Ένα γυμνάσιο κάπου στη Γερμανία. Στην τάξη της Carla, μιας νέας δασκάλας πολωνικής καταγωγής, γίνεται έρευνα για τον ένοχο μιας σειράς κλοπών. Τα παιδιά ανακρίνονται και οι υποψίες βαρύνουν έναν Τούρκο μαθητή. Όταν αποδεικνύεται η αθωότητα του, η Carla επιχειρεί με ανορθόδοξο τρόπο να βρει τον πραγματικό ένοχο. Τα στοιχεία υποδεικνύουν την κ. Kuhn, τη γραμματέα του σχολείου, μητέρα του Oscar, του καλύτερου μαθητή της. Από το σημείο αυτό εκκινεί μια σειρά από καχυποψίες, φήμες, παρεξηγήσεις, παγιδεύσεις και αντιπαραθέσεις, στις οποίες εμπλέκονται όλοι οι φορείς της σχολικής κοινότητας. Το σχολείο δεν είναι πια ένας ασφαλής χώρος για κανέναν.
Το αιχμηρό σενάριο του τουρκικής καταγωγής Ilker Catak, σκηνοθέτη και συν-σεναριογράφου, έχει στηριχθεί σε ένα περιστατικό της δικής του σχολικής ζωής. Η κλιμακούμενη ένταση, οι μεταβαλλόμενες προοπτικές, οι ανατροπές, η έξοχη φωτογραφία των εσωτερικών χώρων και των προσώπων, η σκληρή και επίμονη παρτιτούρα εγχόρδων που συνοδεύει χωρίς να χειραγωγεί και η εκπληκτική ερμηνεία της πρωταγωνίστριας που ελέγχει τον κάθε μυ του σώματος και του προσώπου της, δίνουν μια συναρπαστική ταινία. Στόχος της δεν είναι η εύρεση του ενόχου, αλλά η ερευνητική διαδικασία και οι συνέπειες της στον ψυχισμό των ηρώων.
Η Carla έχει ισχυρές αξίες, πάθος για τη δουλειά της και θέληση για πειραματισμούς, διαθέτει αυτοπεποίθηση, παρρησία και επιμονή, αγαπάει τους μαθητές της και νοιάζεται ειλικρινά γι’ αυτούς, τους υπερασπίζεται ακόμη και όταν δεν έχει την υποστήριξη τους, παλεύει για το δίκιο ακόμη και με μέσα μη θεμιτά. Όταν βρίσκεται αποξενωμένη χωρίς κανένα σύμμαχο, όταν οι πιέσεις από παντού εντείνονται, όταν η λύπη, το άγχος και ο θυμός κυριαρχούν στον ευάλωτο ψυχικό κόσμο της και οι αξίες της δοκιμάζονται σκληρότατα, εκείνη εξακολουθεί να πιστεύει στην αντοχή και την κατίσχυση τους.
Το πολυπολιτισμικό σχολείο λειτουργεί με επίφαση δημοκρατικότητας, ενώ στην ουσία υιοθετεί την πολιτική μηδενικής ανοχής και την επιβολή της τάξης με κάθε τρόπο. Άκαμπτοι κανονισμοί, γραφειοκρατική νοοτροπία, έλλειψη διαφάνειας, υφέρπων ρατσισμός, εκφοβισμοί και ανακρίσεις μαθητών, ενθάρρυνση τους να καταδίδουν συμμαθητές τους. Οι δάσκαλοι, κουρασμένοι, ανέμπνευστοι, αδιάφοροι, έχουν απεμπολήσει κάθε έννοια δικαίου και συναδελφικής αλληλεγγύης, η διατήρηση και η διεκπεραίωση της δουλειάς τους είναι η μόνη τους φροντίδα. Το σχολείο καταλήγει πεδίο άσκησης εξουσίας και αλλεπάλληλων συγκρούσεων.
Η επίφαση δημοκρατικότητας ισχύει και για τους μαθητές: έχουν εκπροσώπους, είναι παρόντες στη λήψη αποφάσεων που τους αφορούν, ακούγεται η φωνή τους, χωρίς παρεμβάσεις ενηλίκων, μέσα από τη σχολική εφημερίδα τους. Η εικόνα μοιάζει ενθαρρυντική, όμως στην πραγματικότητα τα παιδιά λειτουργούν με βάση τα σχολικά τους βιώματα και με τους όρους που τους έχουν υπο/επιβληθεί από τους ενηλίκους· ξενοφοβία, αντιπαλότητες, βία και καταδόσεις είναι η καθημερινότητα τους. Δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία ως εργαλείο παγίδευσης και διαστρέβλωσης της αλήθειας. Είναι τα παιδιά-θύματα της δυσλειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος· είναι λοιπόν αναμενόμενο να βρίσκονται σε σύγχυση και οι αντιδράσεις τους να βγαίνουν εκτός ορίων.
Οι γονείς επίσης συμμετέχουν στη λειτουργία της σχολικής κοινότητας με ενημερώσεις, παρεμβάσεις, διαμαρτυρίες. Κίνητρο τους είναι προφανώς το ενδιαφέρον για τα παιδιά τους, στην πραγματικότητα όμως εντάσσονται κι αυτοί στο γενικό κλίμα. Αντί να διαμαρτυρηθούν για τις δομές ενός συστήματος που καταστρέφει τα παιδιά τους, φτάνουν στο σημείο να αντιπαρατεθούν ή και να διασύρουν αυτούς, που θα έπρεπε να είναι οι φυσικοί τους σύμμαχοι: τους, έστω λίγους δάσκαλους που δουλεύουν με αφοσίωση για το καλό των παιδιών τους.
Δεν ξέρω πόσο ήταν μέσα στις προθέσεις του σκηνοθέτη, αλλά η ταινία επιδέχεται και μια παραβολική ανάγνωση, μια αναγωγή από τη μικρή εικόνα μιας σχολικής μονάδας στη μεγάλη των σύγχρονων ανεπτυγμένων κοινωνιών. Οι κοινωνίες της επιβολής της τάξης και της πολιτικής ορθότητας, των διακηρυγμένων αξιών που στην πράξη αποδεικνύονται διάτρητες, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, της ανεξέλεγκτης παραπληροφόρησης και της αλλοίωσης της αλήθειας, της μηδενικής ανοχής και της κουλτούρας της ακύρωσης, των κοινωνικών συγκρούσεων και της πλήρους διάρρηξης του κοινωνικού ιστού, της συντριβής του ατόμου που επιχειρεί να υψώσει ανάστημα και να αντισταθεί στην ισοπέδωση, δεν είναι παρά ο μεγεθυμένος αντικατοπτρισμός της σχολικής πραγματικότητας. Η αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος, σε σχέση αμφίδρομη, προαναγγέλλει, τεκμηριώνει και ακολουθεί την αποτυχία ολόκληρης της κοινωνίας.
Ο θεατής φεύγοντας παίρνει μαζί του την εικόνα του μικρού Oscar στην τελική σκηνή· τι είναι άραγε αυτό το μικρό αγόρι· ένας νικητής, ένα θύμα ή ένας ηττημένος;
Το βλέμμα του παιδιού δίνει την απάντηση.
* Η ταινία παίζεται στους κινηματογράφους
