Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο Βυσσινόκηπος, το θεατρικό έργο του Τσέχοφ, χαρακτηρίσθηκε από τον ίδιο σαν κωμωδία, αλλά οι κριτικοί το αντιμετώπισαν σαν δράμα με τραγικά στοιχεία. Στην προσπάθειά μου να κατανοήσω τι ακριβώς μας συμβαίνει στο τέλος της εποχής που μας έλαχε να ζούμε, ήρθε στον νου μου ο Βυσσινόκηπος του μεγάλου συγγραφέα, από την ανάποδη όμως! Παρακάτω, θα προσπαθήσω να εκθέσω αυτή μου την παράξενη και φαινομενικά παράδοξη σκέψη.
Σε κάθε ιστορική περίοδο, οι άνθρωποι θεωρούν ότι βιώνουν πρωτόγνωρες καταστάσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Στην πραγματικότητα, όλη η ανθρώπινη πορεία είναι γεμάτη από απρόσμενες καταστάσεις. Μετά από κάποια σχετικά ήρεμη περίοδο, όλα τα δεδομένα ανατρέπονται με τρόπο οδυνηρό. Πόλεμοι, επαναστάσεις, πραξικοπήματα, φυσικές καταστροφές, τεχνολογικά επιτεύγματα τρέχουν ασταμάτητα, αλλάζοντας τις υποτιθέμενες σταθερές αξίες.
Κάθε τέτοια ανατροπή, συνοδεύεται από καταστροφή ενός «κήπου», παρόμοιου με τον Βυσσινόκηπο, που μέχρι τότε θεωρούσαμε θαλερό. Από μια ανήσυχη προσμονή σε ένα αβέβαιο μέλλον επίσης.
Πάντα θα υπάρχει ένας «Βυσσινόκηπος» που καταστρέφεται. Πάντα θα υπάρχει μια ιδεολογία που καταρρέει και πάντα η κατάρρευση θα είναι οδυνηρή για κάποιους.
Σε όλες τις εποχές, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις διαφοροποιήσεις που αλλάζουν το κοινωνικό περιβάλλον.
Στην εποχή του Τσέχοφ, η αριστοκρατία ήταν ανήμπορη να κατανοήσει τις αλλαγές που έρχονταν να διαφοροποιήσουν το κοινωνικό τους περιβάλλον και συνακόλουθα τον ρόλο που οι αλλαγές αυτές έφερναν στην προσωπική της ζωή. Τότε, οι πολιτικές και κοινωνικές ζυμώσεις έφερναν στο προσκήνιο αλλαγές στην κοινωνία και τα κοινωνικά στρώματα. Συμβολικά, η οικογένεια του έργου, δεν ήταν σε θέση να κρατήσει τον «Βυσσινόκηπο», την τρέχουσα ιδεολογία που κατέρρεε.
Στις μέρες μας, μια άλλη «αριστοκρατία», (τα εισαγωγικά εδώ δηλώνουν τον αυτοπροσδιορισμό της),αυτή του πνεύματος, αρνείται να επαναπροσδιορίσει τις ιδεολογικές της εμμονές. Αρνείται να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και να δεχθεί ότι οι ανατροπές έπαψαν να είναι αποτέλεσμα πολιτικών και κοινωνικών ζυμώσεων. Η πυραυλικής ταχύτητας ανάπτυξη της τεχνολογίας στα χέρια του μεγάλου αδελφού, ή καλύτερα, μερικών μεγάλων αδελφών, προκαλεί ανατροπές άλλου τύπου, με τους ανθρώπους να μην προλαβαίνουν να συνειδητοποιήσουν καλά-καλά τι τους συμβαίνει. Τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο. Τα κεκτημένα,- αυτά που με θυσίες αποκτήθηκαν, τρίζουν επικίνδυνα. Η αβεβαιότητα χτυπάει κόκκινο και ο φόβος των ανυπεράσπιστων ανθρώπων, διάσπαρτος.
Παρακολουθούμε, ως απλοί θεατές, την αλλαγή της πολιτικοοικονομικής φυσιογνωμίας.
Η πολιτικοοικονομική φυσιογνωμία δεν αλλάζει μόνο στην χώρα μας, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον πλανήτη. Η διαφορά είναι ότι αυτές οι εκρηκτικές αλλαγές έπαψαν να αντιμετωπίζονται με τις γνωστές μεθόδους. Όσο αυτό δεν το καταλαβαίνουμε, τόσο το χειρότερο για το μέλλον μας. Οι ρομαντικοί εραστές των αγώνων στους δρόμους και των κραυγών καταλήγουν γραφικοί, και ενίοτε επικίνδυνοι.
Ο «Βυσσινόκηπος», το τελευταίο έργο του κορυφαίου Ρώσου συγγραφέα Άντον Τσέχοφ, γράφτηκε το 1903, στις αρχές ενός αιώνα που θα άλλαζε την πολιτικοκοινωνική φυσιογνωμία όχι μόνο της Ρωσίας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Το έργο υπήρξε προφητικό, καθώς προεικόνιζε την επερχόμενη Ρωσική Επανάσταση του 1905 και 1917.
Τι προεικονίζει λοιπόν ο δικός μας «Βυσσινόκηπος»;
Μακάρι να ήξερα να σας πω…
Θα μπορούσα να σκεφθώ μόνο καταστροφικά σενάρια,(όπως οι περισσότεροι από μας άλλωστε), αλλά, προτιμώ να κλείσω με μια σχετική αισιοδοξία.
Ποτέ δεν ξέρεις ποιες διέξοδοι μπορούν να προκύψουν. Τίποτα δεν είναι απίθανο να συμβεί. (έτσι το’ χουμε , να νομίζουμε για απίθανα τα πιο πιθανά).
