και πριγκίπισσες χωρίς πρίγκιπα δεν υπάρχουν. Εμένα δε μου αρέσει να παριστάνω την πριγκίπισσα, θέλω κάτι πιο περιπετειώδες, όμως μου αρέσει ο Νίκος και συμφωνώ με την ελπίδα πως θα διαλέξει πάλι εμένα, αν και έχει συμφωνηθεί η επιλογή πριγκίπισσας να γίνεται εναλλάξ. Αυτά τα συγκλονιστικά συμβαίνουν στον κήπο των θαυμάτων της Αγλαϊας κατ’ εξακολούθηση, μέχρι την ανατροπή και την ανακάλυψη.
Ένα βραδάκι ανεβαίνουμε επιτέλους την απαγορευμένη σκάλα. Κολλάμε και οι τέσσερις στο βόρειο παραπέτο. Στο διπλανό οικόπεδο, κόσμος καθισμένος στις ψάθινες, φωνές, μουσικές, κακό… Η Τασία δε φτάνει, πατάει πάνω στα παπούτσια του Νίκου. Καρφώνουμε τα μάτια στο πανί, το τρένο* έρχεται καταπάνω μας, φρικιούμε με ενθουσιώδη ουρλιαχτά, σωπαίνουμε έντρομοι στην ανατίναξη του. Δεν καταλαβαίνουμε τι γίνεται, αλλά δε μας νοιάζει. Ένας νέος κόσμος, πάνω και πέρα από τον γνωστό μας, γεννιέται απόψε. Κατεβαίνουμε ακροποδητί τη σκάλα, με το χτυποκάρδι της πρώτης ανυπακοής, δεμένοι με μυστικό όρκο σιωπής. Οι πριγκίπισσες κι ο πρίγκιπας ξεχνιούνται αυθωρί και παραχρήμα. Προαγόμαστε έκτοτε σε φανατικούς λαθροθεατές κατάλληλων και ακατάλληλων αδιακρίτως, αναρωτιόμαστε για τα ακατάληπτα αλλά γοητευτικά που βλέπουμε, ο καθένας διαφωτίζει τους υπόλοιπους με συναγωνισμό σε φαντασιοπληξίες και τερατολογίες. Όμως η ηδονή της πρώτης αμαρτίας και η πρώτη απόπειρα σεξουαλικής αυτομόρφωσης δεν κρατάνε τη μαγεία τους για πολύ. Έξαλλοι ενήλικες μας ανακαλύπτουν και μας περιμαζεύουν σηκωτούς…’’
– Ποιος είπε ότι η μνήμη είναι μόνο ‘’κύριο όνομα των θλίψεων’’;
*Στην έρευνα μου στο διαδίκτυο ανακάλυψα ότι η ταινία εκείνη ήταν ‘’Το τρένο’’ του Τζον Φρανκενχάιμερ με τον Μπαρτ Λάγκαστερ, την Ζαν Μορώ και τον αγαπημένο Πωλ Σκόφιλντ. Σπουδαία ταινία.
