‘’Είμαι μια αλεπού. Δεν είμαι εξημερωμένη… Δε μαθαίνεις παρά τα πράγματα που έχεις εξημερώσει… Αν με εξημερώσεις, θα έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλον. Θα είσαι για μένα μοναδικός στον κόσμο. Θα είμαι για σένα μοναδική στον κόσμο’’, είπε η αλεπού στον μικρό πρίγκιπα.
Πώς γίνεται η τελευταία ταινία του ιρανικής καταγωγής σκηνοθέτη Babak Jalali να παραπέμψει συνειρμικά τον θεατή στο γνωστότατο απόσπασμα από τον Μικρό Πρίγκιπα; Είναι δυνατόν το FREMONT, που έχει ως επίκεντρο την εμπειρία μιας ιδιαίτερου τύπου σύγχρονης μετανάστριας, να προκαλεί την ίδια συγκίνηση με τον τρυφερό συμβολισμό του Σαιντ-Εξυπερύ; Ο συσχετισμός είναι απολύτως εφικτός, αφού το συνδετικό νήμα είναι ο ‘’Ασπροδόντης’’, το γνωστό μυθιστόρημα του Jack London. Την ιστορία του μικρού άγριου λύκου, που τον εξημέρωσε η αγάπη και η φροντίδα του νεαρού Σκωτ, διάλεξε την κομβική στιγμή να διηγηθεί στην ηρωίδα ο ιδιόρρυθμος ψυχίατρος, τον οποίο δέχτηκε απρόθυμα να συμβουλευτεί· του εξημερωμένου Ασπροδόντη, του πιο αγαπημένου του ‘’ήρωα-μετανάστη’’, που όμως αναγνώρισε τη μάνα του, ακόμη κι όταν αυτή τον είχε ξεχάσει.
Η Donya, μια νεαρή Αφγανή μετανάστρια, είναι εγκαταστημένη στο Fremont, μια πόλη στον κόλπο του Σαν Φρανσίσκο με μεγάλο αριθμό αφγανών μεταναστών. Στην πατρίδα της εργαζόταν ως μεταφράστρια στις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις και με την επικράτηση των Ταλιμπάν ακολούθησε σε μια από τις πτήσεις εκκένωσης τους Αμερικανούς στην αποχώρηση τους από τη Καμπούλ, αφήνοντας πίσω της την οικογένεια της. Τώρα ζει μόνη σε ένα συγκρότημα κατοικιών με συμπατριώτες της μετανάστες και εργάζεται ως εργάτρια σε μια βιομηχανία ‘’τυχερών μπισκότων’’, που συνοδεύουν συνήθως τα κινέζικα γεύματα. Η καθημερινότητα της είναι μονότονη και μοναχική, η κοινωνική της ζωή σχεδόν ανύπαρκτη, αντιμετωπίζει ως συνεργάτης του εχθρού την εχθρότητα κάποιων γειτόνων της, υποφέρει από ενοχή για το παρελθόν της και για τις απειλές που η οικογένεια της δέχεται από τους Ταλιμπάν εξαιτίας της, ταλαιπωρείται από συνεχείς αϋπνίες. Απρόθυμα πείθεται να πάει σε ψυχίατρο μόνο για να της δώσει υπνωτικά χάπια και έτσι γνωρίζεται με τον δρ Άντονι και τις ανορθόδοξες συνεδρίες του.
Η λιγόλογη, αγέλαστη Donya δε θέλει να αντιμετωπίσει το βαρύ παρελθόν της, δε θέλει να σκέφτεται, διεκδικεί το δικαίωμα της για μια ζωή καλύτερη· ‘’δε σκέφτομαι τώρα τίποτα, ασχολούμαι με την κοινωνική μου ζωή’’, ‘’δε σκεφτόμουν στην Καμπούλ πώς θα είναι η Αμερική, ήθελα απλώς να φύγω’’, απαντά στις σχετικές ερωτήσεις του ψυχίατρου, εκφράζοντας την ανάγκη της για ο,τι ακριβώς στερούνταν και τότε και τώρα. Η Donya θέλει να ενσωματωθεί, να γίνει αποδεκτή, να επανασυνδεθεί με τη ζωή, όμως η εκούσια εξορία της έχει αφήσει ανεπούλωτα τραύματα στον συναισθηματικό της κόσμο. Παρατηρεί, ακούει, σωπαίνει, ατάραχη εξωτερικά αλλά με μια εσωτερική ένταση που συμπυκνώνεται στο διερευνητικό της βλέμμα, στο σφιγμένο σώμα της, στις αργές της κινήσεις. Η ενοχή, η απόρριψη , η μοναξιά είναι η τροχοπέδη για την επανεκκίνηση της.
Η επανεκκίνηση μπορεί να γίνει κατορθωτή μόνο με την επανασύνδεση, την αλληλεπίδραση και την επακόλουθη ενσυναίσθηση, και η Donya θα μαθητεύσει από την αρχή σε αυτές. Θα συνειδητοποιήσει τις μικρές, αθόρυβες μοναξιές και των άλλων γύρω της, τα κρυμμένα τραύματα τους, τα ανομολόγητα όνειρα τους. Η αμερικανίδα συνάδελφος της, οι αφγανοί γείτονες της, ο καλοπροαίρετος κινέζος διευθυντής της βιομηχανίας, ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου, ο δρ Άντονι, ο μοναχικός και αδέξιος Ντάνιελ, είναι όλοι σύντροφοι της στην ανάγκη υπέρβασης της μοναξιάς και της αναζήτησης του Άλλου. Θα μάθει ότι ‘’είναι εντάξει να νοιώθεις κάποια φορά μοναξιά’’, γιατί έτσι θα ποθήσεις πιο πολύ τη σύνδεση· ότι όταν δεν αρκείσαι στην τύχη και την πιθανότητα της ευτυχίας που ίσως φέρει, παίρνεις εσύ την τύχη σου στα χέρια σου και τη διεκδικείς· ότι τα πιο όμορφα, τα πιο ελπιδοφόρα ‘’μηνύματα’’ προς τους άλλους τα στέλνει αυτός που αγαπάει πρώτα απ’ όλα τον εαυτό του· ότι η άρση της μοναξιάς είναι κατορθωτή μόνο αν εγκαταλείψεις την ‘’ασφάλεια’’ της περιχαράκωσης στον εαυτό σου και δοκιμαστείς στις δίνες και οδύνες της ανθρώπινης επαφής.
Είναι μια ταινία απατηλά ήσυχη και εκκωφαντικά χαμηλόφωνη, στοχαστική και συγκρατημένη, λίγο μελαγχολική αλλά πολύ αισιόδοξη· το υπόγειο χιούμορ τη διασώζει από τον υπερβολικό συναισθηματισμό και η ελαφρότητα της διαχείρισης του θέματος απαλείφει κάθε ίχνος διδακτισμού. Το σενάριο δίνει την εντύπωση χαλαρής συρραφής σκηνών από τη ζωή της ηρωίδας, αντιθέτως όμως πρόκειται για πολύ προσεκτική επιλογή που υπηρετεί μια αυστηρή οικονομία. Λιτή αλλά στιβαρή σκηνοθεσία, έξοχη φωτογραφία σε ‘’σκοτωμένο’’ ασπρόμαυρο και ερμηνείες μοναδικές: ο Jeremy Allen White ως Ντάνιελ, ο Gregg Turkington ως δρ Άντονι και πάνω από όλους η ερασιτέχνις αφγανή μετανάστρια Anaita Wali Zada ως Donya, δε θα ξεχαστούν εύκολα. Ο απόηχος των ταινιών του Καουρισμάκι και του Τζάρμους είναι ορατός, αλλά είναι επίσης φανερό ότι ο Jalali έχει απολύτως δική του θεματολογία και κινηματογραφική οπτική. Άλλωστε είναι ευλογία να υπάρχουν σήμερα νεότεροι σκηνοθέτες που πατούν πάνω στα χνάρια του Aki και του Jim και δείχνουν να είναι ικανοί να προχωρήσουν δίνοντας το προσωπικό τους στίγμα.
Το Fremont δεν είναι μόνο μια πόλη μεταναστών κοντά στο Σαν Φρανσίσκο, είναι ένας τόπος ψυχικός, ο τόπος της εξορίας όλων μας, από όπου, εγκλωβισμένοι και ανίκανοι να επικοινωνήσουμε με τις αισθήσεις, το ένστικτο και το συναίσθημα μας και σε μόνιμη ‘’διαταραχή μετατραυματικού άγχους’’, στέλνουμε απεγνωσμένα μηνύματα ελπίδας: Desperate for a dream…
*η ταινία παίζεται στις κινηματογραφικές αίθουσες
