Κραυγή αγωνίας

Η χαρά και ο πόνος μπορεί να έχουν την ίδια έκφραση.

Μπορεί η ζωή και το θέατρο να μοιάζουν; Μπορεί, αλλά δε μας ενδιαφέρει ή μάλλον κάποιους δεν τους ενδιαφέρει.

Σε τι χρησιμεύει ένα θεατρο, που δεν ξέρει τη ζωή;

Πώς περνάει μια ζωή χωρίς εξαπάτηση, χωρίς φυγή, χωρίς τελειωμό;

Πώς κάποτε η ζωή είχε ανάγκη το θέατρο θεών και μυθικών προσώπων; Πώς μετά έγινε θέατρο ανθρώπων; Γιατί έγινε θέατρο ανθρώπων;

Ποια είναι η ανάγκη την κοινωνίας να κατασκευάσει μια μη πραγματικότητα, στην οποία να πρωταγωνιστεί; Κι όσο περνάει ο καιρός και δεν πρωταγωνιστεί στη ζωή, έχει την ανάγκη να παρακολουθεί πρωταγωνιστές σε πλασματικές ιστορίες. Σε ψεύτικες ζωές.

Πού αποθηκεύεται αυτή η πλαστή πραγματικότητα, πότε ανασύρεται στην ψυχική επιφάνεια, για να αποδείξει τι; Ότι η φθαρτή ζωή μπορεί να αποθηκευτεί σαν αιώνιο ψέμμα; Μπορεί αυτό το αιώνιο ψέμμα, να αντέξει σε διαφορετικές αναγνώσεις, από διαφορετικούς ανθρώπους, από διαφορετικούς πολιτισμούς;

Ή μόνο από διαφορετικούς ανθρώπους του ίδιου πολιτισμού;

Μπορεί αυτές οι ψεύτικες ζωές ενός Πολιτισμού, να μεταφερθούν σε έναν άλλο Πολιτισμό και να διατηρήσουν τον πυρήνα της ύπαρξής τους;

Μπορεί ένας Πολιτισμός να επιβάλει τα ψέματά του σε έναν άλλο Πολιτισμό;

Μπορεί οποιοσδήποτε Πολιτισμός να εφευρίσκει ένα υποκατάστατο ζωής και να το καταναλώνει σαν τελετουργική συνάθροιση; Ή μήπως χρειάζεται μια θρησκεία, μια ιδεολογία, μια πίστη σε κάτι ανύπαρκτο, για να γίνει καταλύτης στο κοινωνικό πείραμα, που ονομάζουμε Θέατρο;

Σε κάθε Πολιτισμό τα παιδικά παραμύθια φτιάχνουν ψεύτικες ιστορίες και ηρωικές περιπέτειες, για να εκπαιδεύσουν και να προϊδεάσουν για το αναμενόμενο άγνωστο.

Όμως οι ψεύτικες ιστορίες του θεάτρου απαιτούν Έκφραση.

Συναισθηματική έκφραση ή μήπως όχι;

Το σύγχρονο θέατρο του δικού μας Πολιτισμού όλο και απομακρύνεται από τη συναισθηματική έκφραση ή μήπως έχει προηγηθεί η απομάκρυνση της συναισθηματικής έκφρασης από τη ζωή;

Στο δικό μας Πολιτισμό, τον δυτικό και αυτάρεσκο, ενσωματώνεται σιγά σιγά, αλλά σταθερά, η επέκταση της προσωπικότητας, μέσω των άυλων ψηφιακών αναφορών.

Πώς μπορεί να αντέξει το θέατρο, να συνεχίσει να εκφράζει όνειρα, όταν η ψηφιακή επέκταση της ζωής, τα περίφημα κοινωνικά δίκτυα, έχουν υποκαταστήσει την κοινωνική ζωή, του λαού της πλατείας, της κοινότητας του καφενείου, της συνύπαρξης συνδαιτημόνων γύρω από ένα τραπέζι ή της συνομιλίας εραστών σε ένα κρεββάτι;

Έχει ανάγκη ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος το ψέμα του θεάτρου, όταν μέρα νύχτα θέλει να ζει σε έναν μη πραγματικό κόσμο, έναν ψηφιακό απόλυτης εξαπάτησης και άυλου ψεύδους;

Αν η ζωή φτάσει να γίνει ψέμα, ποια η ανάγκη να δημιουργούμε -μέσω του θεάτρου- μια ψεύτικη ζωή, για να την παρακολουθούμε συναθροισμένοι ο ένας δίπλα στον άλλον σε μια θεατρική αίθουσα;

Η ζωή της «πολιτισμένης» Δύσης έχει ήδη βουλιάξει στο καθημερινό ψέμα της. Αναρωτηθείτε πόση αλήθεια περιέχουν οι τραπεζικές σας κάρτες. Πόση αλήθεια υπάρχει στα νούμερα των οικονομικών μεγεθών, που βρίσκονται στα ψηφιακά αρχεία των οργανισμών κοινής ωφελείας, πόση αλήθεια υπάρχει στα ποσοστά των Κομμάτων στις εκλογές, πόση αλήθεια υπάρχει στην ισοτιμία των νομισμάτων, πόση αλήθεια υπάρχει στη σχέση σας με τον διπλανό σας σε μια ουρά αναμονής στον οδοντίατρο.

Μέσα σε όλο αυτό το αφόρητο ψέμα, παρακολουθούμε ένα θέατρο καλοφωτισμένων εικόνων. Ακόμη κι όταν αυτό το θέατρο νομίζει ότι καταγγέλει τα κακώς κείμενα, το κάνει με ατμόσφαιρα τηλεοπτικού στούντιο, δηλαδή με έναν τρόπο, που δεν επιτρέπει καμία διείσδυση, καμία επικοινωνία. Ένα θέατρο που απευθύνεται μόνο στον εαυτό του, στους καλλιτεχνικούς συντάκτες των μέσων μαζικής πληροφόρησης και ολίγον στην ακαδημαϊκή κοινότητα, την στερημένη έμπρακτης τριβής με το αντικείμενο της μελέτης της. Ένα θέατρο αποκομμένο από τις ανάγκες της κοινωνίας.

Μόνη εξαίρεση το θέατρο-για-να-περνά-η-ώρα, το θέατρο επίδειξης δια της περιφοράς οικείων τηλεοπτικών εικόνων και προσώπων, που ενθαρρύνουν οι θεατρικοί έμποροι, περιφέροντας στην επαρχία τους τηλεοπτικούς ήρωες, ερήμην ρεπερτορίου, ερήμην αισθητικής ή ιδεολογικής τοποθέτησης, μια τέχνη ξεδοντιασμένη και ανώδυνη, προς «τέρψιν» των ιθαγενών.

Υπάρχουν βεβαίως και εξαιρέσεις, αλλά μέσα σε όλη αυτή την υπερπληθώρα προσφοράς, χωρίς αξιόπιστη θεατρική κριτική, με κατευθυνόμενη -με πλάγιους τρόπους- ενημέρωση, οι εξαιρέσεις δεν βρίσκουν το κοινό τους και καταδικάζονται στο μαρασμό και το περιθώριο.

Ακριβώς όπως έχει συμβεί με την επανάσταση της πρόσβασης στην πληροφορία με την εμφάνιση του Διαδικτύου, που όταν ξεκίνησε μπορούσες να βρεις πολύ εύκολα χίλιες σελίδες για τον Σαίξπηρ και την Τρικυμία, (όπως διαπίστωσα όταν κάναμε το Παραμύθι Τρικυμύθι στο Θέατρο Τέχνης) και τώρα σε μια αναζήτηση για ο,τιδήποτε, οι πρώτες σελίδες είναι μόνο προϊόντα που πωλούνται. Και μάλιστα σε χορηγούμενες σελίδες, δηλαδή με διαφήμιση.

Η διαφήμιση έχει υποκαταστήσει τον όποιο χυμό ζωής είχαν διατηρήσει οι καταναλωτές και υπαγορεύει ιλουστρασιόν αισθητική και φτηνή ιδεολογία.

Το Θέατρο λοιπόν τι; Προς τι; Τι κάνει, τι μπορεί να κάνει, όταν γίνεται εξάρτημα της διαφήμισης καταναλωτικών αγαθών, όπως οι ιδέες, που ξαφνικά εμφανίζονται χωρίς παρελθόν, χωρίς έρεισμα σε μια φιλοσοφική σκέψη, αλλά απλώς παρακολουθώντας τα πρωτοσέλιδα ιστοσελίδων, που υπάρχουν μόνο για να σου πουλήσουν προϊόντα μιάμισης χρήσης. Τα πνευματικά Αγαθά έχουν εξοβελιστεί από τον ψηφιακό κόσμο μας.

Η φιλοσοφική Σκέψη και η Ποίηση ασφυκτιούν μέσα στην κατανάλωση κινέζικων μαϊμούδων και φρικτών πολέμων που καταναλώνονται ως τηλεοπτικό πρόγραμμα.

Πότε το Θέατρο θα παράξει μια κραυγή πόνου, για το σκοτάδι που απλώνεται πάνω στην Ευρώπη και πότε θα καταφέρει να παράξει, μετά από χρόνια, όταν θα έρθει ο θρίαμβος της Ηθικής επί της Φθοράς, μια κραυγή Χαράς;

Ο κόσμος του Θεάτρου είμαι βέβαιος ότι δεν θα πάψει να ελπίζει…

Θα αγωνίζεται εκεί, στις νησίδες ελευθερίας που δημιουργεί συνεχώς, κάτω από τη μύτη των σκοτεινών δυνάμεων, που ορίζουν την καθημερινότητα μας.

(Στις φωτογραφίες από το αρχείο μου, μια κραυγή θεατρικού πόνου μιας Κληταιμνήστρας, το 2017 και μια πραγματική κραυγή Χαράς, της Δήμητρας όταν της έπεσε το φλουρί της Βασιλόπιττας, το 1990.)

KZK /14.6.2024