Από το πανάρχαιο (ασιατικό) θέατρο σκιών και την μυστηριακή-παιδαγωγική του χρήση μέχρι τους πλανόδιους παραμυθάδες τής Ανατολής, τους περιπλανώμενους μίμους/μιμάδες/παντόμιμους/ζογκλέρ και τσιρκολάνους και πριν την ανακάλυψη τής τυπογραφίας, ο μόνος τρόπος να πεις μιαν ιστορία για να διασκεδάσεις τους άλλους και να «γελάσει το χείλος κάθε πικραμένου» ήταν η παραδοσιακή γραμμική αφήγηση μιας ιστορίας προκειμένου να επιτευχθεί αφ’ ενός μεν η «διαμεσολαβημένη εμπειρία» κι αφ’ ετέρου η διαιώνιση μύθων που λειτουργούσαν ως πρόπλασμα τής κατοπινότερης «επίσημης» Ιστορίας.

Αστρονομία και αστρολογία, επιστήμη και μαγεία, θρησκεία και ηρωολατρεία, μυστικισμός και ψυχαγωγία συνδυάζονταν με τον πλέον αγαστό τρόπο σε αριστοτεχνικές διηγήσεις με πολλά επίπεδα.

Το «υπό-κείμενο» ήταν τόσο πλούσιο όσο ο υδροφόρος ορίζοντας στην έρημο και το Συλλογικό Ασυνείδητο εμπλουτιζόταν κάθε φορά από τις εξατομικευμένες περιπτώσεις ηρώων, αγίων, προφητών, μάγων, ηγετών (βασιλέων, τυράννων ή και κομματαρχών αργότερα).

Με την ανακάλυψη τής τυπογραφίας, η δημιουργία αντιγράφων έπαψε να είναι προνόμιο των ιερέων και της άρχουσας τάξης κι απευθύνθηκε σε μεγαλύτερο πλήθος γραμματιζούμενων αστών (στην αρχή).

Με τον Διαφωτισμό η μόρφωση έγινε δημοκρατικό δικαίωμα όλων κι η Επιστήμη θεωρήθηκε αντίπαλος τής θρησκοληψίας.

Μετά την Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση η ανάγκη για απόλυτη εξειδίκευση τού εργατικού δυναμικού επέβαλε την λεγόμενη «υποχρεωτική εκπαίδευση» (προκειμένου να αποφευχθεί ο «Πύργος τής Βαβέλ»).

Με το Διαδίκτυο ήρθαμε σε επικοινωνία με ανθρώπους και αποκτήσαμε πρόσβαση σε αρχεία εντελώς απροσπέλαστα προηγουμένως. Η παραπληροφόρηση και τα fake news είναι παράπλευρη απώλεια, όμως προϋπήρχαν της ηλεκτρονικής τεχνολογίας και εντάσσονταν πάντα στην όποια «Κυβερνητική».

Σήμερα, με την Ρομποτική Τέταρτη (κι εντός ολίγου) Πέμπτη Βιομηχανική/Κβαντική Επανάσταση η απόλυτη στιγμιαία διάχυση τής όποιας Πληροφορίας επιβάλλει συνδημιουργική/αναδημιουργική ΔΙΑΔΡΑΣΗ (κάτι πλουσιότερο τής απλής ανάδρασης/αντίδρασης/ανατροφοδότησης). Επομένως καταρρέουν νομοτελειακά όλες οι παραδοσιακές σχέσεις αυθεντίας-ποιμνίου, δασκάλου-«τάξης», καθηγητού-φοιτητού, φωστήρα-μαθητευόμενου μάγου κι απομένει μόνον η δια βίου μαθητεία σπουδαστών σε εξειδικευμένα σεμινάρια (συνήθως διαδικτυακά) όπου πραγματογνώμονες-εμπειρογνώμονες μεταδίδουν και μεταφέρουν συσσωρευμένη γνώση-εμπειρία με τον πλέον σύντομο τρόπο.

Η παραδοσιακή (γραμμική) αφήγηση έχει πλέον γείρει σαν τον Πύργο τής Πίζας αλλά δεν έχει ακόμη καταρρεύσει, όπως η φωτεινή οθόνη δεν αντικατέστησε την τυπωμένη σελίδα και το πληκτρολόγιο δεν εξαφάνισε το χειρόγραφο.

Εξάλλου, εάν δούμε πίσω στην Ιστορία, ο Δαρβίνος είχε δίκιο: ο Neanderthal  κι ο Sapiens συνυπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Γιατί ο ένας δεν εξόντωσε τον άλλον;

Η υπερθέρμανση τού ενεργοβόρου κλειστού θερμοδυναμικού συστήματος ΓΗ οδηγεί σε μεγιστοποίηση της κινητικότητας των ατόμων αλλά και της εντροπίας, το χάος ενισχύεται, οι κανονικότητες υποχωρούν ή λιώνουν, η όποια «τάξις» θεωρείται ύποπτη, οπισθοδρομική, μη προοδευτική, αναχρονιστική και τα λοιπά και τα λοιπά…

Το θέατρο και οι παραστατικές τέχνες, η πεζογραφία, το «μεγάλο μυθιστόρημα» τού δέκατου ένατου αιώνα… έχουν όλα αντικατασταθεί από σύντομες αναρτήσεις-μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και στις ατομικές «κινητές» συσκευές μας.

Όλα τα είδη τού Λόγου και της Τέχνης οδεύουν σε μια αναγκαστική υβριδοποίηση, ανάλογη με το φασιστικό «Ολικό Καλλιτέχνημα» που είχαν οραματιστεί οι ναζιστές.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να μιμείται τον Σαίξπηρ, τον Ευριπίδη, τον Βέρντι, τον Λόπε ντε Βέγκα, τον Γκόγια…

Όμως κάθε δράση συνεπάγεται (ισόποση) αντίδραση, κάθε φυγόκεντρος δύναμη εξισορροπείται από μία κεντρομόλο… κάθε κλειστό σύστημα δεν δημιουργεί ενέργεια από το μηδέν και η ενέργεια αλλάζει μεν μορφές (και συχνότητες) αλλά δεν εξαφανίζεται.

Επομένως, υπάρχει η νοσταλγική δίψα του κοινού για το παραδοσιακό, που είναι πιο εύπεπτο, εύκολο, αφομοιώσιμο, αποκωδικοποιήσιμο  και ταυτοχρόνως η (πάντα) «οργισμένη νεολαία» χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να κατεδαφίσει το οικοδόμημα που της κληροδότησαν οι προηγούμενες γενεές. «Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά».

Στους θερινούς κινηματογράφους επαναλαμβάνονται οι παλαιές ταινίες των «μεγάλων» σκηνοθετών που έδρασαν έναν αιώνα πριν.

Η προφητική «Πρόβα ορχήστρας» του Φελίνι παραμένει επίκαιρη,

Ζούμε σε έναν διαρκή μετασχηματισμό. Η εποχή μας είναι πρόκληση για τους δημιουργούς, αλλά και για τους εξασκούντες την κριτική σκέψη.

Προσωπικά είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος (ως διονυσιακώς απολλώνιο άτομο) και περιμένω να κατασταλάξει το υπέρθερμο εκτόξευμα αοράτων ηφαιστείων προκειμένου να μελετήσω το αποκρυσταλλωμένο αμάλγαμα. Ενδέχεται να μην αρκεί προς τούτο μία και μόνη ζωή…

Ίδωμεν.

Είναι όμως ιδιαίτερα δελεαστικό να μπορείς να επηρεάσεις συνδημιουργικά την περιρρέουσα ατμόσφαιρα αφήνοντας το όποιο «ίχνος» στην αενάως μεταμορφούμενη Υλοενέργεια…

Σημαντικό το «είναι». Το «φαίνεσθαι» ιριδισμοί στην διαρκώς διαστελλόμενη πομφόλυγα τού τοπικού χωροχρόνου…

Ακολουθώντας τη ροή γίνεσαι ένα με τα συμπαντικά ρεύματα. Κι αυτή είναι η μόνη «αθανασία» που μπορεί να ποθεί ένα ταπεινό ανθρώπινο ον, που μοιάζει μάλλον σαν πεσμένο/ξερό/φρυγμένο φύλλο σε ποτάμι λάβας διογκούμενο.

Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας https://konstantinosbouras.gr ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασιολόγος και κριτικός