Μνήμη και εσωτερικότητα
«Θαμνολίβαδα» είναι ο τίτλος της πρώτης ποιητικής συλλογής της Όλγας Οικονομίδου (Μανδραγόρας, 2023). Η λέξη δηλώνει λιβάδια στα οποία κυριαρχούν οι θάμνοι, η ταπεινή χλωρίδα, η σημασία της οποίας είναι σημαντική για το οικοσύστημα. Τους στίχους κατακλύζουν αγριολούλουδα και γλάστρες, πεταλούδες και πυγολαμπίδες· η ομορφιά του φυτικού στοιχείου στη γοητευτική συνύπαρξή του με την πανίδα, το ζωικό βασίλειο.
Σύνθεση μίας ενότητας τα «Θαμνολίβαδα», με την προσθήκη δέκα χάικου -δημιουργιών ιαπωνικής τεχνικής, γύρω από τους άξονες, υπαρξιακό, μνήμη-χρόνος, έρωτας, πατρίδα, ποίηση. Το υπαρξιακό και η αναψηλάφηση της ζωής και των σχέσεων μέσω της μνήμης και του διελθόντα χρόνου, διασταυρώνονται με τις δραματικές κορυφώσεις της ζωής, τον έρωτα και τον θάνατο.
Αφηγηματική κυρίως ποιήτρια η Οικονομίδου, γράφει συνήθως σε πρώτο πρόσωπο. Τους στίχους διαπνέει εσωτερικότητα. Φιλτραρισμένο το συναισθηματικό της υλικό στο διυλιστήριο του συνειδητού, με λογική διάρθρωση, παραδίδεται δραματικό στον αναγνώστη, χωρίς όμως ελλείψεις και χάσματα. Σαν εσωτερικοί μονόλογοι οι συνθέσεις, ένας διάλογος με τον εαυτό ή με τον Άλλο. Ο εξομολογητικός τόνος του ποιητικού υποκειμένου σε συνδυασμό με την αφήγηση διαμορφώνουν ένα σκηνοθετικό περιβάλλον που δίνει την αίσθηση ότι η ποιήτρια υποδύεται στην προσπάθειά της να δώσει διέξοδο στις εκφραστικές δυνατότητες του δικού της προσώπου.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα
το κοριτσάκι ξυπνάει ανήσυχο.
Μέσα στο μισοσκόταδο
ψάχνει τα περασμένα του χρόνια
τους περασμένους ανθρώπους
τις περασμένες μέρες που ξέχασε
να χαμογελάσει στο φως.
Ξυπνάω κι εγώ.
Βάζω το κοριτσάκι για ύπνο
με νανουρίσματα και χάδια
το κοιμίζω.
–Τι το ψάχνεις; του λέω.
Θα είσαι πάντα ένα παιδί
σε γερασμένο σώμα. (σελ. 37)
Η υπαρξιακή αγωνία στο ποιητικό τοπίο της Όλγας Οικονομίδου παρουσιάζεται υπογειωμένη. Αυτό που αναδύεται έντονα είναι μια διάθεση φυγής, η ανάγκη απόδρασης από έναν κλοιό και μια απομόνωση που ωστόσο φαίνεται να έχει επιλεγεί. […] Γράφοντας/ τη δική της ιστορία/ διαλέγει ελεύθερη την απομόνωση. (ΑΕΡΟΣΤΕΓΩΣ, σελ. 11)
Η αφηγηματικότητα και η εξομολόγηση σε συνδυασμό με την παραστατική γλώσσα προσδίδουν μια ιδιότυπη γοητεία στη φωνή της Οικονομίδου, η οποία, αν και στην πρώτη της εκδοτική αποτύπωση, διακρίνεται από ωριμότητα και γοητεία.
ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΛΗΓΟΥΣΑ
σε σύστημα πολυτονικό
η μακρόχρονη λήγουσα των ρημάτων όταν τονίζεται
παίρνει περισπωμένη
αργεῖς
κλαῖς
τρῶς
ἀγαπῶ
μια μέρα δεν άντεξα
κατάπια μαζί με τον καφέ μου ένα μακρόχρόν(ι)ο σ’ αγαπώ.
-μετά από τόσες προσπάθειες φιλοξενίας
δεν μου έκανε τη χάρη να ειπωθεί-
σαν το κατάπια
πήγε και κατακάθισε φαρδιά πλατιά η περισπωμένη μες στην καρδιά μου
κοίτα να δεις που αυτή τότε όλο πλάταινε όπως η περιφέρειά μου
σαν μεγαλώνω
δεν μπορούσα τουλάχιστον να καταπιώ ένα σ’ αγαπώ
σε σύστημα μονοτονικό
να σμικρύνει η οξεία την αμβλεία γωνία των λογισμών μου; (σελ. 55)
Ο χρόνος που περνά και οδηγεί σε αναψηλάφηση, απλώνει την αίσθηση του ανικανοποίητου και μιας μοναξιάς, όπως και την ανάγκη της δράσης, μιας κίνησης που θα πετάξει πέρα τα «δεσμά», θα απομακρύνει από την καθημερινή ρουτίνα και τις συμβάσεις, μιας προσδοκίας.
Ανεμολογιο
Θα ’θελα να ’μουν
εκ γενετής
ανεμολόγιο.
Αδιάκοπα να χαράσσω
ροές και πορείες ανέμων.
Να διαιρούμαι σε τεταρτοκύκλια,
προς ενενήντα μοίρες έκαστο
και να ’χουνε στραμμένα
προς το μέρος μου
των ναυτικών τα μάτια.
Στην πραγματικότητα,
υπάρχω ως γυναίκα.
Αγαπώ τους ανέμους,
τους αφουγκράζομαι καθώς
σηκώνουν τη σκόνη μου
ή ελαφρώς το φόρεμά μου.
Άπταιστα τους γράφω στο
τετράδιο ορθογραφίας.
Λεβάντες, Όστρια, Γαρμπής
Πουνέντες, Τραμουντάνα.
Έπειτα σηκώνω πανιά
και φεύγω… (σελ. 8)
Χρόνος και μνήμη επαναφέρουν τις μορφές αγαπημένων προσώπων που έχουν φύγει από τη ζωή. Δεσπόζει η παρουσία της μητέρας, η φιγούρα της οποίας επανέρχεται, όπως και της πατρίδας με τα παθήματά της: οι κατεχόμενες περιοχές, η Αμμόχωστος, η Κερύνεια, ο Πενταδάκτυλος.
[…] Σαλαμίνα – Αμμόχωστος./ Από τα βάθη του καιρού/ νυν και αεί/ για πάντα μνήμη. (ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ, σελ.14)
Η χρήση της κυπριακής διαλέκτου ξεχωριστή στο ποίημα ΑΓΚΑΛΙΑΣΜΑ (σελ. 15).
Εκτός από την απουσία των αγαπημένων προσώπων και τη θλίψη της κατακερματισμένης πατρίδας, η ματαιωμένη ερωτική προσδοκία πυροδοτεί έντονα το ποιητικό συναίσθημα.
[…] Όλα όσα υπήρξες σήμερα/ τα άφησες εκεί/ μια μάζα αέρινη/ το φως, το γέλιο, γαλάζιες λίμνες.// Στο τραπεζάκι/ κι αυτό λευκό/ αφήνω τελειωμένους τους καφέδες/ μήπως και αναστείλω/ τη ροή τετελεσμένων. […] (ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, σελ.18)
Η ανάγκη της λήθης αναδύεται δυνατή:
ΛΗΘΗ ΙΙ
Λησμονιά είναι
να ξεχνάει κανείς ή να ξεχνιέται;
Η λήθη επιλέγει την καρδιά.
Με την καρδιά ξεχνάω. Όχι με το μυαλό.
Επιλέγω τη λήθη για να σε συγχωρέσω. (σελ. 13)
Ο λεπτός σαρκασμός δεν απουσιάζει από τις συνθέσεις όπως και οι ελπίδες για μια νέα αρχή η οποία παίρνει τη μορφή θαμνολίβαδων:
[…] Να υποθέσουμε/ πως θα γίνουν θαμνολίβαδα/ ή πόες/ ή αγριολούλουδα. Υπάρχει βλέπεις/ και η χαμηλή αυτοφυής βλάστηση. (ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ, σελ. 19)
Όσον αφορά την ποίηση, παρουσιάζεται ως θεραπεία αλλά και ως πορεία διαμαρτυρίας.
[…]Νυν και αεί ονειρεύομαι/ και θεραπεύομαι. (ΛΕΞΕΙΣ, σελ. 23)
[…]Μα οι λέξεις μου/ παραμένουν μετέωρες/ βγάζουν κεφάλι, χέρια, πόδια/ αγανακτισμένες/ βγαίνουν στο πεζοδρόμιο ν’ ανασάνουν/ διαδηλώνοντας τη θλίψη τους// Πορεία διαμαρτυρίας είναι κι η ποίηση. (ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ, σελ. 25)
Χαμηλόφωνος ο λυρισμός της Οικονομίδου και με τη συμμετοχή της φύσης. Το πλήθος των μεταφορών, των εικόνων και των μετωνυμιών, η χρήση της αντίθεσης του φωτός με το σκοτάδι, της διακειμενικότητας (συνομιλία με ποιητές όπως ο Αναγνωστάκης και ο Καβάφης), η ανασηματοδότηση των αρχαίων μύθων (όπως στο ποίημα ΠΗΝΕΛΟΠΗ, σελ. 45) διαμορφώνουν ένα γοητευτικό ποιητικό τοπίο. Την κορύφωση του δραματικού συναισθήματος συνοδεύει η ηρεμία μιας «κάθαρσης». Είναι και αυτή ένα από τα στοιχεία που χαρίζουν την ηδονή της λογοτεχνίας στις δημιουργίες της Όλγας Οικονομίδου.
