Η πραγματικότητα είναι η βάση ολόκληρης της μεγάλης τέχνης. Δίχως αυτήν δεν υπάρχει ζωή, δεν υπάρχει ουσία. Η πραγματικότητα είναι το έδαφος κάτω από τα πόδια μας και ο ουρανός πάνω από το κεφάλι μας.

Οτιδήποτε δημιουργεί ο καλλιτέχνης έχει το σημείο εκκίνησής του μέσα στην φύση. Στο ξεκίνημά τους, οι κυβιστές το γνώριζαν καλά: ταπεινοί όσο και οι αγνότεροι πρωτόγονοι, υποκλίνονταν βαθιά μπροστά στο απλούστερο, στο ευτελέστερο, και έφτασαν να κολλήσουν επάνω στον πίνακα ένα κομμάτι ζωγραφισμένου χαρτιού, στην απόλυτη πραγματικότητά του.

Αυτή η αντιμετάθεση της πραγματικότητας σε ένα υψηλότερο (καλλιτεχνικό) πεδίο συνιστά τον Υπερρεαλισμό.

Ο υπερρεαλισμός είναι μία σύλληψη την οποίαν εμπνεύστηκε ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ. Εξετάζοντας τα ποιητικά του έργα, βρίσκουμε τα ίδια στοιχεία που υπήρχαν στα έργα των πρώτων κυβιστών: οι λέξεις της καθημερινής ζωής έχουν για εκείνον μία «παράξενη μαγεία», και με αυτές, με το πρωταρχικό υλικό της γλώσσας, εργαζόταν. Ο Μαξ Ζακόμπ εξιστορεί πως μια μέρα ο Απολλιναίρ απλώς σημείωσε φράσεις και λέξεις που είχε ακούσει στον δρόμο, και με αυτές έφτιαξε ένα ποίημα.

Αποκλειστικά με αυτό το στοιχειώδες υλικό, σχημάτιζε ποιητικές εικόνες. Σήμερα, η εικόνα είναι το κριτήριο της καλής ποίησης. Η ταχύτητα του συσχετισμού τής πρώτης εντύπωσης και της τελικής έκφρασης δημιουργεί την ποιότητα της εικόνας.

Ο πρώτος ποιητής του κόσμου διακήρυξε: «Ο ουρανός είναι γαλάζιος». Αργότερα ένας άλλος ανακάλυψε: «Τα μάτια σου είναι γαλάζια σαν τον ουρανό». Και πολύ αργότερα αποτολμήθηκε η φράση: «Έχεις στα μάτια σου τον ουρανό». Ένας νεωτερικός θα αναφωνούσε: «Τα ουράνια μάτια σου!» Οι ομορφότερες εικόνες είναι εκείνες οι οποίες αμεσότατα και γοργότατα συσχετίζουν στοιχεία της πραγματικότητας πολύ απόμακρα μεταξύ τους.

Έτσι, η εικόνα κατέστη το πλέον εκτιμητέο γνώρισμα της νεωτερικής ποίησης. Μέχρι την αρχή του εικοστού αιώνα, το αυτί ήταν εκείνο που καθόριζε την ποιότητα μίας ποίησης: ο ρυθμός, η ηχηρότητα, η προσωδία, η παρήχηση, η ομοιοκαταληξία: τα πάντα για χάρη του αυτιού. Κατά την τελευταία εικοσαετία, το μάτι έχει πάρει την εκδίκησή του. Είναι ο αιώνας του κινηματογράφου. Ολοένα και περισσότερο επικοινωνούμε μέσω οπτικών σημείων. Σήμερα, είναι η ταχύτητα, εκείνη η οποία δημιουργεί την ποιότητα.

Η τέχνη είναι ένα προϊόν της ζωής και του ανθρώπινου οργανισμού. Ο υπερρεαλισμός, η έκφραση της εποχής μας, αναλογίζεται τα συμπτώματα που την χαρακτηρίζουν: είναι άμεσος, έντονος, και απορρίπτει τις τέχνες οι οποίες στηρίζονται σε αφηρημένες εντυπώσεις από δεύτερο χέρι: την λογική, την αισθητική, τα γραμματικά φαινόμενα, το λογοπαίγνιο.

Ο υπερρεαλισμός δεν ευαριστάται να είναι το μέσο έκφρασης μίας ομάδας ή μίας χώρας: θα είναι διεθνής, θα απορροφήσει όλους τους -ισμούς που διχάζουν την Ευρώπη, και θα συλλέξει τα ζωτικά στοιχεία του καθενός τους.

Ο υπερρεαλισμός είναι ένα ευρύ κίνημα της εποχής μας. Σηματοδοτεί την υγεία, και εύκολα θα απορρίψει τις τάσεις αποσάθρωσης και νοσηρότητας που ανακύπτουν όποτε κάτι επιχειρεί να καθιερωθεί.

Η τέχνη της ψυχαγωγίας, το μπαλέτο και η αίθουσα των συναυλιών, η γκροτέσκα, η γραφική, η τέχνη που βασίζεται στο εξωτικό και το αισθησιακό, η παράδοξη, η ανησυχητική, η εγωιστική, η επιπόλαιη και παρακμιακή τέχνη σύντομα θα πάψει να διασκεδάζει μία γενιά, η οποία, μετά τον πόλεμο, έχει την ανάγκη να ξεχάσει.

Και αυτός ο ψεύτικος υπερρεαλισμός, τον οποίον ορισμένοι πρώην ντανταϊστές έχουν εφεύρει για να εξακολουθήσουν να ταράζουν τους μπουρζουάδες, σύντομα θα εξαφανιστεί από το προσκήνιο:

Επιβεβαιώνουν την «παντοδυναμία του ονείρου» και κάνουν καινούργια μούσα τον Φρόιντ. Είναι αληθές πως ο δόκτωρ Φρόιντ μεταχειρίστηκε το όνειρο για να θεραπεύσει εγκοσμιότατες διαταραχές. Όμως να δικαιολογούμε με αυτό το δόγμα την εφαρμογή του στον κόσμο της ποίησης, δεν θα πει να συγχύζουμε την τέχνη και την ψυχιατρική;

Ο δικός τους «ψυχικός μηχανισμός που βασίζεται στο όνειρο και το τυχαίο παιχνίδι της σκέψης» δεν θα έχει ποτέ την ισχύ ώστε να καταστρέψει τον σωματικό μας οργανισμό, ο οποίος μάς διδάσκει πως η πραγματικότητα έχει πάντοτε δίκιο, πως η ζωή είναι πιο αληθινή από την σκέψη.

Ο δικός μας υπερρεαλισμός ανακαλύπτει ξανά την φύση, το πρωταρχικό ανθρώπινο αίσθημα, και προχωρά, με την βοήθεια ενός εντελώς καινούργιου καλλιτεχνικού μέσου, προς μία μορφή, προς έναν σκοπό.

Ο Ισαάκ Λανγκ (Σαιν-Ντιέ-ντε-Βοζ, 1891 – Παρίσι, 1950), εκείνος που με το ψευδώνυμο Ιβάν Γκολ υπέγραψε ορισμένα από τα βαθύτερα έργα του καιρού του, σίγουρα δικαίως ονομάστηκε πρωτεϊκός. Ήταν Γάλλος, Γερμανός, Εβραίος. Έγραψε στα γαλλικά, τα γερμανικά και τα αγγλικά. Υπήρξε ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος, μεταφραστής, ανθολόγος, εκδότης. Οραματικός κυβιστής, χαρισματικός εξπρεσιονιστής, επίδοξος ηγέτης του υπερρεαλισμού. Ένας άνθρωπος που βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα ο οποίος ονομάστηκε εικοστός αιώνας.

Το «Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού» δημοσιεύτηκε στο πρώτο και μοναδικό τεύχος του περιοδικού «Surréalisme», που διηύθυνε ο ίδιος ο Γκολ, τον Οκτώβριο του 1924.