(Το θεωρούμενο ως το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας στην ιστορία της λογοτεχνίας)

Σχ. 1

΄Οσα, δε, παράξενα και αλλόκοτα πράγματα έμαθα κατά την παραμονή μου στη Σελήνη στο διάστημα που μεσολάβησε, θέλω να διηγηθώ. Και πρώτα-πρώτα, αυτοί [οι Σεληνίτες] δεν γεννιούνται από γυναίκες, αλλά από άντρες∙ γιατί παντρεύονται με αρσενικούς και ούτε καν γνωρίζουν το όνομα της γυναίκας. Μέχρι λοιπόν τα είκοσι πέντε του χρόνια, ο καθένας τους οδηγείται σε γάμο σαν γυναίκα, και ύστερα αυτός παντρεύεται σαν άντρας. Εγκυμονούν, δε, όχι στη μήτρα, αλλά στις γάμπες των ποδιών∙² όταν δηλαδή γίνει η σύλληψη του εμβρύου, παχαίνει η κνήμη, και ύστερα από κάποιον καιρό τη σκίζουν και βγάζουν νεκρά τα μικρά, τα οποία εκθέτοντάς τα στον αέρα με ανοιχτό το στόμα, τα φέρνουν στη ζωή. Και νομίζω πως από αυτό προήλθε και στους ΄Ελληνες το όνομα της γαστροκνημίας, επειδή εκείνοι κυοφορούν στην κνήμη αντί στην κοιλιά. Μα έχω να διηγηθώ και κάτι άλλο πιο θαυμαστό από αυτό. Υπάρχει σ’ αυτούς ένα είδος ανθρώπων, οι λεγόμενοι Δενδρίτες, που γεννιέται με τον ακόλουθο τρόπο: κόβουν τον δεξιό από τους όρχεις του ανθρώπου και τον φυτεύουν στη γη, και από αυτόν φυτρώνει ένα θεόρατο δέντρο σάρκινο σαν φαλλός, που έχει και κλαδιά και φύλλα, και ο καρπός του είναι βαλανίδια μεγάλα, ένας πήχης³ σε μέγεθος. Όταν λοιπόν ωριμάσουν, τα κόβουν και τα εκκολάπτουν [σαν αυγά], βγάζοντας από μέσα τους ανθρώπους. Όμως αυτοί έχουν πρόσθετα γεννητικά όργανα, οι πλούσιοι από ελεφαντόδοντο, οι φτωχοί ξύλινα, και με τούτα βατεύουν και σμίγουν με τα αρσενικά ταίρια τους.

΄Οταν γεράσει ο άνθρωπος, δεν πεθαίνει, αλλά σαν καπνός που διαλύεται γίνεται αέρας. Για όλους η τροφή είναι η ίδια. Συγκεκριμένα, αφού ανάψουν φωτιά, ψήνουν πάνω στα κάρβουνα βατράχια ⸺ υπάρχουν πολλά σ’ αυτούς εκεί και πετούν στον αέρα. Κι ενώ ψήνονται τα βατράχια, αυτοί κάθονται κυκλικά, σαν γύρω από τραπέζι, ρουφάνε τον καπνό που ανεβαίνει, και έτσι τρώνε καλά. Πράγματι, τέτοιο είναι το φαγητό με το οποίο τρέφονται∙ και για ποτό αυτοί έχουν τον αέρα, που τον συμπιέζουν μέσα σ’ ένα κύπελλο, και βγάζει ένα υγρό σαν δροσιά. Και βέβαια, ούτε ουρούν ούτε αφοδεύουν, μα και ούτε έχουν τρύπες όπως εμείς. Ούτε για συνουσία τα αγόρια προσφέρουν την έδρα τους, αλλά τις κοιλότητες πίσω από τα γόνατα και πάνω από τις γάμπες∙ γιατί εκεί έχουν τρύπα. ΄Ομορφος, δε, θεωρείται από αυτούς όποιος είναι φαλακρός και χωρίς μαλλιά ⸺ τους μακρυμάλληδες⁴ τους σιχαίνονται. Αντίθετα, στους κομήτες αστέρες τούς μακρυμάλληδες τους θεωρούν όμορφους∙ βλέπετε, είχαν έρθει κάποιοι από κει και μας έλεγαν για εκείνους. Κι ακόμη, έχουν και γένια που φυτρώνουν λίγο πάνω από τα γόνατα. Και στα πόδια δεν έχουν νύχια, είναι όλοι μονοδάκτυλοι. Πάνω από τα οπίσθια καθενός από αυτούς έχει φυτρώσει ένα μακρουλό λάχανο σαν ουρά, που είναι πάντα θαλερό και, όταν πέφτει κανείς ανάσκελα, δεν σπάει.

Από τη μύτη τους τραβούν σαν μύξα μέλι, πολύ δυνατό∙ κι όταν κουράζονται ή γυμνάζονται, ιδρώνουν σ’ όλο τους το κορμί εκκρίνοντας γάλα, ώστε και τυριά να πήζουν από αυτό, στάζοντας πάνω τους και λίγο μέλι. Λάδι βγάζουν από τα κρεμμύδια, κ α ι πολύ λιπαρό κ α ι ευωδιαστό σαν μύρο. ΄Εχουν και πολλά αμπέλια υδροφόρα, γιατί οι ρώγες των σταφυλιών είναι σαν το χαλάζι, και μου φαίνεται πως, σαν φυσήξει αέρας και κουνήσει εκείνα τα αμπέλια, τότε σπάζουν τα σταφύλια και πέφτει το χαλάζι σ’ εμάς [στη γη]. ΄Οσο για την κοιλιά τους, τη χρησιμοποιούν σαν σακούλι, βάζοντας μέσα ό, τι χρειάζονται, γιατί ανοίγει και κλείνει όποτε θέλουν. Και ούτε έντερα ούτε συκώτι φαίνεται μέσα σ’ αυτήν, παρά μόνο τούτο, ότι όλη είναι από μέσα τριχωτή και μαλλιαρή, έτσι που και τα νεογέννητα, όταν κρυώνουν, μέσα της τα χώνουν.

Ρούχο έχουν οι πλούσιοι φτιαγμένο από λείο γυαλί, και οι φτωχοί από υφασμένο χαλκό∙ γιατί οι τόποι εκείνοι είναι γεμάτοι από χαλκό, και τον επεξεργάζονται αφού τον βρέξουν με νερό, όπως τα μαλλιά των προβάτων. Και όσο για τα μάτια τους, διστάζω να πω τι λογής είναι, μην και νομίσει κανείς πως λέω ψέματα, ένεκα τού ότι απίστευτα θα φανούν τα λόγια μου. Ωστόσο κι αυτό θε να το πω: τα μάτια τους μπαινοβγαίνουν, και όποιος θέλει τα βγάζει και μένει τυφλός, μέχρι να τα χρειαστεί για να δει∙ κι έτσι τα βάζει πάλι και βλέπει. Και πολλοί που έχασαν τα δικά τους χρησιμοποιούν άλλων και βλέπουν. Υπάρχουν κι εκείνοι που έχουν κατά μέρος πολλά, κι αυτοί είναι οι πλούσιοι. Τα αυτιά τους είναι από πλατανόφυλλα, εκτός από τους βαλανιδογεννημένους [τους Δενδρίτες]∙ γιατί μόνο εκείνοι τα έχουν ξύλινα.

Μα είδα, αλήθεια, και άλλο ένα πράγμα θαυμαστό μέσα στο παλάτι. Πάνω από ένα πηγάδι, όχι πολύ βαθύ, υπάρχει ένας πελώριος καθρέφτης. Εάν λοιπόν κατεβεί κανείς στο πηγάδι, ακούει όλα όσα λέγονται από μας στη γη∙ και αν κοιτάξει στον καθρέφτη, βλέπει όλες τις πόλεις και όλους τους λαούς σαν να βρίσκεται κοντά τους. Τότε είδα κι εγώ τους δικούς μου και ολόκληρη την πατρίδα μου, μα δεν μπορώ να πω με σιγουριά αν με έβλεπαν κι εκείνοι. Κι όποιος δεν πιστεύει πως έτσι έχουν τα παραπάνω, αν κάποτε πάει και αυτός εκεί, θα μάθει πως λέω την αλήθεια.⁵ 

1)Τα έργα του περίφημου Σύρου σοφιστή και συγγραφέα τού 2^ου αι. μ. Χ. Λουκιανού, τον οποίο έχουμε γνωρίσει σε παλαιότερα άρθρα μας, φθάνουν τον αριθμό 86, μαζί με τα μη γνήσια, και είναι ταξινομημένα στις εξής κατηγορίες: Μελέτες ή Επιδεικτικοί λόγοι, Διάλογοι, Επιστολές, Επιγράμματα, δύο δραματικά παιχνίδια και έργα με μορφή μυθιστορήματος.

Στην τελευταία κατηγορία ανήκει ένα πολύ γνωστό σύγγραμμά του, η Ἀληθὴς ἱστορία (σε δύο βιβλία, Α και Β), που από πολλούς λογίζεται ως ένα από τα σπουδαιότερα ⸺ μετά, φυσικά, την Οδύσσεια ⸺ πρότυπα φανταστικών ταξιδιωτικών ιστοριών, και με αυτό αναγνωρίζεται ο Λουκιανός ως ο πατέρας της επιστημονικής φαντασίας. Επί της ουσίας, το έργο αυτό αποτελεί μια δηκτικότατη παρωδία των τερατολογιών και της φαντασιοκοπίας των μυθιστοριογράφων, που εντυπωσιάζει με την καλπάζουσα, αχαλίνωτη φαντασία του συγγραφέα της. ΄Οσο για τον τίτλο, είναι ειρωνικός, καθόσον στην αρχή τού κειμένου ο Λουκιανός σημειώνει ότι όσα λέει ⸺ οι συναρπαστικές παραδοξολογίες  για το ταξίδι στη Σελήνη και σε άλλα νησιά στον ουρανό μέσα από απίστευτες περιπέτειες ⸺ είναι ψέματα, αν και σε άλλα σημεία του πεζογραφήματός του υποστηρίζει ότι λέει αλήθειες.

Αρχίζει λοιπόν ο συγγραφέας αφηγούμενος ότι, καθώς ήθελε να μάθει ποιοι κατοικούν πέρα από τις Ηράκλειες στήλες, ετοίμασε ένα καράβι και με πενήντα συνομηλίκους του ανοίχτηκε στον δυτικό (Ατλαντικό) ωκεανό. Μετά τη γνωριμία τους με ένα νησί και αφού απέπλευσαν, ένας τυφώνας σήκωσε το πλοίο ψηλά, και πλέοντας στον αέρα για επτά μερόνυχτα έφθασαν στη Σελήνη. Κάποια περίεργα όντα τούς συνέλαβαν και τους οδήγησαν στον βασιλιά, ο οποίος τους πληροφόρησε ότι ήταν και αυτός άνθρωπος αρπαγμένος από τη γη και ότι λεγόταν Ενδυμίων [νά, λοιπόν, που έχουν δίκαιο οι συνάνθρωποί μας οι οποίοι ισχυρίζονται ότι έχουν απαχθεί από εξωγήινους (!!)∙ απόδειξη, ο Ενδυμίων των αρχαιοτάτων χρόνων, που μάλιστα κατάφερε κι έγινε και βασιλιάς(!!!) ]∙  ακόμη τους γνωστοποίησε  ότι βρισκόταν σε πόλεμο με τον λαό τού ΄Ηλιου για τον αποικισμό του Εωσφόρου, δηλαδή του πλανήτη Αφροδίτη (μάλιστα! Ο Λουκιανός συλλαμβάνει την ιδέα τού αποικισμού άλλου πλανήτη!) και ζήτησε τη βοήθειά τους. Οι ταξιδιώτες συμπαρατάχθηκαν με τον Ενδυμίωνα και πήραν μέρος στη μάχη ⸺ περιγράφονται τα αντίπαλα στρατεύματα που συγκροτούνται από εξωγήινα, αλλόκοτα, τερατόμορφα όντα ⸺ κατά την οποία ο συγγραφέας αιχμαλωτίστηκε από τους εχθρούς. Τελικά, υπογράφηκε συνθήκη ειρήνης (ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο όρος της συνθήκης, σύμφωνα με τον οποίο την αποικία στην Αφροδίτη θα την κάνουν μ α ζ ί, Ηλιώτες και Σεληνίτες ⸺ κοινά γαρ τα συμφέροντα!…), και ο αιχμάλωτος  επέστρεψε στη Σελήνη, όπου παρά την επιθυμία τού Ενδυμίωνα να τον κρατήσει κοντά του, ζήτησε να τους στείλει πίσω στη θάλασσα. Και ο βασιλιάς έστερξε να ικανοποιήσει το αίτημά του, αφού πρώτα τους φιλοξένησε πλουσιοπάροχα.

Και η διήγηση συνεχίζει στο απόσπασμα που παραθέτουμε, με τη φαντασία τού Λουκιανού να οργιάζει αστείρευτα!

Προηγουμένως, όμως, και ευκαιρίας δοθείσης, λίγα λόγια για τον πλανήτη Αφροδίτη. Είναι ο εγγύτερος προς τη Γη και, μετά τον Ερμή, ο εγγύτερος προς τον ΄Ηλιο από όλους τους πλανήτες. Ως εκ τούτου φωτίζεται ισχυρότερα από τους άλλους, αποτελεί το φωτεινότερο ουράνιο σώμα μετά τον ΄Ηλιο και τη Σελήνη και τον μοναδικό πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος που έχει γυναικείο όνομα, και μάλιστα, αυτό της θεάς τής ομορφιάς, λόγω ακριβώς του λαμπρού φωτός του. Η Αφροδίτη, επίσης, είναι παρόμοια με τη Γη σε μέγεθος, γι’ αυτό αποκαλείται «αδελφή της Γης».

Στην αρχαιότητα, αρχικά έδωσαν στην Αφροδίτη δύο ονόματα, επειδή πίστευαν στην ύπαρξη δύο διαφορετικών αστεριών: Ἑωσφόρος (←ἕως, αττικός τύπος του ιωνικού ἠώς = αυγή + –φόρος ← φέρω = ο φέρων την αυγή), όταν εμφανιζόταν το πρωί πριν την ανατολή του Ηλίου, καθώς μένει στο στερέωμα ως το τελευταίο άστρο της νύχτας∙ και Ἕσπερος, όταν το έβλεπαν το βράδυ, να κάνει την εμφάνισή του πρώτο μετά τη δύση του Ηλίου ⸺ αντίστοιχες είναι οι δικές μας ονομασίες Αυγερινός και Αποσπερίτης. Αργότερα κατάλαβαν ότι πρόκειται για το ίδιο αστέρι, και η Αφροδίτη εντάχθηκε στους 5 πλανήτες, μαζί με τον Ερμή, τον ΄Αρη, τον Δία και τον Κρόνο, που ανακάλυψαν και ονομάτισαν οι αρχαίοι ΄Ελληνες αστρονόμοι.

2)Γαστροκνημίαις στο πρωτότυπο: Το ουσιαστικό γαστροκνημία ετυμολογείται από τις λέξεις γαστήρ= κοιλιά και κνήμη και δηλώνει το πίσω σαρκώδες μέρος της κνήμης.

3)Ο αρχαίος πήχης ήταν ίσος με 0,4624 μ.

4)Kομήτας στο πρωτότυπο. Για το όνομα κομήτης (← κομάω-ῶ ←κόμη)= μακρυμάλλης και τον κομήτην ἀστέρα βλ. σχ. 3 του άρθρου μας με θέμα τα ποιητικά επίθετα Δενδρόκομος – Χλωρόκομος (24/7/2021). Εδώ ο Λουκιανός  παίζει με τη λέξη κομήτης και τις έννοιές της.

5)Στο σημείο αυτό κλείνει για τους γήινους ταξιδευτές το κεφάλαιο Σελήνη. Αποχαιρέτησαν τον Ενδυμίωνα και αναχώρησαν με το καράβι τους από το φεγγάρι, για να εμπλακούν στη συνέχεια σε νέες φανταστικές, ασύλληπτες περιπέτειες.