ΠΕΡΙ ΠΙΤΖΑΜΑΣ
Πως ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ αφέθηκε να πιαστεί… με τις πιτζάμες από τους συνωμότες ; Γιατί δεν είχε πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του, παρά τις προειδοποιήσεις των άλλοτε στενών συνεργατών του για το επερχόμενο πραξικόπημα ;
Η εύλογη η απορία του Στέλιου Κούλογλου στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του, «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια Σοβιετική Ένωση…», στάθηκε η αφορμή για τις παρακάτω σκέψεις μου.
Πολλές υπήρξαν οι φορές που οι πιτζάμες πρωταγωνίστησαν σε συλλήψεις πολιτικών η απλών πολιτών, σε πραξικοπήματα και κάθε είδους ανατροπές.
Για τον δικό μας αγωνιστή και διανοούμενο της αριστεράς Ηλία Ηλιού, που κατάφερε να κερδίσει τον σεβασμό των συντρόφων αλλά και των αντιπάλων του, διηγούνται πως την νύχτα του πραξικοπήματος συνελήφθη με τις πιτζάμες. Ο ίδιος, σύμφωνα με τον ιστορικό Τάσο Βουρνά, ξυλοκοπήθηκε άγρια στον Ιππόδρομο, όπου κρατούνταν μαζί με άλλους 700 πολίτες. Ο Ηλιού βεβαίως δεν ήταν ο μόνος. Οι πιτζάμες συνόδευσαν πολλούς αγωνιστές που πιάστηκαν στον ύπνο.
Στην χώρα μας υπήρξε και ένα άλλο πραξικόπημα, γνωστό με την ονομασία «Πραξικόπημα της πιτζάμας» μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος και ανατροπής της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή από πιστούς στην χούντα ανώτατους και ανώτερους αξιωματικούς του Στρατού Ξηράς τον Φεβρουάριο του 1975. Ευτυχώς, η συνωμοσία αποκαλύφθηκε εγκαίρως και το πραξικόπημα αποφεύχθηκε.
Κάθε ένας από μας, έχει σίγουρα διαβάσει ή ακούσει ιστορίες με πιτζάμες, τέτοιες που κατέληγαν με την φράση « Τον έπιασαν με τις πιτζάμες».
Για μένα, την πιο εντυπωσιακή ιστορία με πιτζάμες, αποτέλεσε μια σκηνή από την σατιρική εγγλέζικη ταινία «Ο θάνατος του Στάλιν». Ο Στάλιν είχε ζητήσει την ηχογράφηση μιας συναυλίας, καθώς δεν μπορούσε να παραβρεθεί. Λόγω κάποιου τεχνικού προβλήματος η ηχογράφηση έπρεπε να επαναληφθεί. Ο μαέστρος όμως έπαθε καρδιακή προσβολή, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να την επαναλάβουν. Η παράξενη κατάσταση οδηγεί τους διοργανωτές σε νυχτερινή έφοδο στο σπίτι ενός άλλου μαέστρου. Ο δυστυχής μαέστρος, έντρομος, νομίζει ότι ήρθαν να τον συλλάβουν και φορώντας το παλτό του πάνω από την πιτζάμα, αποχαιρετά συγκινημένος την γυναίκα του. Εν τέλει, τον οδηγούν στην αίθουσα της συναυλίας, όπου, επαναλαμβάνεται η συναυλία, ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα. Αυτή την φορά, η πιτζάμα, εν μέσω σταλινικών διώξεων, γίνεται αφορμή άφθονου γέλιου.
Η πιτζάμα ωστόσο, μαζί με την παντόφλα, μπορεί να αποτελέσει την χαρακτηριστική ενδυμασία του αδιάφορου πολίτη που, μισοξαπλωμένος νωχελικά στον καναπέ του, παρακολουθεί τα τεκταινόμενα, σχολιάζοντας, αφορίζοντας, επικροτώντας.
Στο κλασικό έργο της ρωσικής λογοτεχνίας «Ομπλόμοφ», του Ιβάν Γκοντσαρόφ, ο ήρωας του έργου ο Ομπλόμοφ, ενσαρκώνει μ’ ένα θαυμαστό τρόπο τον παλιό τύπο του Ρώσου γαιοκτήμονα: είναι νωθρός, απαθής, ανίκανος ν’ αναλάβει κάθε πρωτοβουλία, αντιδράει παθητικά στα εξωτερικά γεγονότα σκύβει, όπως και η ψυχή του μουζίκου, κάτω από το βάρος σκοτεινής “ανατολίτικης” μοίρας. Σε κάποια στιγμή μια γενναία και ευαίσθητη γυναίκα, η Όλγα, κουνάει λίγο το βραδυκίνητο αυτόν όγκο αλλά γρήγορα ο Ομπλόμοφ θα ξαναπέσει στη μοιραία του ακινησία. Ο μεγάλος Ρώσος κριτικός Μπιελίνσκι γράφει πως ο Γκοντσαρόφ κατόρθωσε στο μυθιστόρημα αυτό ν’ απεικονίσει άρτια έναν εθνικό τύπο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Το έργο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Νικήτα Μιχαλκόφ. Θυμάμαι, πριν χρόνια, την παρακολούθηση της ταινίας σε κάποια αίθουσα του αθηναϊκού κέντρου. Ήταν τέτοια η ραστώνη που εξέπεμπε η ατμόσφαιρα, που ο άνδρας μου και εγώ, πήραμε έναν απολαυστικό υπνάκο, αν και δίχως τις πιτζάμες του πρωταγωνιστή.
Αξίζει πιστεύω να αναφερθεί και η ταινία «Το αγόρι με τις ριγέ πιτζάμες». Εδώ, η πιτζάμα του αγοριού πίσω από τα κάγκελα δεν έχει σχέση με την ανάπαυση, αλλά με τον εγκλεισμό, όπως άλλωστε και στις κλασικές εικόνες κρατουμένων. Η πιτζάμα λοιπόν, μπορεί να εκληφθεί ως σύμβολο περιορισμού σε έναν χώρο, είτε αυτός είναι υπνοδωμάτιο, ή κελί φυλακής.
Μετά από όλα τα παραπάνω, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η χρήση της πιτζάμας είναι μάλλον επιβλαβής και προτείνω την άμεση κατάργησή της !
