Κόσμε θαυμαστέ κι όμορφε 1
Η ομορφιά δεν είναι αιώνια.
Αυτή είναι η ωραιότητά της.
Η ματαιότητα είναι ομορφιά ζωής. 2
Θεωρείται σπάνιο όσο και αξιοθαύμαστο ένας θεατρολόγος, ένας θεωρητικός της λαογραφίας, να είναι ταυτόχρονα και καλός ποιητής. Ο καθηγητής Βάλτερ Πούχνερ διαψεύδει τις πιθανότητες και με φωνή μελωδική που παραπέμπει στις εσχατιές της ποίησης, τεχνουργεί συνθέσεις γλαφυρές και άμεσες. Αξιοποιώντας στοιχεία από την πλούσια ελληνική παράδοση, τον υπερρεαλισμό, τον εξπρεσιονισμό, τον εικονισμό, στη συλλογή Από τα αρχεία του δάσους (ΟΤΑΝ, 2023), διαλογίζεται πάνω στα ανθρώπινα.
Ένας θησαυρός θεματολογίας με επικεφαλής το δάσος και τη φύση. Λυρισμός, εικόνες πρωτότυπες, ιδιαίτερα ευφάνταστες. Ο αναγνώστης/Η αναγνώστρια εμπλέκονται σε μια ποιητική σκηνοθεσία γεμάτη αντιθέσεις· λέξεις θετικές, όπως παράδεισος, μικρή Εδέμ, πράσινος ναός από βελόνες και φύλλα, μέσα από τις οποίες αποθεώνεται η φύση και η μαγεία της, αλλά και λέξεις αρνητικής σηματοδότησης (ερείπιο μαυρισμένο, μυρίζει πένθος καταστροφής, κόλαση, καπνίζει, κρεματόριο, οστεοφυλάκιο, φούρνος, τέφρα, θάνατος, κρύα στάχτη καρβουνότοπος), μέσα από τις οποίες αποτυπώνεται η καταστροφική συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντί της.
Η πολυποίκιλη θεματική εκτείνεται από τη βροχή, τα δέντρα, τα πουλιά με το μαγικό τους κελάηδημα, έως τους τόπους, (τη Χαλκιδική, την Ήπειρο, τη Βιέννη, την Έδεσσα, τον Παγασητικό, τις ΗΠΑ -κάθε τόπος με τις ιδιαιτερότητές του στους ιδεοπλαστικούς στίχους), τη γλώσσα, την ποίηση, τον θάνατο, τη βιβλιογραφία, τους μύθους, την τρυφερότητα, τα ασήμαντα πράγματα στη ζωή μας, αντικείμενα ταπεινά, μηδαμινής αξίας/ σημασίας όμως εξαίσιας, με συμβολισμούς/ με βιώματα φορτωμένα, στοιχειωμένα/ με γεγονότα άρρηκτα συνδεδεμένα […] (ΤΑ ΑΣΗΜΑΝΤΑ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ, σελ. 13).
Ποιητής ατμοσφαιρικός ο Πούχνερ, εκμεταλλεύεται το ποιητικό του υλικό χρησιμοποιώντας παρηχήσεις, μεταφορές και άλλα εκφραστικά μέσα, όπως και τον θησαυρό της ελληνικής γλώσσας (λέξεις αρχαίες, ελληνιστικές, βυζαντινές συμφραζόμενα από την ιστορία (την ελληνική, τη ρωμαϊκή), το δημοτικό τραγούδι, τη λαϊκή παράδοση.
[…] σε φύλλα και φωλιές νέα ζωή και περασμένη
στα όνειρα των κοριτσιών γαμπρός και πρόγονος
το άγνωστο και το γνωστό συναπαντιούνται
μελλούμενα και παρελθόντα συνεδριάζουν
να φυλάξουν τα αγέννητα που θα φέρει ο καιρός
για δες καιρό που διάλεξε ο Χάρος να με πάρει
θανάτω θάνατον πατήσας, η διαλεκτική
ο Έρως και ο Χάρος στο μαρμαρένιο αλώνι
φύγανε φίλοι μαζί θα πιουν κρασί
ήτανε άνοιξη, ακούστηκε η δεκαοχτούρα
σαν φωνή θεού στέλνει το μήνυμα
πως θάνατος και ζωή είναι δίδυμα
το ένα δεν μπορεί χωρίς το άλλο.
(Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΡΟΔΩΝ, σελ. 22-23)
Το πάντα κομψό και παραστατικό ύφος γίνεται ενίοτε χαριεντίζον,
[…] άσημη και άσχημη, συχνά και παχουλούλα/ πλουσιοπάροχα προσφέρει απ’ τα έτοιμα/ τον εγκέφαλο γαργαλά εκεί που πρέπει/ οικονόμος του πνευματικού νοικοκυριού/ τίποτε δεν ξεχνά απ’ όσα είναι γραμμένα // δίχως αυτή δεν πας μακριά, κι ας είναι δυσκίνητη/ το σώμα της ξέρει περισσότερα απ’ το μυαλό σου […] (Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ, σελ. 26-27),
σκωπτικό,
[…] Στα επιστημονικά βρήκανε κάποια άκρη/ αν και η ομογενοποίηση δεν επετεύχθη/ τέλος πάντων –έστω κάποιες ομαδοποιήσεις/ αλλά στην ποίηση –χάβρα τεχνιτών του λόγου/ που φιλονικούν για την αποκλειστικότητα/ να φέρουν το όνομα του πολύπλαγκτου αγύρτη/ που σε κάθε σελίδα άλλα λέει και γράφει/ πώς μπορεί να είναι ένας, φωνάζουν όλοι μαζί; […] (Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΕΓΩ, σελ. 24-25),
παραινετικό:
Κατά τη λήψη της τροφής/ συγκεντρώσου στο στόμα/ άσε τη γλώσσα δίχως λέξεις/ απενεργοποίησε τη φωνή/ στιγμή ιερή της ζωής είναι/ τα γεύματα εργασίας ασέβεια. (ΑΣΕΒΕΙΑ, σελ. 77)
Σπονδυλική στήλη της ποίησης του Πούχνερ είναι η έκφραση της ανθρώπινης μηδαμινότητας μέσα στο αχανές σύμπαν, στοιχείο ωστόσο που δεν αποτρέπει από την εκδήλωση μιας διαρκούς αισιοδοξίας για τα συμβαίνοντα στη ζωή. […] Παρά ταύτα μέσα μας είναι η άνοιξη.[…] (ΑΥΤΟ, σελ. 29) Οι συνθέσεις του δίνουν έμφαση στη συμπαντική ενέργεια, όμως παράλληλα ξεχειλίζουν από αγάπη για τον άνθρωπο, ενώ αποτυπώνουν την ανάγκη για ταπεινότητα.
[…] έχεις και την ευθύνη/ της σεμνότητας/ ποτέ δε θα ’σαι ιδιοκτήτης/ μα πάντα ευεργετούμενος. (ΑΝ ΕΧΕΙΣ ΤΟ ΔΩΡΟ, σελ. 27)
Ένα πανόραμα από ήχους, αισθήσεις, εικόνες και μελωδίες είναι η συλλογή του Βάλτερ Πούχνερ Από τα αρχεία του δάσους. Η γλώσσα πληθωρική και εξομολογητική, με διακειμενικές αναφορές και αυτοαναφορικότητα. Ο τεχνουργός τάσσεται με πνεύμα ρομαντικό απέναντι στο μεγαλείο του κόσμου. Τον θαυμαστό μας κόσμο αποτυπώνει συχνά με υπερρεαλιστικές πινελιές:
ποιος θα ξεσκονίσει τα σαλόνια της ηπείρου/ ποιος θα καθαρίσει τα μάτια της άνοιξης; (TA MATIA THΣ ΑΝΟΙΞΗΣ, σελ. 30).
Το ποιητικό υποκείμενο επικεντρώνεται στην κυριαρχία της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στον πλανήτη. Αναφέρεται στη βία, τους πολέμους, τις σφαγές, την προσφυγιά. Δεν απαλείφει ωστόσο τον εξανθρωπισμό που επέτυχε στη διάρκεια των αιώνων όσον αφορά τους νόμους, τις αντιλήψεις, τη συμπεριφορά. Θεωρεί πως μέθυσε από την τεχνολογία, από τα γενικότερα επιτεύγματα, και έχασε το μέτρο.
[…] Χώμα και ιλύς των γεγονότων
η μεγάλη Ιστορία στις μικρές
ο αρχέγονος νόμος συνεχίζεται
προσφυγιά κι εξορία, σφαγή
η συνείδηση σκέφτεται
η αιτιοκρατία ερευνά
για πρώτη φορά η φύση βλέπει
στον καθρέφτη την εξέλιξη
ο αρχέγονος νόμος εξανθρωπίζεται
αλλά οι νόες δεν είναι έτοιμοι
να δεχτούν τη φωτεινή αλλαγή
μέθυσαν από την τεχνολογία
έχασαν το δέος των ρυθμών
σκλάβοι έμειναν του αρχέγονου νόμου
απεργάζονται το τέλος τους
και κάθε σύνθετης μορφής ζωής.
(ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ, σελ. 32-33)
Με μοντέρνο στίχο, αλλά και ομοιοτέλευτα, με διασκελισμούς, λογοπαίγνια, εικονισμούς, ο Βάλτερ Πούχνερ στη συλλογή Από τα αρχεία του δάσους τραγουδά την ομορφιά της φύσης και της ζωής. Ψάλλει τη συμμετρία της αράχνης, σιγοντάρει το τραγούδι του τζίτζικα, (Ντράμερ φανατικός ο τέττιξ/ βαράει ανελέητα το τουμπελέκι: ΝΤΡΑΜΕΡ Ο ΤΕΤΤΙΞ, σελ. 47), υμνεί το πρωί, την ημέρα, τη νύχτα, τη ζωή.
ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΠΟΘΕΩΣΙΣ
Στο φούρνο της μήτρας
ψήνονται
αχειροποίητα καρβέλια.
Χειροποίητη η ζύμη
πλάθεται σώμα με σώμα.
Αρτοποιείου αποθέωσις. (σελ. 157)
Ο λυρισμός του Πούχνερ παραπέμπει στην αρχαία ελληνική ποίηση της Σαπφώς και του Αλκαίου. Η γλώσσα συνομιλεί με τους προσωκρατικούς και τη βυζαντινή εκκλησιαστική παράδοση. Στις ιδιαίτερα ευαίσθητες συνθέσεις του οι επιστήμες της λαογραφίας, της ιστορίας, της φιλοσοφίας, του θεάτρου, της φυσικής, ενώνονται με τη λογοτεχνία, για να προσφέρουν την αίσθηση της σαγήνης, να επιδαψιλεύσουν μαγεία και ποιητικότητα.
[…] Τι όμορφη που είναι η ματαιότητα
τι ήσυχοι που είναι οι νεκροί
η σιωπή της λάμψης επιβλητική
και όλα τα χρώματα
τελειώνουνε στο χιόνι.
(ΚΥΡΙΑΚΗ, ΦΙΝΑΛΕ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ, σελ. 72)
ΛΙΛΙΑ ΤΣΟΥΒΑ
[i] What a wonderful world, σελ. 144
[ii] ΛΟΓΟΣ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙ ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΟΣ, σελ. 141-142
