Πολυδαίδαλες και υπόγειες οι διαδρομές της ποιητικής τέχνης, άλλοτε διυλίζονται από το συνειδητό και παραδίδονται στον αναγνώστη νοηματικά καθαρές, άλλοτε περνώντας από ιδιόρρυθμες ατραπούς καταλήγουν σε υλικό αφαιρετικό, υπονοηματικό, που απαιτεί επίμονο και επαρκώς ενημερωμένο αναγνώστη. Η Σοφία Παπαχριστοφίλου στη συλλογή της «Μίλα μου να μη σε χάσω» (Κοράλλι, 2024), ακονίζει τις δυνατότητές της στην καθαρή έκφραση. Η γραφή διέπεται από αυθορμητισμό και στηρίζεται στο βίωμα. Το προσωπείο αποφεύγεται, ενώ πέρα από τα μεγάλα θέματα, τον έρωτα, την αγάπη, τον θάνατο (έχουν θέση κεντρική), ένα απλό και καθημερινό ερέθισμα αρκεί ώστε να ξεπηδήσουν στίχοι, σκέψεις.

Η συλλογή είναι τριμερής. Το πρώτο μέρος περιέχει ποίηση. Τιτλοφορείται «Μίλα μου να μη σε χάσω». Το δεύτερο, δημιουργίες ιαπωνικής τεχνοτροπίας. Ο τίτλος του: «Μιλώντας με χάικου». Το τρίτο σύντομες πεζές μυθοπλασίες: «Τρεις και μία μικρές ιστορίες».

Η Παπαχριστοφίλου αφιερώνει το έργο στη μνήμη των γονέων της. Τα ποιήματα που μιλούν για τους γονείς κυριεύονται από τον πόνο της απώλειας. Οι ημερομηνίες θανάτου (25.10.2021 της μητέρας, 15.1.2024 του πατέρα), παραμένουν σταθμός. Νωπή η ανάμνηση ξυπνά τη νοσταλγία. Η ποιήτρια τονίζει το αναντικατάστατο κενό που άφησε η απώλειά τους· τη θαλπωρή, την αγάπη που σκόρπιζε η ύπαρξή τους.

Η ΜΑΜΑ ΜΟΥ

[…] Τώρα αφάνταστα μου λείπει.

Δεν είναι ηρωίδα του παραμυθιού

Καλύτερα να λέω: «Όχι ήταν μια φορά»

«Μα είναι πάντα εδώ κοντά μου

και θα βρίσκεται για πάντα»:

Η μαμά μου. (σελ. 10)

Πέρα από τον θάνατο και την καταλυτική του παρουσία, η Παπαχριστοφίλου τεχνουργεί με την ποίηση, το όνειρο, τον έρωτα. Ο ποιητής «Διψάει για λέξεις/ Για συναισθήματα πεινάει/ Εκτίθεται/ Τσαλακώνεται/ τα εσώψυχά του τεμαχίζει/ Τα απλώνει στο χαρτί». «Με την αιμορραγία ανεξέλεγκτη» ποιεί. (Ο ΠΟΙΗΤΗΣ, σελ. 13) Το όνειρο, από την άλλη, γίνεται αγωγός συναισθημάτων, παθών, ενώ αντικρούει τα επίπονα βέλη. Ο έρωτας, δυνατός και επίμονος, όπως η αγάπη, δηλώνεται με εκφράσεις ονοματικές, χωρίς ρήματα, προκειμένου να εκφραστεί σταθερότητα.

ΕΠΙΜΟΝΗ

Η αγάπη μου αξία σταθερή

ακούραστη η έγνοια μου για σένα

τείχος σκληρό η δική σου αδιαφορία

η πρόσκρουση επίπονη, αιματηρή. (σελ. 15)

Με εικονοπλασία και θεατρικότητα, η ποιήτρια ξεδιπλώνει τις σκηνές που αναφέρονται στον έρωτα.

ΞΕΦΡΕΝΟ ΤΡΕΞΙΜΟ

Καβαλάω τ’ όνειρό μου και τρέχω

ξέφρενο αγώνα δρόμου στα μονοπάτια του μυαλού

στις μύχιες της επιθυμίας μου σπηλιές

ν’ ανταμώσω στο τέρμα τον ήλιο σου

το φεγγάρι ολόγιομο με πόθο για σένα

το γλυκό ξημέρωμα στης καρδιάς σου το κέντρο. (σελ. 21)

Στη θεματική αποτυπώνονται επίσης προβληματισμοί που αφορούν την ανία, τους αγώνες απέναντι στον εαυτό, στις συμβάσεις. Η ματιά είναι αισιόδοξη:

[…] αξίζει να προσπαθήσουμε ξανά

να κολυμπήσουμε

κι ίσως ξαποστάσουμε

στην Αλεξάνδρεια την ποθητή

που τελικά δεν χάσαμε. (ΑΓΩΝΑΣ, σελ. 29)

Η κοινωνικοπολιτική θεματολογία στην ποίηση της Σοφίας Παπαχριστοφίλου περιστρέφεται γύρω από τη μοναξιά, κυρίως όμως τον πόλεμο (Κύπρος, Ουκρανία). Οι αναφορές συνιστούν καταγγελία.

[…] Η γυάλινη καρδιά δεν λυγίζει

του κτήνους που καταχρηστικά

άνθρωπος καλείται.

Αθώα μάτια, κορμάκια παιδικά

στο έρεβος

για πόσο ακόμα; (ΟΥΚΡΑΝΙΑ, σελ. 31)

Τα ποιήματα της Παπαχριστοφίλου διέπονται από ένα αμυδρό συναίσθημα ματαιωμένης προσδοκίας. Η μελαγχολία ωστόσο δεν είναι το κυρίαρχο στους στίχους. Πίσω από τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες, την απογοήτευση από τις παθογένειες της κοινωνίας, κρύβεται η διάθεση για αγωνιστικότητα και αλλαγή.

Οι χάικου συνθέσεις στην ενότητα «Μιλώντας με χάικου» διακρίνονται από αποφθεγματικότητα. Πιστές στη φιλοσοφία της ιαπωνικής τεχνικής συνδέονται με τις αυθόρμητες εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής και αποτυπώνουν το στιγμιαίο. Ενέχουν λυρισμό και περιπαικτικό πνεύμα.

1. Λευκό κρινάκι

φύτρωσε στην καρδιά μου

μόλις σε είδα. (σελ. 37)

Οι τέσσερις πεζές δημιουργίες στην ενότητα «Τρεις και μία μικρές ιστορίες» εκκινούν από ερεθίσματα απλά: ένα γλύκισμα, έναν αμφορέα, μια αίθουσα μαιευτηρίου, την καθημερινότητα στο σπίτι. Γίνονται αφορμή προκειμένου να σχολιαστούν ζητήματα όπως οι πόλεμοι, το μεταναστευτικό, η μάστιγα της εποχής μας, το άγχος, οι πολλαπλοί ρόλοι της γυναίκας, η ανάγκη της να εξασφαλίσει «ένα δικό της δωμάτιο», χώρο δημιουργίας και αυτοσυγκέντρωσης. Τριτοπρόσωπες αφηγήσεις, με διαλόγους και αναδρομές στο παρελθόν. Κινούνται με βάση τον συνειρμό και τη μνήμη. Ο λόγος είναι φυσικός.

[…] Η γυναίκα της Συρίας δεν στάθηκε τυχερή, όπως η γιαγιά του. Έχασε το ένα της παιδί, τον θείο του στην αντάρα του εμφυλίου πριν προλάβει να τον κρατήσει στην αγκαλιά της. Τότε ήταν εμφύλιος, πέτρινα χρόνια. Τώρα που προχώρησε η ιστορία και ο πολιτισμός, πάλι ο πόλεμος και η βία νικούν και αφαιρούν ανθρώπινες ζωές, πληγώνουν τις ψυχές.

Ξαφνικά νόμισε πως όλες οι έγκυες γυναίκες στα κάδρα της αίθουσας αναμονής ήταν θλιμμένες και δάκρυα, μικρά διαμάντια πλημμύρισαν την αίθουσα. (ΣΤΟ ΜΑΙΕΥΤΗΡΙΟ, σελ. 49)

Όπως και στο προηγούμενο βιβλίο της «Αναπνέοντας με λέξεις» (Κοράλλι 2021), η Σοφία Παπαχριστοφίλου στο «Μίλα μου να μη σε χάσω» συνενώνει ποιητικά και πεζά της κείμενα. Κυριαρχεί και εδώ το συναίσθημα, το ρομαντικό πνεύμα. Τα κείμενα διαθέτουν ενάργεια και λυρισμό. Αξίζει να τονιστεί ότι το ωραίο εξώφυλλο του βιβλίου φιλοτέχνησε η κόρη της, Κατερίνα Τεχλεμετζή, φοιτήτρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.

ΛΙΛΙΑ ΤΣΟΥΒΑ