Λίγες ταπεινές λέξεις, ως αντίστιξη στο μεγαλείο του θεάματος.
Ταπεινές, σε αναγνώριση της υποκριτικής δεινότητας της πρωταγωνίστριας αλλά και των συμπρωταγωνιστών.
Ταπεινές, καθώς δεν μπορεί κανείς παρά να υποκλιθεί στην τελειότητα των σκηνικών και της υψηλής τεχνολογίας που τα υποστήριξαν.
Ταπεινές, καθώς η αισθητική των κουστουμιών, παραπέμπει στην πεμπτουσία της πολυτελούς ενδυματολογικής καλαισθησίας όλων των εποχών.
Ταπεινές, κυρίως, επειδή έχουμε να κάνουμε με έναν εξαιρετικά προικισμένο σκηνοθέτη.
Ταπεινές, επίσης, για να μην προσβάλουν τις εκδηλώσεις θαυμασμού μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης. Καμιά τέτοια πρόθεση δεν έχω. Απλά καταθέτω αυθόρμητα την αίσθηση που μου προκάλεσε το Poor things.
Η θεματική αφορμή της ταινίας:
ένας προικισμένος γιατρός, εμφυτεύει στο κρανίο μιας νεκρής γυναίκας τον εγκέφαλο του εμβρύου που κυοφορούσε την ώρα της αυτοκτονίας της. Η γυναίκα ανακτά τις ζωτικές λειτουργίες της και συνεχίζει τη ζωή της, με το όνομα Bella, ως νεογέννητη θηλυκή οντότητα σε σώμα ενήλικης γυναίκας. Το ιατρικό πείραμα πέτυχε και εμείς παρακολουθούμε όλα τα στάδια της ψυχοπνευματικής ενηλικίωσης της Bella, μέχρι την εξισορρόπηση μεταξύ σώματος και διάνοιας, που σηματοδοτεί και το τέλος του σεναρίου.
Για ποια πράγματα μιλάει η ταινία; Για μερικά που απασχολούν τον άνθρωπο και τον κόσμο μας από πάντα και για κάποια που τον απασχολούν ιδιαίτερα στην παρούσα μεταιχμιακή φάση της εξέλιξής του. Μιλάει:
- Για την παρεμβατική στην βιολογική ουσία της ανθρώπινης υπόστασης επιστήμη, για το ανεξέλεγκτο του επιστημονικού «αυτισμού» και της επιστημονικής ναρκισσιστικής στόχευσης.
- Για την απληστία του ανθρώπου, όταν η ταξική καταγωγή του το επιτρέπει, να ικανοποιεί μέχρι κορεσμού την βουλιμική ανάγκη του για κατανάλωση αγαθών και εμπειριών.
- Για την ερωτική επιθυμία και την απρόσκοπτη ικανοποίησή της. Εδώ δίνει έμφαση στις σεξουαλικές σχέσεις ενηλίκων με ανήλικα υποκείμενα. Οι σεξουαλικές σχέσεις της ψυχοπνευματικά έφηβης Bella με ενήλικους άνδρες απενοχοποιείται, καθώς το σώμα της είναι σώμα ενήλικης γυναίκας. Μεγάλη η επιμονή της ταινίας στο θέμα.
- Για την γυναικεία χειραφέτηση με όλους τους τρόπους, που περιλαμβάνουν και την επί χρήμασι παροχή σεξουαλικών υπηρεσιών, δηλαδή την πορνεία. Όλα είναι θεμιτό εμπόρευμα και σαφώς ο σκοπός -της σεξουαλικής χειραφέτησης- αγιάζει τα μέσα. Κι εδώ επέμεινε αρκετά το σενάριο.
- Για το σύνδρομο της Ηλέκτρας -την έλξη προς τον πατέρα- που προηγείται της ωριμότητας. Η Bella εγκαταλείπει τον νεαρό γιατρό και μέλλοντα σύζυγό της, ο οποίος συμμετείχε στο πείραμα που αφορά την ύπαρξή της. Ακολουθεί τον βιολογικό της πατέρα -βιολογικό ως προς τον εγκέφαλό της. Ο δε πατέρας θα μπορεί έτσι να ικανοποιήσει την αιμομικτική επιθυμία του δικαιωματικά, αφού το σώμα της Bella είναι εκείνο της συζύγου του.
- Μιλάει για την τιμωρία –αυτοδικία εν προκειμένω- με τη βοήθεια της παρεμβατικής βιολογίας. Όταν η Bella -που θα γίνει κι αυτή γιατρός- αντιλαμβάνεται ότι ο πατέρας της υπήρξε ένας αρρωστημένα τοξικός άνθρωπος, τον τιμωρεί με τη βοήθεια της επιστήμης μετατρέποντάς τον σε ένα υβριδικό κατοικίδιο ζώο.
Η έμφαση της ταινίας σε θέματα, που από καταβολής του δυτικού πολιτισμού συνιστούν ταμπού, είναι εμφανής και οι σχετικές σεξουαλικές συμπεριφορές υπόρρητα μοιάζουν να
απενοχοποιούνται. Η εξέλιξη της παρεμβατικής βιολογίας οδηγείται στο να επιτρέπει την
παιδοφιλία και η εκ του αποτελέσματος αιμομικτική σεξουαλική συνεύρεση υποδηλώνεται ως θεμιτή. Ταυτόχρονα, η παραπάνω αίσθηση ανοχής μοιάζει να αυτοαναιρείται σαρκαστικά, καθώς οι σχετικές σκηνές ρέπουν προς το γκροτέσκο,
Όλα αυτά τα θέματα -και πιθανόν κάποια που μου διαφεύγουν- συνιστούν σημεία εστίασης του «θορυβώδους» κινηματογραφικού έργου μεγάλης διάρκειας, υψηλής τεχνικής και εντυπωσιακής αισθητικής. Και λέω «θορυβώδους», επειδή δεν δίνει τη δυνατότητα στον θεατή να ησυχάσει, ώστε να αποτελέσουν τροφή για σκέψη τα θέματα που του προτείνονται. Προβάλλονται εικόνες και σκηνές σε σαρωτική αλληλουχία και ταχύτητα. Κατά τον ίδιο τρόπο που στην καθημερινότητά μας δεχόμαστε την καταιγιστική «επίθεση» ειδήσεων, με τρόπο ώστε δεν προλαβαίνουμε ούτε να τις ιεραρχήσουμε ούτε να αξιολογήσουμε τη σημασία τους.
Όταν βγήκα από την αίθουσα, μου γεννήθηκε το ερώτημα αν τόση δεξιοτεχνία είχε και υπηρέτησε τον στόχο να προκαλέσει την πνευματική επεξεργασία των θεμάτων της από τον θεατή- την αφομοίωση, την αξιολόγηση.
Ή αν, αντίθετα, τόση δεξιοτεχνία είχε και υπηρέτησε τον στόχο, ηθελημένα ή και άθελα, να εξοικειώσει τον θεατή, χωρίς πολλή σκέψη και με «αξιακή ουδετερότητα», με όλα τα παραπάνω ως τρέχοντα και μελλοντικά κοινωνικά δεδομένα.
Ωστόσο, τόση δεξιοτεχνία και τόση εκλεπτυσμένη τεχνολογία δεν νομίζω ότι άφησαν συναισθηματικό ίχνος σε πολλούς θεατές. Σε μένα πάντως δεν άφησαν. Αυτό όμως δεν είναι καινούργιο στον τρόπο της τέχνης τα τελευταία χρόνια. Θαύμασα, εννοείται, την ωραία εικόνα, την μαεστρία της εξαιρετικής υποκριτικής και την πληθωρική δεξιότητα του σεναρίου, ως μια ακόμα αποτελεσματική εισβολή του «φαίνεσθαι» στο πνευματικό μου σύμπαν, το οποίο όμως έχει ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, να αντλήσει από την τέχνη ποιότητα βάθους και ήθους.
Η ταινία προτείνεται για διάφορα βραβεία ως κωμωδία. Σε άλλες εποχές μια ταινία που αναφέρεται στα μεγάλα θέματα του καιρού της ή που προαναγγέλλει μελλοντικές καταστάσεις δεν παρέλειπε να εκφράζει -άρρητα ή μέσα από τη συναισθηματική διέγερση του θεατή είτε ως κωμωδία είτε ως δράμα- θέση και άποψη. Το Poor Things με ουδέτερη ματιά μας δείχνει αυτά που δείχνει χωρίς να μας υποβάλλει οπτική γωνία εκτός από εκείνη του εικονολήπτη.
Το Poor Things θα σαρώσει βραβεία, είναι βέβαιο. Θα κατακτήσει τον αμφιβληστροειδή πολλών, είναι πιθανόν. Αν θα αλώσει το συναίσθημα εκείνων που συνδέουν την τέχνη με την συγκινησιακή φόρτιση είναι αμφίβολο. Μπορεί να εντυπωσιάσει και να γοητεύσει. Αλλά να συγκινήσει δεν μπορεί, επειδή δεν έχει αυτόν τον στόχο. Ελάχιστες είναι οι σκηνές και οι στιγμές ανθρώπινης συναισθηματικής εγγύτητας μεταξύ των εμπλεκομένων προσώπων της ταινίας. Τόσο ελάχιστες και δευτερεύουσες, που μάλλον χρησιμεύουν για να τονιστεί ακόμη περισσότερο η αντίθεση με τη ζωική ψυχρότητα του μέτα-ανθρώπινου είδους, που προαναγγέλλει η ταινία, με θαυμαστό παράδειγμα την υβριδική Bella.
Συναισθήματα όπως καλοσύνη, αγάπη, τρυφερότητα, συμπόνια, προσδοκία, αλληλεγγύη είναι αλήθεια ότι όλο και σπανιότερα συναντάμε γύρω μας. Μ’ αυτή την έννοια το Poor Things είναι ίσως αντικειμενικά επίκαιρο και πιθανόν προφητικό. Και ακόμα παραπέρα μοιάζει να μην προβληματίζεται καθόλου από την πραγματικότητα και την προοπτική που τόσο έντεχνα προαναγγέλλει.
Να το δείτε! Αλλά με μάτια ορθάνοιχτα!
