Κώστας Α.Τραχανάς: Α.Κότσιφας, «Αμνησία». Εκδόσεις Γκοβόστης 2024 σελ. 298

Δυο νέοι άνθρωποι συναντιούνται τον Αύγουστο του 1945 στο Μόναχο και γνωρίζονται, τέσσερις μήνες μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Γιόχαν και η Λίζμπετ. Περπατάνε αγκαζέ. Είχαν ανάγκη μια τέτοια συναισθηματική εμπλοκή ,αυτός ξένος στην πόλη και στον εαυτό του, η Λίζμπετ μη χάσει τον φιλοξενούμενό της. Δύο παιδιά ήταν ,στο ρείθρο ενός πολέμου.Στο ανισόπεδο κράσπεδο μεταξύ μια εποχής και της επόμενης. Δεν χρειάζεται μία δικαιολογία για όλα πια .

Ο Γιόχαν είχε πάθει αμνησία. Δεν θυμάται τίποτα .Είχε χάσει τη βασική ανθρώπινη ιδιότητα.Τη μνήμη. Ο κύριος Μηδέν στη μέση του Πουθενά. Άγνωστος σε έναν άγνωστο κόσμο.Ανώνυμος μέσα στο ανώνυμο πλήθος. Ένα μηδέν προστιθέμενο σε ένα άπειρο.Η Λίζμπετ Σμιτ θυμάται τα πάντα.Κάποιοι πρέπει να θυμούνται ,έχουν χρέος απέναντι στους νεκρούς .Η λήθη θα ήταν ένας δεύτερος θάνατος για αυτούς, που σκότωσαν οι ναζί. Όσο και να γδέρνει την ψυχή η ανάμνηση το κακό δεν πρέπει ποτέ να το λησμονούμε. Ποτέ. Για να μην το επαναλάβουμε…

Ο Γιόχαν αφέθηκε να τον οδηγεί η Λίζμπετ. Ήταν τυφλός κι η Λίζμπετ ήταν το μπαστούνι του στον κόσμο…

Τα δάχτυλα του Γιόχαν θυμούνται, το μυαλό όχι. Θυμάται τις μελωδίες που έπαιζε στο πιάνο η Λίζμπετ.Ο Γιόχαν όμως δεν ήξερε ποιος ήταν .Δεν ήξερε το όνομά του (Γιόχαν τον αποκάλεσε η Λίζμπετ).Δεν ήξερε ποιος ήταν ο πατέρας του , η μητέρα του .Δεν ήξερε καν που είναι το σπίτι του .Δεν ήξερε από ποια πόλη ήταν. Ποιος ήταν ; Υπάλληλος ή προϊστάμενος ; Λόγιος ή αγράμματος; Άγγελος ή δαίμονας; Εκείνο που θυμάται είναι ότι ξύπνησε σε ένα νοσοκομείο στο Βερολίνο πριν ένα μήνα περίπου.Εκεί νοσηλευόταν για πολύ καιρό , όπως του είπαν. Μια οβίδα έσκασε δίπλα του ,τα θραύσματα κόντεψαν να του πετάξουν τα μυαλά έξω. Παραλίγο να σκοτωθεί.

Μια οβίδα του στέρησε τη μνήμη του Γιόχαν. Το φως της οβίδας σκέπασε τις αμαρτίες του, εξαγνίζοντας τον επιπόλαια.Του έδωσε λόγο να πορεύεται .Πώς θα ζούσε ,αν δεν είχε ξεχάσει; Θα τον κατέτρυχαν οι αμαρτίες του μια ζωή, δεν θα καθάριζε από τη συνείδησή του .Η οβίδα, η προστασία της .Ο Γιόχαν δεν θυμόταν, είχε αμνησία, αλλά θυμόταν η Ιστορία. Τι σημασία έχει η ατομική μνήμη ,όταν υπάρχει η συλλογική;

Μέσα στη θολούρα της εποχής βρέθηκε η Λίζμπετ και ο Γιόχαν .Τον Γιόχαν που έπασχε από αμνησία.Η Λίζμπετ τον φρόντισε ,τον περιποιήθηκε τον φιλοξένησε. Τον γιάτρεψε,του έδωσε προοπτική.Τον έκανε οικογένεια.Τον αγάπησε τρελά. Τι ήταν; Ένα σκυλί αποστεωμένο.Τα τσιμπούρια της αμνησίας τον κατέτρωγαν,είχαν κολλήσει κατάσαρκα στο δέρμα του και του ρουφούσαν το αίμα ασταμάτητα.

Η Λίζμπετ είχε μνήμη. Θυμόταν και αφηγούνταν στον Γιόχαν τα πάντα για τους ναζί ,τα εγκλήματά τους, για το Πανεπιστήμιο, τους αριστερούς ,την οργάνωση Λευκό Ρόδο, για την αντίσταση των λίγων, για τη σιωπή των πολλών, για τις Ερινύες, για την ενέδρα στο αδελφό της τον Φρίντριχ, που ήταν ένα παιδί με όνειρα, για τον θάνατο του πατέρα της, για τις σφαίρες, για…

Του Γιόχαν του άρεσε αυτή η σπονδυλωτή ανασύσταση του παρελθόντος της οικογένειας Σμιτ γενικότερα.

Πονούσε η Λίζμπετ ,αλλά τουλάχιστον θυμάται .Ο Γιόχαν και πονά και δεν θυμάται .Ποιο είναι χειρότερο ;

Ήταν διαφορετικοί οι Σμιτ. Ήταν ανεκτικοί.Ήταν αριστεροί.Ένας παράλληλος κόσμος δίπλα στο ζόφο της δικής του οικογένειας.Αναρωτιόταν ο Γιόχαν, πώς ήταν δυνατόν να υπάρχει τόση ομορφιά ,λίγα μόλις μέτρα πιο κάτω από αυτούς .Πώς ήταν δυνατόν η ομορφιά να πέρασε από τη γειτονιά τους και να μην άγγιξε την δική του οικογένεια.

Ο Γιόχαν ήξερε πιάνο, παθιαζόταν με τον Μπαχ και τον Σοπέν και διάβαζε πολύ : Γκαίτε, Χάινε,Νοβάλις.

Ο Γιόχαν κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο ,στον Άδη ,που ήταν πιο ήσυχα από τον επίγειο Χάροντα των Ναζί. Έκανε κρύο μέσα του ,χειμώνα-καλοκαίρι…

Ήταν άλλος ένας ναζί.Ψυχρός,στυγνός ναζί, ένας αυτοματοποιημένος εγκληματίας ,βγαλμένος από το καλούπι.Αμετανόητος μέχρι και το τελευταίο λεπτό.Αληθινό ναζιστικό γουρούνι.Η ψυχή του αφυδατώθηκε, συγχωνεύτηκε στο μεγάλο σκοπό. Μαντρόσκυλο του Γκέμπελς.Αγαρηνό σκυλί της Νεολαίας Χλίτλερ ,γνωστή με τα αρχικά JH. Ήταν το Propaganda boy. Παραπαλανούσε,προπαγάνδιζε, ρουφιάνευε,κατασκόπευε,κατέδωνε,έκανε πλύση εγκεφάλου, ξυλοκοπούσε, βασάνιζε, σκότωνε. Ήταν γρανάζια ενός απαίσιου συστήματος,μα το πιστέψανε κιόλας. Σιχαινόσαν τον άνθρωπο…

Κανένας δεν ήταν αθώος , ήταν όλοι ένοχοι, ένοχοι, ένοχοι…

Ένας έρωτας αναπτύχθηκε εκεί ,στην πιο δροσερή όχθη του ποταμού Isar,κάτω από μια φιλύρα θαλερή, φουντωτή σαν σκέπαστρο, νότια από τη γέφυρα του Μαξιμιλιανού.

Ένας έρωτας ανώτερος, εξιδανικευμένος ,ουράνιος. Ένας ατόφιος έρωτας. Ένας μεγάλος έρωτας.

Μια πρωτόγνωρη ηδονή , αποθεωμένη, που εμπεδώνεται πάνω στον κότινο της αγάπης.Το στεφάνι το πλεγμένο από πόθο και ίμερο!!

Μια αγάπη αγνή, αλλά απαγορευτική.

Οι στυγνοί Ναζί έφτιαξαν την επίγεια κόλαση για όλους τους διαφορετικούς(Εβραίους, Τσιγγάνους, αριστερούς,Σλάβους, ομοφυλόφιλους ,πνευματικά ανάπηρους, …). Έφτιαξαν το Νταχάου και το Άουσβιτς, τους θαλάμους των αερίων.

Οι ναζί κολουθούσαν τη στρατηγική « Nacht und Nebel»(Νύχτα και Ομίχλη) που υιοθέτησε το 1941 ο Χίτλερ, για μαζικές απαγωγές και εξαφανίσεις. Έτσι χάθηκε ο πατέρας της Λίζμπετ ,έτσι σκοτώθηκε και ο αδελφός της ο Φρίντριχ.

Το αδράχτι της μνήμης κλώθει , πηγαίνει, έρχεται ανάμεσα στις κλωστές του μυαλού του Γιόχαν.Τον γαζώνει , τον υφαίνει , τον πληγώνει.Και ματώνει…

Το ωραίο των αρχαίων Ελλήνων είναι αιώνιο, σιωπηλό, άμεσο. Προσεγγίσιμο με την όραση. Δεν χρειάζεται εξηγήσεις ,δεν θέλει κανόνες. Ήρθε η εκκλησία και στοχοποίησε την ομορφιά ,την κατέβασε από το βάθρο της. Όπως και στην μεταπολεμική εποχή ,πολύ κακό, πολλή ασχήμια…Η εποχή σκοτείνιασε σαν τον καιρό εκείνο .Αν ο κόσμος όλος είχε σπουδάσει τέχνη, αν διδασκόταν την τέχνη δεν θα γίνονταν πόλεμοι .Οι θιασώτες της ομορφιάς μόνο να την εξυμνούν μπορούν , όχι να την καταστρέφουν .Κι ο άνθρωπος ! Υπάρχει μεγαλύτερη ομορφιά στη Γη από αυτόν; Στο σύμπαν ολόκληρο; Αν δεν ήταν για την ομορφιά ,γιατί να έχουμε συνείδηση παρά για να την αντιλαμβανόμαστε; Ποιος ο λόγος ;Όποιος είναι εραστής του ωραίου μόνο καλός μπορεί να είναι.Η τέχνη εξοστρακίζει τη χαμέρπεια. Η τέχνη εξαϋλώνει , η τέχνη εξανθρωπίζει. Όχι τα γουρούνια τους Ναζί, βέβαια.Μόνο αυτούς δεν άγγιξε…

Ύβρις και Τίσις.

«ET IN ARCADIA EGO».Μια επιγραφή ζωηρή , αναντίστοιχη του έλους μέσα…

Homo homini lupus=ο άνθρωπος λύκος για τον άνθρωπο

Είναι δυνατόν να βλάψει άνθρωπος τόσο πολύ ; Τόσο βαθιά ;Τόσο ανήκεστα ;

Ποιος ήταν ο Wolf ,ο Λύκος ;

Ποιος ήταν ο Γκούσταφ Μύλλερ ;

Ποιος οργάνωσε την ενέδρα στο Πανεπιστήμιο σε βάρος των συμφοιτητών του, στις 18 Φεβρουαρίου 1943 ;

Ποιος πυροβόλησε τον Φρίντριχ Σμιτ ;

Τι ρόλο θα παίξει μια φωτογραφία ;

Τι έγραφε το πολυκαιρισμένο ημερολόγιο που βρέθηκε σε ένα παλιό σεντούκι του Φρίντριχ, την «Πανδώρα» του Φρίντριχ ;

Ποιος ήταν ο αγαπημένος του Φρίντριχ ;

Θα επανακάμψει η μνήμη του Γιόχαν ;

Θα απολογηθεί απέναντι στη συνείδησή του ;

Όποιος θυμάται πονάει ;

Εκεί που υπάρχει πιάνο ,παύει να υπάρχει φαυλότης ;

Οι ουρανοί αιχμαλωτίζονται ποτέ από τη χυδαιότητα ;

Είναι προτιμότερο να θυμάσαι ή να ξεχάσεις ;

Αμνησία…

Ένα βιβλίο για την απώλεια της μνήμης,για τη μνήμη ,για τη λήθη,για το δέντρο της ελευθερίας, την ειρήνη, την ανοχή,την δικαιοσύνη, τα δικαιώματα, το ωραίο, τον άνθρωπο, τον φασισμό ,τον μιλιταρισμό , τη βία, την προπαγάνδα,τα ψέματα, τα μουδιασμένα χαμόγελα, τη ρουφιανιά, την τυφλή υπακοή, τη ναζιστική σπείρα, τη Νεολαία του Χίτλερ και του Γκέμπελς, τη Νύχτα των Μαχαιριών, τη Νύχτα των Κρυστάλλων,τα ανείπωτης φρίκης και έκτασης εγκλήματα των ναζί, τους θαλάμους των αερίων, το αιματοκύλισμα του κόσμου,…

Ένα βιβλίο για τα εγκλήματα των ναζί που θα στοιχειώνουν για πάντα τη δημοκρατική μνήμη της Γερμανίας.

Πρωτότυπη ιστορία, απρόσμενη εξέλιξη, όμορφα ελληνικά. Ένα εκρηκτικό, συγκλονιστικό ,φοβερό βιβλίο.

Διαβάζοντας τον Ανδρέα Κότσιφα ο αναγνώστης κατανοεί πως δεν υπάρχουν απλές ιστορίες, και πως η τέχνη είναι απαραίτητη στη ζωή. Πρόκειται για Αριστούργημα.