Ποιος ενδιαφέρεται σήμερα για την ομορφιά και την ελευθερία που μπορεί να προκύψουν μέσα από την επανάληψη της καθημερινότητας;
Ποιος στις μέρες μας πιστεύει ότι το ελάχιστο μπορεί να δώσει νόημα στην ύπαρξη; Ποιος μπορεί να συνδυάσει την μοναχικότητα ως συνειδητή επιλογή, με το αίτημα για συνδεσιμότητα; Ποιος τολμά να υποστηρίξει ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι τέλεια μέσα στην ατέλεια της, πως η ζωή μπορεί να είναι ένα δώρο;
Το επιχειρεί ο Wim Wenders στην τελευταία ταινία του, επιδιώκοντας να γεφυρώσει το χάσμα των 30 περίπου ετών από τις τελευταίες έξοχες ταινίες του.
Ο Hirayama είναι ένας μοναχικός, λιγομίλητος, καλοπροαίρετος 65άρης, καθαριστής στις δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο. Εκτελεί τα καθήκοντα του με αφοσίωση και ευσυνειδησία, χωρίς να μεμψιμοιρεί ή να τον ενοχλεί η αδιαφορία του κόσμου που μπαινοβγαίνει αντιμετωπίζοντας τον σαν εξάρτημα του χώρου. Είναι αυτάρκης και αξιοπρεπής και αυτό του αρκεί. Μέσα στη Μέκκα της τεχνολογίας, του αυτοματισμού και των ιλιγγιωδών ρυθμών, εκείνος επιμένει να βιώνει με τους δικούς του όρους και ρυθμούς το καθημερινό ιδιωτικό τελετουργικό που ο ίδιος επέλεξε. Οι σύντομες συναντήσεις με τους άλλους – τον νεαρό βοηθό του, την κοπέλα στο διπλανό παγκάκι, τον άστεγο που χορεύει, την ιδιοκτήτρια του μπαρ, τον άνδρα του φωτογραφείου, τη βιβλιοπώλισσα, τον άγνωστο συμπαίκτη του στην τρίλιζα – είναι κι αυτές ενταγμένες στην οριοθετημένη καθημερινότητα του.
Κάθε πρωί μετά την πρωινή του τουαλέτα και το πότισμα των φυτών του, αγοράζει τον καφέ του από το ίδιο αυτόματο μηχάνημα, φορτώνει το βανάκι του με τα σύνεργα της δουλειάς, βάζει να παίζει μια από τις αγαπημένες του κασέτες με Velvet Underground, Otis Redding, Lou Reed, Van Morrison, Patti Smith, Nina Simone και ξεκινάει για τη δουλειά. Κάνει ένα σύντομο διάλειμμα για κολατσιό στο ίδιο πάντα παγκάκι του πάρκου και βγάζει με την αναλογική του κάμερα την ίδια πάντα φωτογραφία θέλοντας να αιχμαλωτίσει το komorebi, το φως που διαπερνά τα φύλλα των δέντρων. Όταν το απόγευμα σχολάει, περνάει από τα δημόσια λουτρά για να πλυθεί, τρώει στο ίδιο πάντα μπαρ και γυρίζει στο σπίτι του για να διαβάσει τα αγαπημένα του βιβλία του Faulkner ή της Highsmith και να κοιμηθεί. Τις αργίες κάνει βόλτες με το ποδήλατο του, αγοράζει κάποιο καινούριο βιβλίο, εμφανίζει τις φωτογραφίες του και τις τακτοποιεί.
Ο Hirayama έχει απογυμνώσει την ύπαρξη του από κάθε περιττό, είναι όμως παρών στη ζωή με τον δικό του τρόπο, είναι ένας προσεκτικός παρατηρητής της φύσης και των ανθρώπων, που μετουσιώνει τα εξωτερικά ερεθίσματα σε ψυχικά γεγονότα και ασπρόμαυρα όνειρα φορτωμένα με μνήμες. Παρά τη ρουτίνα του, αρχίζει την κάθε μέρα με νέο βλέμμα· όπως το φως που διαπερνά τα φύλλα δίνει κάθε μέρα μια διαφορετική φωτογραφία, αν και είναι αποτυπωμένο την ίδια πάντα ώρα και από το ίδιο παγκάκι, έτσι και κάθε μέρα είναι ίδια αλλά και διαφορετική, κάθε στιγμή είναι πολύτιμη, γιατί δε θα υπάρξει ποτέ ξανά η ίδια. Η μικρή ασήμαντη στιγμή του Hirayama αποκτά βάρος και έκταση, γίνεται το μοναδικό αντίδοτο στον χρόνο, το μοναδικό αντίβαρο σε όσα έχασε στη μέχρι τότε πορεία του.
Η ταινία είναι πολύ φειδωλή σε πληροφορίες για την προηγούμενη ζωή του ήρωα, αφήνει μόνο μια ρωγμή για να υποπτευθεί ο θεατής το τραυματικό του παρελθόν, από το οποίο εκδιώχθηκε ή απέδρασε, την οδύνη που εξακολουθεί να νοιώθει, την άμυνα που ανέπτυξε μέσα από την επιλογή της μοναχικότητας, την προσπάθεια επιβίωσης και επούλωσης των πληγών. Ο Hirayama δεν έχει αυταπάτες, ξέρει ότι ζει σε έναν κόσμο αποσύνδεσης· ‘’ο κόσμος είναι φτιαγμένος από πολλούς κόσμους, οι κόσμοι δεν είναι όλοι συνδεδεμένοι’’, λέει. Όμως ξέρει ότι υπάρχει η ανάγκη της σύνδεσης, της ενσυναίσθησης, της κοινότητας. Χορός σκιών είναι η ζωή, ο ένας κυνηγά τη σκιά του άλλου και όταν η μια σκεπάσει την άλλη έστω και στιγμιαία, η σκιά γίνεται πιο βαθιά και η μοναξιά λιγότερη. Ο Hirayama ξέρει πόσο ευλογημένη είναι η στιγμή της αναγνώρισης και της επικοινωνίας με τον άλλον, γι’ αυτό μέσα στη αλληλουχία των πανομοιότυπων ημερών του, αφήνει χώρο για την τυχαία απόκλιση, για την απρόσμενη σύνδεση μαζί του.
Το γοητευτικό για τον θεατή είναι ότι στην ταινία οι σκηνοθετικές επιλογές συντονίζονται με την προσωπικότητα του ήρωα. Ο ρυθμός της ζωής του καθορίζει και τον ρυθμό της ταινίας, η οικονομία της αφήγησης αντικατοπτρίζει την επιλογή της λιτής ζωής του, το παρατηρητικό βλέμμα του γίνεται η λεπτομερής και επίμονη σκηνοθετική ματιά. Μινιμαλιστικά, ανάλαφρα, με συγκρατημένες σκηνές, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις αλλά με αυθεντική συγκίνηση, ο Wim Wenders παραδίδει μια απατηλά απλή ιστορία, μια ταινία ποιητική και στοχαστική – όπως ακριβώς και ο ήρωας της. Ο εξαιρετικός Koji Yakusho, που τον υποδύεται, αποτυπώνει στο εύπλαστο, εκφραστικό πρόσωπο του και στο μελαγχολικό, γλυκό του βλέμμα συμπυκνωμένη με θαυμαστό τρόπο την τραγικότητα και την ευδαιμονία της ανθρώπινης ύπαρξης.
Γιούλη Ζαχαρίου
Η ταινία παίζεται στις κινηματογραφικές αίθουσες
