Ο έντεχνος λόγος τού Ομότιμου και Επίτιμου Καθηγητή τού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών τού ΕΚΠΑ Βάλτερ Πούχνερ διακρίνεται από επιστημονικότητα χωρίς το σχολαστικιστικό πρόσημο περιποιώντας τιμήν εις την διεθνή Ακαδημαϊκή Κοινότητα, τής οποίας αποτελεί δικαίως διακεκριμένο μέλος.
Έχοντας παρακολουθήσει επί τρεις δεκαετίες τόσο τη διδακτική όσο και τη συγγραφική του πορεία, μπορώ να εξαγάγω κάποια ασφαλή στατιστικά συμπεράσματα: ο λόγος του είναι στοχαστικός όσο κι αν ο όρος «φιλοσοφική ποίηση» δεν είναι δόκιμος (τουλάχιστον στα Νεοελληνικά Γράμματα, αν και θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος επαρκής αναγνώστης πως ο Δάντης έγραφε φιλοσοφικώ τω τρόπω, όπως άλλωστε και οι λεγόμενοι «προσωκρατικοί φιλόσοφοι» ποιητές ήταν).
Εάν ξεπεράσουμε όμως την προ-μετανεωτερική ανάγκη μας για διαυγείς ειδολογικές κατατάξεις στην μετά το μεταμοντέρνο χαοτική εν πολλοίς μεταβατική-μεταιχμιακή εποχή μας το ζητούμενο πρωτίστως είναι το «κοινωνούμενο νόημα» και δευτερευόντως η μορφή (συμπεριλαμβανομένης τής ρυθμολογίας). Και ναι μεν ο Αριστοτέλης απεφάνθη άπαξ δια παντός πως «Ηθική κι Αισθητική είναι συγκοινωνούντα δοχεία», η σύγχρονη Παγκόσμια Λογοτεχνία όμως (στη συντριπτική της πλειονότητα) απευθύνεται στο Νοητικό «Σώμα» τής Ανθρωπότητας μάλλον παρά στο Θυμικό, εκτός από ορισμένα ευπώλητα λογοτεχνήματα που κατακλύζουν τους πάγκους μεταχειρισμένων ή επανεκδοθέντων αφηγημάτων.
Αδήριτη καθίσταται η ανάγκη επανευρέσεως-επανεπινοήσεως καινοφανών αφηγηματικών τρόπων, αφού το είδος τού παραδοσιακού «παραμυθά τής Ανατολής» έχει προ πολλού παρακμάσει κι η γραμμική εξιστόρηση μιας δελεαστικής «ιστορίας» με δομή, συγκρούσεις, ανατροπές και ψυχοσωματικό αντίκτυπο που προσομοιάζει στο μουσικό crescendo ενυπάρχει ακόμη ως αταβιστικού τύπου απαίτηση μεγάλου ποσοστού τού βιβλιόφιλου ή φιλαναγνωστικού «καταναλωτικού κοινού».
Έτσι όπως συνυπήρχε ο Homo neanderthalensis με τον Homo Sapiens, έτσι συνυπάρχει ο συνδημιουργικός «επαρκής αναγνώστης» με τον μέσο καταναλωτή διαμεσολαβημένων πολυδιαφημισμένων best-seller. Σπανίως οι δύο αυτοί αλλόκεντροι κύκλοι τέμνονται με αποτέλεσμα οι όροι «ποιοτικός» και «εμπορικός» να ισχύουν σε πολλά άλλα προϊόντα αλλά όχι και στα πολιτιστικά παράγωγα απαραιτήτως.
Τόσο στα αμιγώς επιστημονικά του μελετήματα όσο και στα φαινομενικώς «ελεύθερα», «ανοικτά» του λογοτεχνικά έργα, ο Βάλτερ Πούχνερ διακρίνεται από μια ορθολογιστική ακεραιότητα: δομημένος λόγος, σαφή περιγράμματα, μουσικότροπη σύνθεση, επιμελώς λειασμένη αρμονία, ομοιομορφία παραλλασσόμενη, αντίστιξη προσεκτική, σοφή χρήση τής αντίθεσης, μετατροπία ευκταία…
Ο έντεχνος γραπτός του λόγος είναι νοησιαρχικώς κατευθυνόμενος. Το λεγόμενο «παράλογο», ο σουρεαλισμός δεν βρίσκουν χαραμάδα να περάσουν στα σαφώς γεωμετρημένα νοητικά δώματά τού νου του, ενός νοός ανήσυχου κι αποζητούντος το Φως στη συμβολική διάσταση των μεγάλων Μυστών. Πρόκειται όμως για μια λελογισμένη «Μεταφυσική» που εξαντλείται στην προσεκτική, προσωπική θεώρηση τού Επέκεινα ως ενόραση, ως εσωτερικό τοπίο υψηλής ευκρίνειας κι αχνού «κοντράστ» (όπως θα λέγαμε στην καλλιτεχνική φωτογραφία ή μελετώντας την ζωγραφική τού Παρθένη).
Κι όπως δηλώνει ο ίδιος στο περιοδικό diastixo:
«Ο τόμος Πεζοποιήματα εκπροσωπεί μιαν ορισμένη φάση της όψιμης ποιητικής και λογοτεχνικής μου παραγωγής, μετά την ολοκλήρωση της επιστημονικής μου σταδιοδρομίας στη διερεύνηση της ιστορίας και θεωρίας του θεάτρου και του δράματος, και γενικότερα του πολιτισμού της Ελλάδας και της Χερσονήσου του Αίμου.
Περιλαμβάνει τα κείμενα έξι συλλογών με πεζοποιήματα (και μία ανέκδοτη συλλογή), οι οποίες δημοσιεύτηκαν στο χρονικό διάστημα 2021-2024 στον εκδοτικό οίκο Νίκας και συναποτελούν μια ξεχωριστή ενότητα στην ποιητική δημιουργία μου, με ευδιάκριτα μορφολογικά, συντακτικά, θεματικά κι άλλα κριτήρια, που ανήκουν τόσο στη στοχαστική ποίηση όσο και σε μια πεζογραφία χωρίς story αλλά με κατάθεση φιλοσοφικών και ποικίλων άλλων σκέψεων «ελευθέρας βοσκής».
Η δικαιολογία για τη διαχώριση αυτού του είδους από τις όποιες κατηγορίες της ένστιχης ποιητικής παραγωγής βρίσκεται και στο ιστορικό γεγονός, πως εμφανίζεται ήδη στον μοντερνισμό στη στροφή του αιώνα το 1900 στην ευρωπαϊκή ποίηση και κάνει την εμφάνισή του και στον ελληνικό Μεσοπόλεμο και τη Γενιά του ’30. Τα υφολογικά του όρια είναι, όπως γενικότερα της ποίησης, κάπως απροσδιόριστα. Σε μιαν εποχή γενικής διάβρωσης των λογοτεχνικών ειδών, ανάμεσα σε τόσα άλλα που διαβρώνονται σε όλα τα επίπεδα, αυτού του είδους οι «υπερβάσεις», που τείνουν να γίνονται ο κανόνας, εκφράζουν τη σύγχυση κοσμοθεωριών, κοινωνικών τάξεων, ιδεολογιών, επιστημών, εντοπιότητας, αισθητικών κτλ. περισσότερο απ’ όσο η τήρηση μιας παραδοσιακής τάξης που δεν υπάρχει πια, σε μια πραγματικότητα, η οποία μεταβάλλεται συνεχώς και με ιλιγγιώδη ταχύτητα, και παρά τις τόσες και θεαματικές προόδους το άγνωστο μοιάζει πάντα πιο μεγάλο από το γνωστό.
Τα τμήματα της σύνθεσης αυτής δημοσιεύτηκαν με την εξής σειρά: Υπνογραφίες (2021), Μηνολόγιο του άγνωστου αιώνα (2022), Aστροδρόμια (2022), Βάθη (2023), Ο Μικρός (2023), Κύκλοι (2024) και Πολεμίστρες (ανέκδοτο).
Το άγνωστο μοιάζει πάντα πιο μεγάλο από το γνωστό.
Η συγκεντρωτική αυτή έκδοση των πεζοποιημάτων δεν ακολουθεί απόλυτα χρονολογική σειρά –επειδή οι συλλογές αυτές γράφτηκαν μέσα σε μια τετραετία, αυτό δεν έχει και πολλή σημασία‒, αλλά περισσότερο κατευθύνεται από έναν εσωτερικό βηματισμό ψυχονοητικής πορείας, ο οποίος κινείται σε διάφορα και διαφορετικά επίπεδα της ζωής και ταξιδεύει σε διάφορες και διαφορετικές χώρες του επιστητού.
Η πρώτη από τις συλλογές αυτές, Μηνολόγιο του άγνωστου αιώνα, περιγράφει εικόνες από την καταστροφή του πλανήτη και τη συνέχισή του στη σφαίρα της δυνητικότητας. Η δεύτερη, Ο Μικρός, παρακολουθεί, σαν ένα συναξάρι με βιογραφικούς σταθμούς, την εξέλιξη ενός εξαιρετικού παιδιού, σε μορφή ενός είδους Bildungsroman, που κατακτά βήμα προς βήμα τις βασικές γνώσεις της ζωής, πριν ακόμα πάει στο σχολείο· τελειώνει με τη σκηνή, όπου μπαίνει στην πρώτη τάξη του δημοτικού, έτοιμος για νέες περιπέτειες. Η τρίτη συλλογή, Υπνογραφίες, καταθέτει στοχαστικές ψηφίδες γύρω από το φαινόμενο του ύπνου, σημαντικού μέρους της όλης ζωής μας, με κανόνες και εικόνες που ξεφεύγουν πλέον από το πλαίσιο της καθημερινής ζωής του ενήλικου, όπως είναι ο ορθολογισμός και η αιτιοκρατία. Η τέταρτη συλλογή, Αστροδρόμια, μας μεταφέρει στον έναστρο νυχτερινό ουρανό και τα μυστικά του, αστρονομικά, αστρολογικά, μυθολογικά και προσωπικά. Η πέμπτη συλλογή, Βάθη, ασχολείται με τις διάφορες νοητικές και ψυχικές διαστάσεις του βάθους του κόσμου και του ανθρώπου. Η έκτη συλλογή, Κύκλοι, μυεί στην κυκλική φύση της ύπαρξης και του σύμπαντος, όπου ο γραμμικός χρόνος ισχύει μόνο για την ατομικότητα των οργανισμών. Η τελευταία συλλογή, Πολεμίστρες, μας μεταφέρει συμβολικά σε ένα οχυρό, όπου οι πολεμιστές αντιμετωπίζουν έναν άγνωστο εχθρό και η φανταστική πολιορκία αυτή καθορίζει όλη τη ζωή τους.
Πρέπει να πω πως αυτό το είδος, έτσι όπως διαμορφώθηκε μέσα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, το αγάπησα ιδιαίτερα· μολοντούτο, τώρα έχω την αίσθηση πως κάπως εξαντλήθηκε στις υφολογικές και αισθητικές δυναμικές του, τουλάχιστον στο εσωτερικό μου εργαστήριο, και καταλάγιασε κάπως η ορμή του ενθουσιασμού μέσα μου· έτσι, αποφάσισα την ανακεφαλαίωσή του και τη συνολική του παρουσίαση.»
Η δεδηλωμένη συγγραφική πρόθεση είναι ιερή, όμως ο επαγγελματίας συστηματικός Κριτικός οφείλει να πάει πιο μακριά και βαθύτερα από την δημιουργική προοπτική, δεδομένου ότι απαιτείται μια ευρύτερη κατοπτρική αντανάκλαση τής κοινωνικής απήχησης ενός ιδεατού έργου.
Το ιδανικό θα ήταν αυτά τα δύο να ταυτίζονται, όμως σε «κλειστά συστήματα» φρενιτικώς επαυξανομένης εντροπίας το «σημείο βρασμού» οδηγεί τα επιμέρους κάτοπτρα σε εξατομικευμένες τροχιές, εν πολλοίς απρόβλεπτες πριν η εκρηκτική αταξία καταλαγιάσει και το «διάλυμα» επανεύρει καινοφανείς ισορροπίες, σύμφωνα με τη μαθηματική «Θεωρία τού Χάους».
Ούτως ή άλλως η μαθηματική καμπύλη τού Gauss δεν ισχύει εδώ, αφού χρησιμεύει κυρίως ως στατιστικό εργαλείο σφυγμομετρήσεως τού υποθετικού «μέσου όρου», στον οποίο δεν ανήκει ο πολυγραφότατος Βάλτερ Πούχνερ, όχι μόνον λόγω όγκου τού παραγομένου πνευματικού έργου αλλά και αξιοσημείωτης εξελισσιμότητας που διευρύνει διαρκώς τόσο την έκταση όσο και το βάθος κατάδυσης στην Πανανθρώπινη Συλλογική Συνειδητότητα.
Τα γραπτά τού Διδασκάλου Βάλτερ Πούχνερ είναι απλώς η «κορυφή τού παγόβουνου». Είναι ποιητής οραματιστής (“poeta vates” θα το έλεγαν οι Λατίνοι Γραμματολόγοι), ειδικά όταν διδάσκει, ακόμα κι όταν δεν διαφαίνεται άμεσα.
Η ποίηση ενυπάρχει στον επιστημονικό του λόγο κι είναι άμεσα διαγιγνώσιμη ως άκρατος, συνεχώς επιταχυνόμενος ρυθμός, διαρκώς αδιάπτωτος δημιουργικός «πυρετός», ελεγχόμενη έκρηξη ενός πρωτόγνωρου ηφαιστείου δια βίου.
Τιμητική κάθε ταπεινή συνοδοιπορία μαζί του, γιατί είναι τόσο σεμνός όσοι οι πραγματικά «μεγάλοι» μπορούν τε και δύνανται.
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας https://konstantinosbouras.gr
(Κείμενο φιλοτεχνημένο προκειμένου να αναγνωστεί στην παρουσίαση του βιβλίου που τελέστηκε τη Δευτέρα 31 Μαρτίου και ώρα 8η βραδινή, στην Αίθουσα Διδασκαλίας Μουσικής Βιβλιοθήκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, με ομιλητή τον ακαδημαϊκό Χριστόφορο Γ. Χαραλαμπάκη. Πεζοποιήματα διάβασε με τον χαρακτηριστικό του τρόπο ο ηθοποιός Κώστας Καστανάς, καθώς «κέντησε» κι ο ίδιος ο συγγραφέας. Την εκδήλωση συνόδευσε μουσικά ο Δημήτρης Χρυσανθακόπουλος. Συντονιστής ο ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός Κωνσταντίνος Μπούρας).
