Γενναιόφρων ο συγγραφέας που απεκδύεται τα ιμάτια τής εποχής του διεκδικώντας ένα και μόνον αξίωμα: τής διαχρονικής αυθεντικότητας ήτις επιτρέπει την θέασιν των ανθρωπίνων ως πτήσεις σμήνουν πουλιών που προμηνύουν πολιτισμική καταιγίδα.
Ιδιόλεκτος πεποιημένη, όπως του Βιτσέντζου Κορνάρου ή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Χορτάτση ή του Μιχαήλ Ψελλού, των βυζαντινών υμνογράφων, οι οποίοι με την τεχνικήν τού «κέντρωνος» ενσωματώνουν, διασώζουν, μεταβολίζουν κι αναπλάθουν, εκσυγχρονίζουν και μετασχηματίζουν ρήσεις αρχαίων με απαιτήσεις γνωμικών (sententia).
Ο μετά το μεταμοντέρνο (και παρά την περιρρέουσα «πολιτική-γλωσσική ορθότητα» ενός άκριτου-άκρατου λαϊκισμού) εγκιβωτισμένος συνδυασμός καθαρεύουσας με ρέουσα δημοτική λαλιά συμβάλλει σε μια συνδημιουργική συνομιλία μεταξύ λογίας καθαρεύουσας και παραδοσιακής δημοτικής προσωδίας.
Ο διανοητής πεζογράφος τού εικοστού πρώτου αιώνα Κώστας Βούλγαρης ακολουθεί την μακρά παράδοση των αρχαίων Σχολιαστών, χάρη στους οποίους έφτασαν έως εμάς όχι μόνον οι «Υποθέσεις» δραμάτων αλλά και ολάκερα αποσπάσματα, που μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα στη Συλλογική Συνειδητότητα, ανεξάρτητα από τις μακροδομές στις οποίες εμπεριέχονται.
Ανοικείωση και διακειμενικότητα, προφορικότητα τε και δραματικότητα, συνεπιφέρουν ένα ιδιότυπο (απολύτως διακριτό) ύφος, που υπερβαίνει στην «Προμηθέα» τα ειδολογικά όρια και την κατατάσσει στο υπερκειμενικό υβριδικό ενοποιημένο ενεργοπληροφοριακό πεδίο τής Αφήγησης στα χρόνια τής Τέταρτης Ρομποτικής και Πέμπτης Κβαντομηχανικής «Βιομηχανικής» Επανάστασης.
Ο Κώστας Βούλγαρης ανακεφαλαιώνει και συμπεριλαμβάνει προγενεστέρους και συγχρόνους που τον επηρέασαν αγγίζοντάς τον θυμικώ τε τω τρόπω δια της γραφίδος των.
Αυτή είναι κι η μαγεία ενός πανοραμικού πονήματος που δεν διεκδικεί φιλελεύθερες πρωτοτυπίες ή διαφωτιστικά εύσημα. Δεν είναι διδακτικός ο λόγος του μήτε καταφατικός. Επιφατικός μάλλον, ουδέποτε εμφατικός, αλληλέγγυος προς όλους τους πνευματικούς συνοδοιπόρους του, ο Κώστας Βούλγαρης αναγνωρίζει, σέβεται, τιμά, εκτιμά κι αγαπά κάθε πνευματικό εργάτη στον απέπλιδα αλλά ουχί εισέτι απεγνωσμένο αγώνα του για την αυθεντική κραυγή ενός αρχετυπικού Munk εν εξελίξει.
Η σύνδεση Γραμμάτων και Τεχνών στην ποιητική τού Κώστα Βούλγαρη είναι οργανική, αυθεντική ανάγκη μιας ψυχοσωματικής οντότητας που τείνει προς την αποπνευμάτωση μιας Ύλης που δεν καταφρονά αναγνωρίζοντας έτσι – εμμέσως πλην σαφώς – το θείον εντός της. Παγανιστική αντίληψη ζωής, απόρροια τού εν Αρκαδία βίου του και τής εν Αθήναις πολιτείας του.
Ο Κώστας Βούλγαρης επαναφέρει στην αποστεωμένη από μυθολογικό πυρήνα σύγχρονη Πεζογραφία την ποιητική παραμυθία μαζί με την εύρυθμη προσωδία μιας αδόμενης λαλιάς με χορευτικές προεκτάσεις. Ως εκ τούτου, το αποτέλεσμα είναι μάλλον ποιητικό παρά στεγνά «πεζολογικό», ακριβώς όπως η παπαδιαμάντεια «Φόνισσα» κινείται ανάμεσα αρχαίας τραγωδίας και μεσαιωνικής δημοτικής παραλογής.
Το Βυζάντιο, είτε το θέλουμε είτε όχι, απαγόρευσε μεν τις «εθνικές» λατρείες στο σύνολό τους, ποινικοποίησε το θέατρο, μετέτρεψε τον Ιππόδρομο σε ρωμαϊκού τύπου αρένα, διέσωσε όμως έναν ανεκτίμητο γλωσσικό πολιτισμικό πλούτο δια της Θείας Λειτουργίας. Ψέλνοντας έμαθε λαγαρά ελληνικά ο Παπαδιαμάνης. Ο Κώστας Βούλγαρης επιτυγχάνει την επιθυμητή «Ανοικείωση» υπερβαίνοντας εσκεμμένα τα εσκαμμένα.
Όσο για τον τίτλο με το θηλυκό άρθρο «Η Προμηθέα» παραπέμπει στον εισαχθέντα υπ’ εμού νεολογισμό «Η μητρίδα» (κατά το «πατρίδα).
Είπαμε, ότι όλα τα πηγάδια συγκοινωνούν ως δοχεία που εμπλουτίζουν τον υδροφόρο ορίζοντα κι εμπλουτίζονται από τα φερτά υλικά που συναποκομίζουν.
Όσο για την κριτική ενασχόληση τόσο τού συγγραφέα Κώστα Βούλγαρη όσο και του γράφοντος (συνεργάτη στις «Αναγνώσεις» της κυριακάτικης εφημερίδας «Η Αυγή»), είναι θαρρώ καιρός να μεταλαμπαδιάσουμε την λεγομένη «μετά-αφήγηση» και στην Κριτική, αλλιώς θα βουλιάξουμε όλοι μαζί σε θολά νερά ανέμπνευστων κι ανερμάτιστων πανεπιστημιακών papers (κι «ο νοών νοείτω»).
Ο Κώστας Βούλγαρης είναι ανοικτός, ευεπίφορος, συμπεριληπτικός και γενναιόδωρος προς όλες και όλους οίτινες κομίζουν κάτι καινούργιο στα νεοελληνικά Γράμματα και τις Τέχνες. Δεν αποκλείει, δεν δογματίζει, δεν επιχωριάζει. Ακριβώς όπως ένας προοδευτικός αριστερός οφείλει και θέλγεται να πράττει. Τον ευγνωμονούμε όλοι όσοι διαβάζουμε τα κείμενά του, φωτισμένα με ένα φως που θα χαρακτηρίζαμε «υπερβατικό» εάν δεν ήταν τόσο υλοενεργειακά προσανατολισμένο προς τον Άνθρωπο και την Ελευθερία τής Έκφρασής Του.
Ένα πόνημα για πολλαπλές επί-σκέψεις, για επίμονες ανά-γνώσεις το καλοδομημένο αυτό βιβλίο με την γεωμετρική λογική τής συμπαντικής «χρυσής τομής».
Ας διαβάσουμε προτείνω τα «Περιεχόμενα» ως μεταδεδομένα ποιητικών ρυθμολογικών αξιώσεων:
Προοίμιο
Ο εφιάλτης της προόδου υπήρξε…
Αφού διά της αυτογαμίας…
Τιμιοτέρα γαρ…
Είναι προς την πατρίδα χρέος…
Η κατατρόπωση του εχθρού, έρωτες…
Ο παράκλητος εφιάλτης της τέχνης…
Μετά την κατεδάφιση…
Στον καιρό της ανέχειας…
Απέλπιδες…
Προϊόντος του χρόνου…
Ως αττικός λίθος…
Έτσι του κόσμου η τάξη…
Εις του μεταχθές την μεγάλη διάρκεια…
Επίμετρο
Ευχαριστίες και οφειλές.
Ακόμα κι ως «ετικέτα» παλαιού σχολικού τετραδίου μάς θέλγει προτρέποντάς μας να συνδημιουργήσουμε – ως επαρκείς αναγνώστες – το δικό μας ψηφιδωτό «μετά-αφήγημα» συνομιλώντας με την εποχή μας δια του γραπτού γλωσσικού κώδικα.
Ας δούμε όμως πώς επιλέγει (συγγραφέας και εκδότης) να δηλώσουν τη συγγραφική πρόθεση αποσπασματικά και περιληπτικά (δίκην σχολιαστικής – αλλά ουχί τε σχολαστικής – Υποθέσεως):
«Εζήλωσεν δόξαν Προμηθέως. Υποσχέθηκε πως θα φωτίζει το μέλλον της ανθρωπότητας, και μάλιστα ες αεί: η πρόοδος.
Σκιαγράφηση της αντιφατικής διαδρομής της προόδου, από τον Καρτέσιο και τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι τη σοβιετική εποχή – που ανατέμνεται μέσα από τη ζωή και το έργο του Ντμίτρι Σοστακόβιτς – φθάνοντας στη σημερινή γενικευμένη κρίση:
“Νυν, στον καιρό της ανέχειας, ο ύστερος χρόνος του βίου της τρέχει· ως δεινόκλωθος μοίρα, η πρόοδος αβαθώς και ασκέπτως παρασιτεί, διά σχέσεως τόκου και ονείρου εμπορίας, τα πάντα καταφθείρουσα…”
Μια λογοτεχνική αφήγηση για τον ιστορικό κύκλο της νεωτερικότητας, ο οποίος κλείνει στις μέρες μας, αφήνοντας ερείπια: ιδεών, ανθρώπων, κοινωνικών σχέσεων.
Μια πολυφωνική μεταμυθοπλασία, όπου η ίδια η γλώσσα, μέσα από την ιστορία της, με όσα επισύρει από τις σημασίες των λέξεων, πρότερες και παροντικές, διαλέγεται με την πραγματικότητα, αναζητά ένα νέο πρόταγμα:
“Προσώρας, την μορφή του μόνο γνωρίζω, αυτή δε πολυαίμακτος, ως της ποιήσεως ο γλωσσοτροπισμός, και αχαλίνωτη, ως της ιστορίας η άλογος δύναμη, και διαυγής, ως των ιδεών η ευγενής επιδίωξη, και φυσική, ως της νεαράς λαχανοπωλητρίας η υπόδροσος χάρη…».
Σοφόν το σαφές και διαγεύστερον προσηνές ουκ έστι εισέτι…
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας https://konstantinosbouras.gr ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασεολόγος και κριτικός.
