Το να ακούς το πρωτότυπο αρχαίο κείμενο με μια σαφήνεια και μια αισθητική καθαρότητα έτσι ώστε να καθίσταται κατανοητό στον μέσο θεατή/ακροατή είναι από μόνος του ένας άθλος παγκόσμιος.
Απόδειξη πως η ελληνική γλώσσα, εάν υποστηριχθεί με τα απαραίτητα παραγλωσσικά σημεία να μπορεί να διασχίσει με επιτυχία (και με τους απαραίτητους υπέρτιτλους) τα εγχώρια σύνορα και να διακτινιστεί στα διεθνή ύδατα.
Ο Σωκράτης είναι ένα σύμβολο αντίστασης κατά της τυραννίας, κατά της απανθρωπιάς, κατά της στέρησης της ελευθερίας τής έκφρασης. Αποδέχθηκε τον πρόωρο και αδόκητο και άδικο θάνατό του από κούραση να δραπετεύσει, από φιλοσοφική αναζήτηση νοήματος. Χαρακτηριστική είναι η εκπεφρασμένη απορία του σε αυτή την εκπληκτική παράσταση: «γιατί η εσωτερική μου φωνή, η οποία πάντα με απέτρεπε από αναγκαίες βιοποριστικές εργασίες, σωπαίνει τώρα και δεν με οδηγεί να υπερασπίσω αποτελεσματικά τον εαυτό μου και τη ζωή μου»; Αναζητεί το καλό ακόμα και στην κακοτυχία του. Πιστεύει σε μία ανώτερη τάξη πραγμάτων, σε μια αιθερική παραδείσια κατάσταση στην οποία θα ενσωματωθεί αμέσως μόλις απαλλαχθεί από την σωματική φυλακή τής αθάνατης ψυχής του. Πιστεύει σε συμπαντικούς νόμους που ναι μεν δεν γνωρίζει επακριβώς, επαληθεύει όμως την ισχύ τους εκ του αποτελέσματος. Δηλώνει παντελή άγνοια κι αρνείται τον τιμητικό τίτλο τού «σοφού». Διατείνεται μάλιστα πως εν Δελφοίς Απόλλων τον έκρινε σοφότερο των άλλων ανθρώπων ακριβώς ένεκα της αυτόβουλης παραδοχής τής παντελούς αγνοίας του. Το περίφημο «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» είναι η μαγική φράση, το σύνθημα και το παρασύνθημα, το κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες από και προς την Γνώσιν.
Το δελφικό «μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω» αναφέρεται στην συγκεκριμένη νευρωνική εγκεφαλική διακλάδωση που εξασφαλίζει η ενασχόληση με τα ανώτερα μαθηματικά. Είναι το απαραίτητο «δίκτυο» για να χτιστεί η διεπικοινωνία, καθώς και η «ανώτερη επικοινωνία» με αυτό το απροσδιόριστο «θείον».
Ο Σωκράτης θανατώνεται από τους κατηγόρους του γιατί δεν υποκύπτει στους εκβιασμούς τους, γιατί δεν τηρεί τα έθιμα, γιατί δεν υποδύεται ως υποκριτής τον ρόλο τού θερμοπαρακαλούντος για τη ζωή του, γιατί αρνείται να τους κολακέψει, να τους γλείψει, να τους ποδηγετήσει, να τους χειριστεί εν τέλει, όπως κάλλιστα θα μπορούσε. Βεβαίως και χρησιμοποιεί στην απολογία του (διασωθείσα χάρη στην επίμονη επιμέλεια τού Πλάτωνα) την περίφημη «σωκρατική μέθοδο». Βεβαίως και δεν αντικρούει το κατηγορητήριο με τον αναμενόμενο δικανικό τρόπο. Θα έλεγε κανείς πως έμμεσα το επιβεβαιώνει. Όμως, εκείνο που τον διακρίνει κι εξακολουθεί να λάμπει αιώνες τώρα είναι η καθαρότητα τού πνεύματος που τού επιτρέπει να απογειώνεται πάνω από τα ανθρώπινα και να προβλέπει ακόμα και το μέλλον των μηνυτών του. Είναι μάρτυρας και ήρωας. Είναι υποδειγματικός χάρη στο παραδειγματικό τρόπο με τον οποίο δεν χτίζει την επιβίωσή του. Είναι ο πρώτος από μια σειρά ιδεαλιστών που έφεραν τα πάνω κάτω στον κόσμο τους τελευταίους είκοσι και πέντε αιώνες. Είναι, είναι, είναι…
Αυτή η παράσταση δεν εξαντλεί το κείμενο. Το επισημαίνει με τις απαραίτητες υποσημειώσεις. Είναι διακρατική και διαδραστική στο βαθμό που ανασαίνει ο/η θεατής στο ρυθμό τών «κινημάτων τής ψυχής» τού υποδυόμενου δραματικού προσώπου.
Τελικά, ο Σωκράτης γίνεται διαχρονικός διεθνής σταρ χωρίς ενδεχομένως και να το επιδιώκει. Να τον αφήσουν ήσυχο θέλει, αφού ο ίδιος δεν μπορεί να εφησυχάσει κυνηγημένος διαρκώς από το περίφημο αφαιρετικώς ασαφές «δαιμόνιό» του. Με όρους τής σύγχρονης ψυχιατρικής θα μπορούσε να θεωρηθεί ακόμα και… και… και… Όμως ευτυχώς ή δυστυχώς δεν ζει σήμερα. Θα τον δηλητηρίαζαν ίσως με αργότερους, λεπτεπίλεπτους τρόπους δίχως να τον ηρωοποιήσουν.
Η εποχή μας δεν χρειάζεται μάρτυρες, αφού γίναμε όλοι/όλες/όλα μας εκόντες-άκοντες. Κι ας μην μας ξεγελούν οι ψευδιασθήσεις μας, το ιψενικό «ζωτικόν ψεύδος».
Αυτή η παράσταση πρέπει να περιοδεύσει σε όλα τα σχολεία, τις πλατείες, τα καφενεία και τα χωριά της Ελλάδας, να πάει σε όλα τα ξερονήσια, ακόμα κι εκεί που κατοικεί ένας και μόνον άνθρωπος.
Θα ήθελα να την βλέπω και να την ακούω μέχρι να την αποστηθίσω, μέχρι η όρασή μου να γεμίσει από τη θέασή της.
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας https://konstantinosbouras.gr ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασεολόγος και κριτικός
info:
