Η επιστολή που ακολουθεί γράφτηκε από τον Κουρτ Βόννεγκατ (1922 – 2007) το 1988 για το περιοδικό TIME. Ο συλλογισμός του συγγραφέα καταλήγει σε επτά συμβουλές τις οποίες απευθύνει στους μελλοντικούς πολίτες του πλανήτη μας, το έτος 2088, και είναι – δυστυχώς – όσο ποτέ επίκαιρος. 36 χρόνια πριν τα λόγια του ιδιοφυούς συγγραφέα χτυπάνε ακόμα μια φορά, όλο και πιο απειλητικά συναγερμό. «Η καλή Γη· θα μπορούσαμε να την σώσουμε, αλλά ήμασταν υπερβολικά ευτελείς και τεμπέληδες», όπως λέει στο έργο του «A Man Without a Country». Το μικρό δοκίμιο που ακολουθεί είναι μια από τις πιο τρομακτικά ακριβείς προειδοποιήσεις από το παρελθόν, ένα μήνυμα που αντηχεί βροντερά στη ζωή μας με την κλιματική αλλαγή που κανείς πια δεν μπορεί να αγνοήσει. Οι αλήθεια είναι θλιβερή και αναρωτιόμαστε αν θα μπορούσε ο άνθρωπος να αντιστρέψει τη ζημιά. Πώς θα φθάσει άραγε ο πλανήτης μας στο 2088, 64 χρόνια από σήμερα;

Για να μην μελαγχολήσουμε όμως, γιατί η μελαγχολία είναι κακός σύμβουλος ως προς τη δράση παραθέτω, ελαφρώς παραφρασμένα, τα λόγια του Αλμπέρ Καμύ: «Ο θεολόγος είναι απαισιόδοξος ως προς τον άνθρωπο και αισιόδοξος ως προς το πεπρωμένο του ανθρώπου. Εγώ αντιθέτως, είμαι απαισιόδοξος ως προς το πεπρωμένο του ανθρώπου και αισιόδοξος ως προς τον άνθρωπο». Ο άνθρωπος λοιπόν, ο συνειδητός άνθρωπος, ο άνθρωπος που κατανοεί πλήρως ότι αποτελεί κομμάτι της Φύσης, πράττει και συμπράττει ως προς το όλον.

Για το τέλος σας φύλαξα τον κορυφαίο Benedict Cumberbatch να διαβάζει ζωντανά, και μάλιστα με αμερικάνικη προφορά προφανώς για να τιμήσει τον Vonnegut, το προφητικό αυτό γράμμα, στο Royal Albert Hall του Λονδίνου μόλις πριν μερικές ημέρες, 24 Δεκεμβρίου 2024, παραμονή Χριστουγέννων.

Η επιστολή

Κυρίες και κύριοι του έτους 2088 μ.Χ.,

Πρότειναν σε κάποιους από εμάς του εικοστού αιώνα να σας απευθύνουμε μερικά σοφά λόγια, με τη σκέψη ότι εσείς θα τα καλωσορίσετε.

Γνωρίζετε τη συμβουλή που δίνει ο Πολώνιος στον γιό του Λαέρτη, στο έργο Άμλετ του Σαίξπηρ: «Και πάνω απ’ όλα, να είσαι αυτός που είσαι»; Ή ακόμα τις συμβουλές του αποστόλου Ιωάννη: «Φοβὴθητε τὸν Κύριον καὶ δότε αὐτῷ δόξαν, ὅτι ἦλθεν ἡ ὥρα τῆς κρίσεως». Η καλύτερη συμβουλή που έχω να δώσω από τη δική μου εποχή σε εσάς και σε όλους εσάς οποιαδήποτε εποχής, είναι θεωρώ, μια προσευχή που αρχικά έλεγαν οι αλκοολικοί με την ευχή να μην ξαναβάλουν ποτό στο στόμα τους: «Κύριε, δώσε μου τη γαλήνη να αποδεχτώ αυτά που δεν μπορώ να αλλάξω, τη δύναμη να αλλάξω αυτά που μπορώ, και τη σοφία να διακρίνω τη διαφορά».

Στον αιώνα μας νομίζω ότι αφθονούν οι σοφές ρήσεις, αφού ήμασταν οι πρώτοι που λάβαμε αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με την ανθρώπινη κατάσταση· ποιος ήταν ο πληθυσμός μας, ποια η ποσότητα τροφίμων που μπορούσαμε να παράγουμε και να συγκεντρώσουμε, ποιος ήταν ο ρυθμός αναπαραγωγής μας, τι μας αρρώσταινε, τι προκαλούσε τον θάνατό μας, τι ζημιά κάναμε στον αέρα και στο νερό και στην καλλιεργήσιμη γη από όπου οι περισσότερες μορφές ζωής εξαρτώνταν, πόσο βίαιη και σκληρή μπορεί να γίνει η Φύση, και τα σχετικά. Αλλά τι να τις κάνεις τις σοφίες όταν βρίθουν οι κακές ειδήσεις;

Όσο για μένα, η είδηση που με παρέλυσε στην κυριολεξία ήταν το γεγονός ότι η Φύση δεν είναι οικολόγος. Η Φύση δεν χρειάζεται τη βοήθειά μας για να διαλύσει τον πλανήτη και να τον συναρμολογήσει εξ ων συνετέθη με τελείως διαφορετικό τρόπο, και μάλιστα χωρίς απαραιτήτως να τον βελτιώσει όσον αφορά στα έμβια όντα. Εξαπολύοντας αστραπές η Φύση έβαλε φωτιές στα δάση. Έστρωσε με λάβα αχανείς καλλιεργήσιμες εκστάσεις που δεν θα μπορούσαν να συντηρήσουν τη ζωή περισσότερο από τεράστια αστικά πάρκινγκ. Κατρακύλησε παγετώνες από τον Βόρειο Πόλο κονιορτοποιώντας σημαντικά τμήματα της Ασίας, της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Και φυσικά κανείς δεν μας υπόσχεται ότι δεν θα το ξανακάνει. Τη στιγμή αυτή που μιλάμε μετατρέπει αγροτικές εκτάσεις στην Αφρική σε ερήμους, μπορεί ανά πάσα στιγμή να σηκώσει παλιρροϊκά κύματα, να εκσφενδονίσει πάνω μας πυρωμένα κοτρόνια από το μακρινό διάστημα. Η Φύση δεν αφάνισε απλώς έξοχα εξελιγμένα είδη εν ριπή οφθαλμού, αποστράγγισε επιπλέον ωκεανούς, κατέπνιξε ολόκληρες ηπείρους. Αν ο άνθρωπος πιστεύει ότι η Φύση είναι φιλική, τότε τι να τους κάνει τους εχθρούς;

Ναι, και όπως πολύ καλά πρέπει να γνωρίζετε εσείς οι άνθρωποι εκατό χρόνια από το σήμερα, και όπως τα εγγόνια σας θα γνωρίζουν ακόμα καλύτερα: η Φύση είναι αμείλικτη όταν έχει να αντιστοιχίσει την ποσότητα ζωής, σε οποιοδήποτε τόπο σε οποιοδήποτε χρόνο, με τη διαθέσιμη ποσότητα τροφής. Λοιπόν τι έχετε κάνει εσείς και τι η Φύση για τον υπερπληθυσμό; Εδώ πίσω στο 1988, βλέπαμε τον εαυτό μας σαν κάποιο νέου είδους παγετώνα, θερμόαιμου και έξυπνου, ακατανίκητου, έτοιμου να καταβροχθίσει τα πάντα κι έπειτα να κάνει έρωτα – κι έπειτα να διπλασιαστεί πάλι σε μέγεθος.

Τώρα που το σκέφτομαι, δεν αντέχω ούτε να ακούσω τι ενδέχεται να κάνατε εσείς και τι η Φύση για ένα σωρό ανθρώπους σε σύγκριση με ελάχιστες προμήθειες τροφής.

Λοιπόν ακούστε μια τρελή σκέψη που μου περνάει από το νου: Διόλου απίθανο να εκτοξεύουμε πυραύλους με βόμβες υδρογόνου ο ένας στον άλλον, να τις κρατάμε πάντα σε θέση μάχης, προκειμένου να μην σκεφτόμαστε το βαθύτερο πρόβλημα· δηλαδή πόσο σκληρά μπορεί εντέλει να μας φερθεί η Φύση, γιατί έτσι είναι η Φύση.

Τώρα που είμαστε σε θέση να συζητήσουμε με σχετική ακρίβεια τα χάλια μας, ελπίζω η επιλογή σας να μην είναι πλέον αβυσσαλέα αδαείς οπτιμιστές για θέσεις ηγεσίας. Αυτοί ήταν χρήσιμοι μόνο την εποχή που κανείς δεν είχε ιδέα τι συνέβαινε πραγματικά· για τα τελευταία επτά εκατομμύρια χρόνια δηλαδή ή κάτι τέτοιο. Στη δική μου εποχή άνθρωποι σαν αυτούς ως επικεφαλής υπερσύγχρονων ιδρυμάτων με σοβαρό έργο να επιτελέσουν απέβησαν μοιραία καταστροφικοί.

Στις μέρες μας δεν χρειαζόμαστε ηγέτες που υπόσχονται να νικήσουν ολοκληρωτικά τη Φύση επιμένοντας σε μια ζωή σαν αυτή που τώρα ζούμε, αλλά εκείνους που έχουν το θάρρος και την ευφυία να παρουσιάσουν στον κόσμο τους αυστηρούς και λογικούς όρους υποταγής της Φύσης:

1. Μειώστε και σταθεροποιήστε τον πληθυσμό.
2. Σταματήστε να δηλητηριάζετε τον αέρα, το νερό και το καλλιεργήσιμο έδαφος.
3. Σταματήστε να ετοιμάζεστε για πόλεμο και αρχίστε να ασχολείστε με τα πραγματικά προβλήματα.
4. Διδάξτε στα παιδιά σας, και, επί τη ευκαιρία, και στον εαυτό σας, πώς να κατοικείτε σε ένα μικρό πλανήτη χωρίς συντελείτε στην καταστροφή του.
5. Μην σκέφτεστε ότι η επιστήμη μπορεί να διορθώσει τα πάντα αρκεί να την πληρώσετε ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.
6. Σταματήστε να θεωρείτε ότι τα εγγόνια σας θα είναι μια χαρά ό,τι κι αν συμβεί, όσο σπάταλοι και καταστροφικοί κι αν είστε, αφού θα μπορούν να καβαλήσουν ένα διαστημόπλοιο και να βρεθούν σε έναν ωραίο καινούριο πλανήτη. Μια τέτοια σκέψη είναι τελείως κακόβουλη και ηλίθια.
7. Και τα λοιπά και τα λοιπά. Στην αντίθετη περίπτωση…

Είμαι άραγε εξαιρετικά απαισιόδοξος για το πώς θα είναι η ζωή σε εκατό χρόνια από τώρα; Ίσως να συναναστρέφομαι πολύ επιστήμονες και ελάχιστα συντάκτες πολιτικών λόγων. Απ’ ότι έχει πέσει στην αντίληψή μου, το 2088 μ.Χ., ακόμα και οι άστεγοι, γυναίκες και άνδρες, θα έχουν δικά τους ελικόπτερα, θα έχουν μέχρι και ατομικές ρουκέτες. Κανείς δεν θα χρειάζεται να βγει από το σπίτι για να πάει στη δουλειά ή στο σχολείο, κι όλοι θα βλέπουν ακατάπαυστα τηλεόραση. Οι πάντες θα την αράζουν από το πρωί ως το βράδυ κτυπώντας τα πλήκτρα του υπολογιστή τους συνδεδεμένοι με όλα όσα υπάρχουν, συνδεδεμένοι με τα πάντα, ρουφώντας ένα πορτοκαλί ποτό με καλαμάκι σαν τους αστροναύτες.

Γεια και χαρά σας

Κουρτ Βόννεγκατ

• Και τώρα απολαύστε την απαγγελία-απόδοση του σπουδαίου Benedict Cumberbatch, μόλις πριν μερικές ημέρες, παραμονή Χριστουγέννων.