Η θεατρική σκηνή, ως αυτοτελές σύμπαν και η θεώρησή του.
Το κατώφλι εισόδου στη σκηνή, ως το μεγάλο βήμα από το ιδιωτικό στο δημόσιο.
Το άλμα από το προσωπικό του σώματος στο δημόσιο του ρόλου επί σκηνής και οι συνέπειες στο εσωτερικό και το εξωτερικό του ηθοποιού. Οι πολλαπλές πύλες της διαδρομής του ηθοποιού και η έξοδος στην πραγματικότητα.
Μια εισήγηση στο διεπιστημονικό συμπόσιο, που έγινε στο Ρέθυμνο, στις 9 και 10 Νοεμβρίου 2024, στο πλαίσιο του 7ου Φεστιβάλ Τέχνης ΝΣ, με τίτλο: «Το Κατώφλι στην Αρχιτεκτονική, την Κοινωνιολογία, την Ψυχολογία, την Εκπαίδευση, την Ιστορία-Αρχαιολογία και στις Τέχνες».
Στην εισήγηση περιοριζόμαστε στη λειτουργία του ηθοποιού. Σε άλλη ευκαιρία θα εξετάσουμε τη λειτουργία του θεατή στα κατώφλια μετάβασης σε σχέση με τη θεατρική παράσταση, που παρακολουθεί ή πρόκειται να παρακολουθήσει.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ. Οι κανόνες της φυσικής και των μαθηματικών (θεωρητικά) πρέπει να ισχύουν και στο θέατρο.
Ακόμη και η αρχή της απροσδιοριστίας ή αρχή της αβεβαιότητας, ένα βασικό αξίωμα της κβαντικής μηχανικής ισχύει σίγουρα και στο θέατρο, στις περιπτώσεις των μεγάλων ηθοποιών, που υπερβαίνουν το μέτρο.
Επειδή η Τέχνη είναι, ή θα έπρεπε να είναι, λίγο πιο μπροστά από τη ζωή, (υπάρχει βέβαια και οπισθοδρομική τέχνη), πιθανόν η Τέχνη να εκφράζει -ενίοτε- και ατομικές και κοινωνικές συμπεριφορές που δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί. Όπως ακριβώς η μαθηματική πρωτοπορία εκφράζει δυνατότητες τεχνολογικών εφαρμογών, που δεν έχουν ακόμη εφευρεθεί.
Τα παιδιά, παίζοντας, υποδύνται ρόλους. Παριστάνουν κλέφτες κι αστυνόμους, παίζουν παραστάσεις με κούκλες ή αντικείμενα. Αργότερα, η επιβολή κανόνων συμπεριφοράς από τους μεγάλους, -στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία-, καταστρέφει την ικανότητα υπόκρισης.
Στόχος της εκπαίδευσης του ηθοποιού είναι να επαναφέρει αυτή τη χαμένη ικανότητα υπόκρισης.
Όπως ακριβώς συμβαίνει με την αναπνοή. Τα μωρά αναπνέουν διαφραγματικά, όμως αργότερα -για να γίνουν ηθοποιοί ή τραγουδιστές- πρέπει να φέρουν στην επιφάνεια αυτή τη χαμένη ικανότητα.
ΟΡΙΣΜΟΣ 1:
Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ είναι μια ΤΕΧΝΗ του Χωροχρόνου.
ΟΡΙΣΜΟΣ 2:
Ο ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ είναι ένας χωροχρονικός τόπος.
ΘΕΩΡΗΜΑ:
Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ παράσταση είναι η δημιουργία (και κατ’ επέκταση η δημιουργική επανάληψη) ενός πολυδιάστατου φανταστικού σύμπαντος Χωροχρόνου.
ή αλλιώς:
Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ παράσταση είναι η προσομοίωση μιας συμπαγούς, ενιαίας και πλήρους ανθρώπινης περιοχής, χωρισμένης σε τρεις τόπους, με κάθε τόπο να έχει τον δικό του χρόνο, ενταγμένη μέσα στην Πραγματικότητα.
Οι τρεις ΤΟΠΟΙ:
- ΣΚΗΝΗ. Ο Τόπος δράσης των ηθοποιών, με τέσσερις διαστάσεις, οι τρεις διαστάσεις του χώρου και ο χρόνος,
- ΠΛΑΤΕΙΑ. Ο Τόπος των θεατών, με μια σημειακή διάσταση χώρου και ο χρόνος,
- ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ. Ο Τόπος υποστήριξης με τέσσερις διαστάσεις.
Ο ΧΡΟΝΟΣ είναι διαφορετικός στους τρεις τόπους.
Δηλαδή στο Θέατρο έχουμε δέκα χωροχρονικές διαστάσεις μέσα στον χωροχρόνο του Αγνώστου (απείρων διαστάσεων και μηδενικού χρόνου).
ΑΞΙΩΜΑ 1:
Η ΣΚΗΝΗ είναι ο ένας τόπος, όπου το ψέμα και η απάτη είναι επιβεβλημένα και σε κάθε περίπτωση αποδεκτά.
ΑΞΙΩΜΑ 2: Η Τέχνη δεν αλλάζει την πολιτική ιστορία, απλώς την κάνει πρόσκαιρα υποφερτή.
ΑΞΙΩΜΑ 3: Η ΤΕΧΝΗ αλλάζει τον κόσμο αυτών που την παρακολουθούν ή αυτών που την υφίστανται. Τους κάνει καλύτερους, εν αγνοία τους.
Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ είναι ο Μόνος και Αποκλειστικός ένοικος της ΣΚΗΝΗΣ.
Προσέρχεται έτοιμος, να ενταχθεί στο σκηνικό περιβάλλον και να φανερώσει, (να φέρει στο φως, πραγματικά και μεταφορικά) όλα τα στοιχεία, τα επί ΣΚΗΝΗΣ.
Όπως μόνη αρχή στο πλοίο, είναι ο πλοίαρχος, έτσι και ο Σκηνοθέτης είναι ο Άρχων του θεατρικού Χωροχρόνου.
Ο Ηθοποιός, αφού εμφανιστεί, λειτουργεί αυθορμήτως, επεξεργαζόμενος τα στοιχεία που του παρέχουν οι αισθήσεις του, με τον διπλό -πια- εγκέφαλό του, τον δικό του και του Ρόλου. Δηλαδή ο Ηθοποιός παραχωρεί -εν μέρει- το σύστημα του στον Ρόλο, για να υπάρξει. Να εμφανιστεί και να εκφραστεί.
Κατά τον C. G. Jung : «Το ασυνείδητο λειτουργεί ικανοποιητικά μόνο όταν ο συνειδητός νους εκπληρώνει στο έπακρο τα καθήκοντα του».
Και αλλού: «Οι φαντασιώσεις είναι καρποί του πνεύματος, που ωριμάζουν [μόνο] για εκείνον που πληρώνει τον φόρο του στη ζωή. Ο φυγόπονος δεν βιώνει τίποτε άλλο, παρά τον δικό του νοσηρό φόβο και [οι φαντασιώσεις] δεν του αποκαλύπτουν κανένα νόημα».
Ισχύει οπωσδήποτε αυτό που λέει ο Κάρολος Κουν: «Ο ηθοποιός πρέπει να λειτουργεί και να συνδέεται».
Η παράλληλη εγκεφαλική και συναισθηματική Λειτουργία:
1.Του Ηθοποιού, ως Ρόλου / του Ηθοποιού, ως κοινωνικού καλλιτέχνη
- Του Σκηνοθέτη, ως Ιδανικού Θεατή / Του Σκηνοθέτη, ως κοινωνικού δημιουργού
Ο ηθοποιός παραχωρεί εν μέρει το σύστημα του στον ρόλο, για να λειτουργήσει, έναν εγκέφαλο για να σκέφτεται και να κατευθύνει τη σωματική λειτουργία και μια ροή συναισθημάτων, που προκαλούν συναισθήματα στον θεατή.
Ο ηθοποιός συνεχώς περνάει κατώφλια μετάβασης από την πραγματικότητά του στη θεατρική πραγματικότητα, στην πραγματικότητα της Τέχνης του.
Μερικά παραδείγματα για τέτοια κατώφλια μετάβασης του ηθοποιού:
Η απόφαση να γίνει ηθοποιός
Η απόφαση να εκπαιδευτεί
Η μετάβαση από τον εαυτό του σε έναν άλλο εαυτό, δηλαδή αυτόν του ρόλου
Η πρώτη επαφή με το κείμενο
Η πρώτη εικόνα που σχηματίζει από την ανάγνωση για τον ρόλο, που θα υποδυθεί.
Η κάθε φορά νέα προσπάθεια και μετάβαση «να υποδυθεί»
Η καθημερινή μετάβαση από τη ζωή σε συνθήκες πρόβας
Η αποχώρηση από τις συνθήκες της πρόβας στις συνθήκες της πραγματικότητας
Στη διάρκεια της πρόβας, οι συνεχείς μεταβάσεις από τον ρόλο στον ηθοποιό, όταν πρέπει να συζητήσει με τον σκηνοθέτη για τη θεατρική του στιγμή ή την ανάλυση και σύνθεση του χαρακτήρα του ρόλου του.
Η μετατροπή του σωματικού του συστήματος, σε ένα παράλληλο σωματικό σύστημα που χρειάζεται ο Ρόλος, για να λειτουργήσει.
Το μεγάλο και καθοριστικό κατώφλι είναι το κατώφλι από τη Ζωή στην Παράσταση και ακολούθως -μέσα στην παράσταση- η κάθε φορά είσοδος στη Σκηνή, δηλαδή από τον χώρο του παρασκηνίου, στον σκηνικό χώρο, στη Σκηνή, ή σε όποιο χώρο έχουμε ορίσει ως σκηνή.
Για να μπορέσει ο ηθοποιός να ανταποκριθεί στις ανάγκες αυτής της συνεχούς μετάβασης από την πραγματική ζωή στη ζωή της σκηνής και από τον εαυτό του στον ρόλο, θα πρέπει να ασκείται καθημερινά και επίπονα. Να ασκήσει το σύστημά του, για να κάνει αυτόματα όλες τις απαραίτητες μεταβάσεις, να περνά με επιτυχία όλα τα κατώφλια της διαδρομής.
ΕΝΑΣ ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΗΘΟΠΟΙΩΝ
- Ασκήσεις σώματος. Ασκήσεις νευρομυϊκού συστήματος, για να μπορεί ο ηθοποιός να ανταποκριθεί στις ανάγκες της δημιουργίας. Παράλληλα επιτυγχάνεται η συγκέντρωση της σκέψης στον σκοπό.
- Ασκήσεις αναπνοής
- Ασκήσεις λόγου
- Ομαδική άσκηση με λόγο
- Ομαδική άσκηση αλληλεπίδρασης
- Ασκήσεις χώρου
- Οι ηθοποιοί, ως σύνολο. Π.χ. Όπως στον Χορό του αρχαίου δράματος.
- Ο Ένας μέσα στο Σύνολο
- Αυτοματισμοί Ατόμου εντός του Συνόλου (σαν κοπάδι ψαριών ή σμήνος πουλιών)
- Αυτοματισμοί συνόλου
Η Ενέργεια που χρησιμοποιεί ο ηθοποιός, κάτι σαν ποσοστό διαθέσιμης RAM (με βαθμονόμηση 0-10):
- Στην πρόβα 6-10,
2.Στην παράσταση 7-8 (ή 9, όταν το κοινό το επιτρέπει ή το απαιτεί)
- Στην άσκηση 0-5
(Φωτογραφίες από την Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης «ΣυΝ κατοίκηση», του 7ου Φεστιβάλ Τέχνης ΝΣ)
KZK /22.11.2024
