Εκτιμώ ιδιαίτερα τις σπάνιες εκείνες ταινίες animation που εμπιστεύονται την αισθαντικότητα και στοχαστικότητα του θεατή και το μόνο που του ζητούν είναι να είναι προσηλωμένος, παρατηρητικός και πρόθυμος να ζήσει την εμπειρία, χωρίς να είναι απαραίτητο να εκβιάσουν την προσοχή του με καταιγιστικούς αφηγηματικούς ρυθμούς και εκκωφαντικούς ήχους. Η δεύτερη ταινία του Λετονού κινηματογραφιστή Gints Zilbalodis ανήκει σε αυτές ακριβώς τις εξαιρέσεις. Μια μινιμαλιστική τρυφερή ιστορία χωρίς χωροχρονικό πλαίσιο, μια περιπέτεια χωρίς παρελθόν και με προορισμό άγνωστο, μια αντισυμβατική αφήγηση που επικαλείται κυρίως τις αισθήσεις και το συναίσθημα του θεατή.
Μετά από έναν άγνωστης αιτιολογίας κατακλυσμό, μια μοναχική και ανεξάρτητη μαύρη γάτα αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι της λόγω της ανόδου των νερών και να φροντίσει για την επιβίωση της. Όταν η πλημμύρα καταλαγιάσει, η γάτα βρίσκεται σε μια βαρκούλα με άλλα τέσσερα είδη ζώων, με διαφορετικές ανάγκες, συνήθειες και συμπεριφορές. Με πλοηγό το ένστικτο αλλά και μια θαυμαστή επινοητικότητα, αντιμετωπίζουν μια τρομακτική πραγματικότητα που δε μπορούν ούτε να κατανοήσουν ούτε να επηρεάσουν. Το μόνο που επείγει είναι μέσα από τη διαφορετικότητα τους να συνυπάρξουν και να συνεργαστούν για τον κοινό στόχο, την επιβίωση τους και την αναζήτηση ενός καταφύγιου.
Ο μεγάλος απών από το απλό αυτό παραμύθι είναι ο άνθρωπος· τα ίχνη όμως ενός ανθρώπινου πολιτισμού που κατέρρευσε, τα επιβλητικά αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά ερείπια, τα απομεινάρια μιας άλλης πραγματικότητας κάνουν την ανθρώπινη απουσία εκκωφαντική: ήταν άραγε εκείνος ο υπαίτιος, ο ένοχος αυτής της καταστροφής ή μόνο το θύμα της; Στον μετα-αποκαλυπτικό πάντως κόσμο του Zilbalodis είναι ο μεγάλος ηττημένος, ο μεγάλος αποκλεισμένος χωρίς ελπίδα επιστροφής. Η απουσία του λόγου, των διαλόγων, η επιλογή της σιωπής είναι εξίσου σημαίνουσα· τα ζώα δεν παρουσιάζονται εξανθρωπισμένα, όπως συνηθίζεται στις σχετικές ταινίες (ήταν, κατά τη γνώμη μου, περιττές οι ελάχιστες φορές που υιοθετούν ανθρώπινη συμπεριφορά), αντιδρούν το καθένα με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο και τη γλώσσα του από ήχους. Η ταινία θυμίζει στον θεατή ότι το σινεμά είναι πρώτα και κύρια εικόνες που αφηγούνται μια ιστορία.
Είναι συνεπώς μεγάλη η οπτική απήχηση της ταινίας. Εικόνες σπάνιας ομορφιάς, υπέροχα τοπία μέσα σε απίστευτο φως, ήχοι της φύσης και αυθεντικές φωνές των ζώων συνθέτουν μια ονειρική ατμόσφαιρα. Στον ποιητικό κόσμο του Zilbalodis συνυπάρχει το ρεαλιστικό στοιχείο με το φανταστικό και αποκαλυπτικό. Τα σκηνικά έχουν σχεδιαστεί λεπτομερειακά, ενώ τα ζώα απεικονίζονται απλοποιημένα χωρίς όμως να χάνουν τη φυσικότητα και τις ιδιαιτερότητες τους. Ο στοχαστικός ρυθμός, που όμως δε στερεί ένταση από την αφήγηση, η εικαστική ομορφιά και η εξαιρετική ατμοσφαιρική μουσική του ίδιου του Zilbalodis συγκροτούν ένα ενιαίο σύμπαν, μια νέα αισθητική πρόταση, μια λυτρωτική για τον θεατή εμπειρία.
Η ταινία επιδέχεται πολλές αναγνώσεις και αποκωδικοποιήσεις συμβόλων (προσωπικά, δεν τις θεωρώ απαραίτητες, η δύναμη των εικόνων αρκεί) από την κλιματική κρίση και τις συνέπειες της έως τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα με τις ροές των ανθρώπων που ζητούν καταφύγιο από διώξεις, πολέμους, καταστροφές. Όλες όμως συγκλίνουν σε μια ιστορία επιβίωσης χωρίς Νώε, προσαρμογής σε νέα δεδομένα και νέες προκλήσεις· ‘’Flow – A World To Save’’, όπως μεταφράστηκε αλλού ο τίτλος της ταινίας. Ο μοναδικός τρόπος να γίνει αυτό εφικτό είναι η επανεφεύρεση της έννοιας της κοινότητας – που τόσο έχει παραχαραχθεί και περιφρονηθεί σήμερα – , η συνύπαρξη, η συνεργασία με εμπιστοσύνη και γενναιοδωρία, η αλληλεγγύη.
Ολόκληρη η ταινία αφήνει μια ρευστή αίσθηση· είναι μια συνεχής ροή της κάμερας ανάμεσα σε πλημμυρισμένα τοπία, υδάτινους όγκους, υποβλητικά ερείπια, απόκοσμες υποβρύχιες σκηνές. Ο θεατής πλοηγείται ανάμεσα σε διαφορετικές ψυχικές καταστάσεις, ανάμεσα στο οικείο και στο ανοίκειο, στο απλό και το παράξενο, το προφανές και το ερμητικό. Κυρίως όμως καλείται να αφεθεί στη ροή της κινηματογραφικής εμπειρίας και να απολαύσει το ταξίδι στα σιωπηρά νερά της ποίησης.
