Στη χώρα που γέννησε το θέατρο και δεν υπάρχει μουσείο θεάτρου, κατάφερε ένα ΔΗΠΕΘΕ να στήσει -για τα πενήντα χρόνια του- μια σπουδαία έκθεση, διεθνούς ύφους, υψηλής αισθητικής, εξαιρετικής τεκμηρίωσης, με άριστη εκμετάλλευση του εκθεσιακού χώρου και του παρουσιαζόμενου υλικού, κράτησε με το ζόρι δυόμισι μήνες και οσονούπω αποσύρεται, γιατί οι αρμόδιοι της πολιτικής, του πολιτισμού, της παράδοσης, του μέλλοντος, του παρόντος και του παρελθόντος, δεν καταλαβαίνουν τον κόπο, την έρευνα, την δομή, την ουσία, τη φιλία, την αξιοκρατία, τη δημοκρατία, όλες τέλος πάντων τις κοινωνικές έννοιες που μας κρατούν μακρυά από το ζωώδες παρελθόν μας.
Δεν αντιλαμβάνονται ότι η Τέχνη είναι χρήσιμη και αναγκαία, για την επιβίωση του είδους μας, μέσα στις απάνθρωπες συνθήκες, όταν οι διαχρονικά κρατούντες σχεδιάζουν και επιβάλλουν στις κοινωνίες οικονομικές και λειτουργικές δομές, που αντιστρατεύονται την ανθρώπινη ευτυχία.
Δεν καταλαβαίνουν το χρέος που έχουν στη διαπαιδαγώγηση των επερχόμενων γενεών, ότι είναι υποχρεωμένοι να παραδώσουν τις αξίες του παρελθόντος, με τρόπο που να γίνονται μαθήματα ζωής, μαθήματα διαχείρισης της ζωής τους.
Δεν καταλαβαίνουν ότι οι αισθητικές αξίες, αν διατηρηθούν και εξελιχθούν με αγώνα και ελευθερία, θα στηρίξουν τις προϋποθέσεις της μελλοντικής ευτυχίας.
Υπάρχουν αξίες σ’ αυτό τον κόσμο, που δεν αποτιμούνται σε χρήμα, που δεν πωλούνται και δεν αγοράζονται, που περιέχουν μια μεγάλη υπεραξία προσωπικού αγώνα, πολλές φορές απλήρωτου, που αναγνωρίζονται πολύ μετά το θάνατο των δημιουργών τους, αλλά παραμένουν οδηγοί και στηρίγματα, για τους νέους δημιουργούς, που θα συνεχίσουν εσαεί να στηρίζουν τις κοινωνίες στα δύσκολά τους.
Δεν καταλαβαίνουν ότι μια έκθεση σαν αυτή, που είναι η αφορμή γι’ αυτό το κείμενο, θα έπρεπε να την δουν όλοι οι μαθητές των σχολείων της περιφέρειας, αφού μάλιστα, από ότι κατάλαβα, είχε μια σημαντική χρηματοδότηση για να γίνει, από την Περιφέρεια Κρήτης και μπράβο της. Για να το πω στη γλώσσα τους, δεν καταλαβαίνουν ότι τόσα λεφτά για δυόμισι μήνες είναι οικονομική και κοινωνική σπατάλη.
Δεν ξέρω καθόλου ποια ήταν η επισκεψιμότητα και αν οι πολίτες πήγαν να δουν την θεατρική Ιστορία τους, όμως πιστεύω ότι τα μουσεία και οι εκθέσεις δεν είναι για να κόβουν εισιτήρια. Η αποστολή τους είναι να δημιουργήσουν τη σκέψη και τη συνείδηση για την προστασία των καλλιτεχνικών αξιών, που υποστήριξαν τον άνθρωπο στον δύσκολο αγώνα της επιβίωσης, που τον έμαθαν να βλέπει τις αιτίες των πραγμάτων, που του έδωσαν κλειδιά να ξεκλειδώσει τον πόνο, που του χάρισαν γέλιο μέσα στη δυστυχία, σκέψη που δεν είναι μόνο αριθμοί και μηδενικά σε τραπεζικούς λογαριασμούς.
Το τραγικό της διαχείρισης αυτών των αξιών είναι ότι αυτοί που υπέκυψαν, φαντάζομαι με πολλές πιέσεις, να χρηματοδοτήσουν το όλο εγχείρημα, όταν το είδαν υλοποιημένο, δεν αντιλήφθηκαν την τεράστια δυσκολία της υλοποίησης ενός ονείρου, την εμβέλεια που θα μπορούσε να έχει στη ζωή της πόλης.
Η έκθεση κλείνει ακριβώς την ώρα που αρχίζει η τουριστική περίοδος σε μια πόλη από τους τουριστικότερους προορισμούς της χώρας, όταν το επόμενο εξάμηνο θα περάσουν έξω από την πόρτα της ΟΛΟΙ οι επισκέπτες των Χανίων από όλο τον κόσμο, (για να έχουμε ένα νούμερο επισκεπτών, από το αεροδρόμιο των Χανίων πέρασαν στην περισινή τουριστική περίοδο 3,5 εκατομύρια άτομα), που θα έπρεπε να τους προτρέψουμε και να τους βοηθήσουμε να δούνε, εκτός από το ένδοξο μακρινό παρελθόν, τους μουσακάδες, τις τσικουδιές και τα σουβλάκια, ότι υπάρχει μια σύγχρονη Ελλάδα καλλιτεχνικής δημιουργίας, με σπουδαία επιτεύγματα.
Τα σκηνικά και τα σχέδια των κοστουμιών, της Αφροδίτης Κουτσουδάκη, παραδείγματος χάριν, που υπάρχουν στην έκθεση, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις βυζαντινές εικόνες ή τα αρχαία αγγεία.
Όμως πόσοι από όλους τους εμπλεκόμενους στην οργάνωση και την προάσπιση του πολιτισμού, τους δημόσιους, δημοτικούς ή ιδιώτες χρηματοδότες καταλαβαίνουν αυτές τις αξίες;
Δεν αντιλαμβάνονται όλοι αυτοί, ότι τα χρήματα που ξοδεύουν, δεν πάνε στα πρόσωπα που ίσως τους έχουν κάποια υποχρέωση ή θέλουν να τους αποδώσουν προσωπική τιμή, αλλά πάνε στις αξίες του τόπου που κατάφεραν να διατηρηθούν κόντρα στη φθορά του χρόνου και την αδιαφορία μεγάλου μέρους του κοινού.
Λέει ο Ελύτης στο έργο του «ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ»:
«Ω να μπορούσανε, λέει, και τα οργανωμένα κράτη να διαμορφώσουν μια δημόσια ζωή με νόμους σαν αυτούς που διέπουν το άτομο. Να επιφοιτούσε στα κοινά η ψυχή, και μια διαταγή του υπουργείου Υγείας να ξαπόστελνε στα εργοστάσια επεξεργασίας απορριμμάτων όλες τις πενταροδεκάρες των συμφερόντων, για να βγουν έστω και λίγα γραμμάρια ομορφιάς. Να έπαιρνε πότε πότε η συνεδρίαση του Κοινοβουλίου τις προεκτάσεις που παίρνει ένα δάκρυ όταν διαθλά τις αθλιότητες όλες κι απομένει να λάμπει σαν μονόπετρο.
Κοντολογίς, να μπορούσαν και τη σημασία των λαών να τη μετράνε όχι από το πόσα κεφάλια διαθέτουνε για μακέλεμα, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, αλλά απ’ το πόση ευγένεια παράγουν, ακόμη και κάτω από τις πιο δυσμενείς και βάναυσες συνθήκες, όπως ο δικός μας ο λαός στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπου το παραμικρό κεντητό πουκάμισο, το πιο φτηνό βαρκάκι, το πιο ταπεινό εκκλησάκι, το τέμπλο, το κιούπι, το χράμι, όλα τους αποπνέανε μιαν αρχοντιά κατά τι ανώτερη των Λουδοβίκων.»
Έτσι ακριβώς όπως είναι τα θεατρικά ρουχαλάκια της έκθεσης του ΔΗΠΕΘΕ. Το πνεύμα και η εργασία σημαντικών ανθρώπων του θεάτρου, με αρχοντιά κατά τι ανώτερη ακόμη και των μουσείων των Λονδίνων και των Παρισιών.
Υ. Γ.1 Δυστυχώς αυτή η περίπτωση δεν είναι το μοναδικό δείγμα αδιαφορίας και τυφλότητας της Πολιτείας απέναντι στα τεκμήρια της Τέχνης. Η ογδοντάχρονη και πλέον Ιστορία του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, επί παραδείγματι, δεν έχει ακόμη βρει μια βιτρίνα για να φωτίζει το σκοτεινό πολιτιστικό τοπίο. Στα 75 χρόνια του Θεάτρου Τέχνης οργανώσαμε, πεντέξι άνθρωποι, μια έκθεση 75 αντικειμένων από τα πολύτιμα της Ιστορίας του, με τη βοήθεια της Εθνικής Ασφαλιστικής, την οποία έκθεση ούτε καν επισκέφτηκε η τότε υπουργός του Πολιτισμού.
Υ. Γ. 2 Εκτός από την ολοφάνερη χρησιμότητα του να είναι προσβάσιμα στο κοινό και στα εγκαίνια με τους προσκεκλημένους, τις ομιλίες, τα δημοσιεύματα ή τις εκδόσεις με τα μουσειακά υλικά, (τα οποία αξίζει να διατηρηθούν για τις επόμενες γενιές), υπάρχει η ανάγκη μιας βάσης προορισμού παρόμοιων υλικών και αρχείων, τα οποία είναι αδύνατον να διατηρήσουν οι δημιουργοί ή οι συλλέκτες και οι ιδιώτες κληρονόμοι. Η Κρήτη, ως η γενέτειρα του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου, που ξεκινάει με τη Θυσία του Αβραάμ και την Ερωφίλη, θα μπορούσε να γίνει αυτή η βάση φιλοξενίας τεκμηρίων, τόσο από το Αναγεννησιακό παρελθόν της, όσο και από τη σύγχρονη θεατρικής της δημιουργία. Το ΔΗΠΕΘΕ της Κρήτης θα μπορούσε να είναι ο θεατρικός βραχίονας ενός τέτοιου εγχειρήματος, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και την Περιφέρεια. Πληροφορούμαι, ότι υπάρχουν σκέψεις και προσπάθειες, που όμως δεν φαίνεται να είναι πρώτης προτεραιότητας.
Υ. Γ. 3 Θα μπορούσε ενδεχομένως η έκθεση να μετακομίσει σε άλλους εκθεσιακούς χώρους, αλλά θα χρειαστεί εκ νέου σχεδιασμό και στήσιμο, δηλαδή θα ξαναστοιχίσει άλλα τόσα χρήματα και βέβαια με την προϋπόθεση να είναι διαθέσιμος ο εξαιρετικός επιμελητής και το προσωπικό που την έστησε με τέτοιο μεράκι. Αυτή η έκθεση, έτσι όπως έχει σχεδιαστεί και στηθεί, δε μοιάζει με μια περιοδική έκθεση δυόμισι μηνών, αλλά σαν ένα πλήρες θεατρικό μουσείο.
Πληροφορίες για την έκθεση και τον Οργανισμό του ΔΗΠΕΘΕ:
-
Ένα κείμενο του επιμελητή Αvτώvn Βολανάκη, για την έκθεση:
“Το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης είναι συνομήλικο με την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία
και είναι ο πρώτος περιφερειακός θεατρικός οργανισμός που συγκροτήθηκε
στην Ελλάδα, λίγο πριν από τη Μεταπολίτευση. Γιορτάζει λοιπόν διπλά
μαζί της, πραγματοποιώντας μία επετειακή παρουσίαση μισού αιώνα ζωής.
Γεννήθηκε ως Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης (ΕΘΕΚ) χάρη στην πρωτοβουλία
μιας ομάδας εμπνευσμένων Κρητών -μεταξύ άλλων οι Δημήτρης Καρτάκις,
Αλέξανδρος Παπαδερός, Νίκος Γ. Κοπιδάκης, Γεώργιος Δρανδάκης,
Κώστας Μπασαντής, Δημήτριος Ζέης και Γιώργος Λαμπουσάκης- με
τη συμπαράσταση του κορυφαίου θεατρανθρώπου Αλέξη Μινωτή
και άλλων σπουδαίων καλλιτεχνών, όπως ο κρητικής καταγωγής
Μάνος Χατζιδάκις, ο αρχιτέκτων Μάνος Περράκης κ.ά.,
και μετεξελίχθηκε στο Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης.
Εμβληματικό αντικείμενο με το οποίο εμπλουτίζεται η ιστορία αποτελεί
το σφραγιστικό δαχτυλίδι του τάφου των Ισοπάτων, από το Αρχαιολογικό
Μουσείο του Ηρακλείου, στο οποίο απεικονίζονται γυναικείες μορφές
ντυμένες με μινωικό ένδυμα, σε στάση δέησης, σε λιβάδι με κρίνα.
Η παράσταση του δαχτυλιδιού ερμηνεύεται ως τελετουργικός χορός,
με στόχο την Επιφάνεια της θεότητας. Τίθεται λοιπόν εξαρχής ένα ερώτημα:
μιλάμε εντέλει για 50 ή για 3.500 χρόνια θεατρικής πράξης στο νησί
της Κρήτης, δεδομένου ότι οι τελετουργίες είναι η προϊστορία του θεάτρου,
όπως το ξέρουμε σήμερα; Με βάση αυτήν τη σκέψη, το δαχτυλίδι
των Ισοπάτων αντιπροσωπεύει κάτι ακόμη μεγαλύτερο από έναν
αρχαιολογικό θησαυρό: δικαίως αποτέλεσε έμπνευση για το λογότυπο
της Εταιρείας Θεάτρου Κρήτης και του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, ως ένα αρχαίο
τελετουργικό/σκηνικό αντικείμενο το οποίο φέρει αφηγήματα προγονισσών
μας. Ας είναι το φυλαχτό που γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν
του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, εξερευνώντας τη συνέχεια του τελετουργικού,
τnς παράστασης και τnς αφήγnσnς στο νησί μας.”
-
50 ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – Οι διοικητικές μορφές του Θεατρικού Οργανισμού της Κρήτης:
1973-1979, Εταιρεία Θεάτρου Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Διοικητικό Συμβούλιο & Καλλιτεχνικός σύμβουλος Αλέξης Μινωτής & Καλλιτεχνική Επιτροπή.
1979-1983 Ημικρατικό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Διοικητικό Συμβούλιο & Καλλιτεχνική Επιτροπή.
1984-1986/ Δnμοτικό Περιφερειακό, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Τηλέμαχος Μουδατσάκις & Καλλιτεχνική Επιτροπή.
1987-1992 Θέατρο Χανίων Κρήτnς / Δnμοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Τηλέμαχος Μουδατσάκις & Καλλιτεχνική Επιτροπή.
1992-1998 Δnμοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Διοικητικό Συμβούλιο & Καλλιτεχνική Επιτροπή
1993 Δnμοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Δημήτρης Έξαρχος
1998-2000 Δnμοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Κωστής Καπελώvης
2000-2017 Δnμοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Μιχάλης Αεράκης
2019-σήμερα Δnμοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτnς, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Έφη Θεοδώρου
-
Διατελέσαντες Πρόεδροι ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης:
1986-1987 Ευστράτιος Παπαμανουσάκης
1987-1991 Αντώνης Σχετάκης
1991-1994 Εμμανουήλ Σαριδάκης
1994-1995 Γεώργιος Παναγιωτάκης
1995-1997 Ζήνωνας Ζαvvέτος
1997-1999 Δημήτρης Καρτάκης
1999-2000 Αντώνης Σχετάκnς
2000-2003 Κωνσταντίνος Κονταδάς
2003-2005 Χαρίλαος Μεσαρχάκης
2005-2007 Γρηγόρης Αρχοντάκης
2007-2011 Γεώργιος Βούρβαχης
2011-2014 Δημήτρης Λειψάκης
2014-2019 Νάσος Αθανασόπουλος
2019-σήμερα Σοφία Μαλανδράκη-Κρασουδάκη
Επίτιμος Πρόεδρος ΔΗΠΕΘΕ Κρήτnς: Γεώργιος I. Λαμπουσάκης
(Στις φωτογραφίες, μερικές λήψεις από την επίσκεψή μου στην έκθεση, στις 5 Μαρτίου 2025, στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.)
