Ιδιόλεκτος επεξεργασμένη, με πολλούς νεολογισμούς και εσκεμμένη, εμπρόθετη, ενδιάθετη (αλλά όχι κι ευδιάθετη) γλωσσοπλαστική δεινότητα καταλλήλως επιδεδειγμένη (αν όχι κι ενδεδειγμένη ή τελεσφόρως εύστοχη πάντα).

Σε αυτή την «οπισθοδρομική» ενατένιση των εσωτερικώς βιωμένων τοπίων κυριαρχεί η κατά Ευάγγελον Παπανούτσον «νοσταλγία τής ανάμνησης».

Διόλου ειδυλλιακή δεν ήτο η Αθήνα των προηγουμένων δεκαετιών. Μόνον η πεπερασμένη νιότη και η διεγερμένη ερωτική επαφή με την Ανάμνηση δικαιολογεί αυτόν τον εύλογον (από λογοτεχνικής και μυθοπλαστικής πλευράς) αντιπερισπασματικό [κατά το «αποσπασματικό»] σπαραγμό.

Την απάντηση την έχει ήδη δώσει (προ πολλού) ο Μεγάλος Αλεξανδρινός Ποιητής Καβάφης:

Η πόλις

Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλύτερη από αυτή.

Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·

κι είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμμένη.

Ο νους μου ώς πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.

Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω

ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,

που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά βρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.

Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις —

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ

στην κόχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.

[1910*]

https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=9&text_id=650

Συχνά-πυκνά μπολιάζω τα φιλικά μου κριτικά σημειώματα (ειδικά εκείνα που αφορούν ανθρώπους με τους οποίους έχω συνεργαστεί αρμονικώς εις το παρελθόν)… μπολιάζω τα πενιχρά μου κριτικά σημειώματα με αθάνατα κείμενα γιγάντων τού Πνεύματος, από ενδιάθετη κι ευδιάθετη ευγένεια, που με χαρακτηρίζει ως λογοτεχνική μονάδα και ανήσυχο κοινωνικό κύτταρο.

Ανθολογώ κάποιους ενδεικτικούς τίτλους υποκεφαλαίων:

«Γεννηθήκαμε μόνοι πεθαίνουμε μόνοι!» (σελ. 164)

«Όλοι βιάζονται, χωρίς να ξέρουν για ποιο λόγο!» (σελ. 165)

«Έχουμε δικαίωμα στην ελπίδα!» (σελ. 167)

«Ποιοι γράφουν την ιστορία;» (επίσης στη σελίδα 167, με ρητορικό ερωτηματικό, χωρίς θαυμαστικό αυτή τη φορά – το θαυμαστικό που χρησιμοποιούμε με εξαιρετική φειδώ στη σοβαρή Λογοτεχνία)…

Το πρόβλημα δεν είναι μόνον υφολογικό αλλά και αισθητικό. Η σελιδοποίηση, το στήσιμο τού όλου αφηγήματος έτσι ώστε το δεξιό περιθώριο δεν είναι μεγαλύτερο από το αριστερό, η στίξη και η ιδιόλεκτος είναι απολύτως συμβατά με την μετανεωτερική ελευθερία μας στην ιερή (ούτως ή άλλως) έκφραση. Ως εκ τούτου παρατίθενται δίχως αξιολογικό πρόσημο, απλώς επισημαίνονται. Κι αυτό είναι το τελευταίο προνόμιο που απέμεινε κι αναγνωρίζεται (ακόμη) στον κριτικό Λογοτεχνίας, αφού στην κριτική Θεάτρου τα παραγλωσσικά σημεία μιας παράστασης δημιουργούν πολλά άλλα μετά-κείμενα σημαντικότερα (όπως διατείνονται κάποιοι/κάποιες/κάποια σύγχρονοι σκηνοθέτες).

Με άλλα λόγια, εάν ακούγαμε και βλέπαμε τον έμπειρο κι επιτυχημένο συγγραφέα Νίκο Χ. Λαγκαδινό να μας απαγγέλει παριστάνοντας αυτό το συναρπαστικό (κατά τα άλλα) αφήγημα μπορεί να φεύγαμε πολύ ικανοποιημένοι, έως και ενθουσιασμένοι…

Από την απλή, πρώτη αλλά προσεκτική ανάγνωση όμως, δεν δικαιολογούνται διθυραμβικές στάσεις κι εντάσεις.

Χαρακτήρα «απομνημονευμάτων» ενέχει αυτός ο πρωτοπρόσωπος λόγος, που είτε είναι αυτοβιογραφικός είτε όχι (αυτό δεν μας ενδιαφέρει πλέον, τους «επαρκείς αναγνώστες» τουλάχιστον), κρίνεται αυτό καθ’ εαυτό ως ανάγνωσμα. Κι όπως στον εθελοντικό μαραθώνιο τερματίζουν όλοι! [κι εδώ είναι η ώρα να βάλω το δικό μου τελικό θαυμαστικό].

Ένα βιβλίο άξιο ν’ αγαπηθεί. Αναζητείστε το. Μελετήστε το μετά μανίας. Μετά ελάτε να το συζητήσουμε. [τελεία ΚΑΙ παύλα].

Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασιολόγος και κριτικός

https://konstantinosbouras.gr