Ο Λεωνίδας Γαλάζης, διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας της Κύπρου, ποιητής και δοκιμιογράφος έχει στο ενεργητικό του πλούσια εργογραφία. Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές και πέντε βιβλία δοκιμίων, από τα οποία, στο κείμενο που ακολουθεί, γίνεται αναφορά στο τελευταίο, που κυκλοφόρησε το 2022, από τις εκδόσεις Ίαμβος, με τίτλο Άλλα Νοήματα και Μέσα Κόσμοι. Δοκιμές για θέματα λογοτεχνίας, και εκτείνεται σε 438 σελίδες.
Πρόκειται για 33 μελέτες και κριτικά δοκίμια που παρουσιάστηκαν από τον συγγραφέα σε φιλολογικές εκδηλώσεις και δημοσιεύτηκαν σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Οι μελέτες και τα δοκίμια αναφέρονται κυρίως σε έργα της λογοτεχνικής παραγωγής της Κύπρου, που εμπλουτίζουν και διευρύνουν τη νεοελληνική λογοτεχνία. Με δεδομένο ότι η λογοτεχνική παραγωγή της Μεγαλονήσου δεν είναι ευρέως γνωστή στην Ελλάδα, το βιβλίο του Λεωνίδα Γαλάζη είναι πολύ χρήσιμο και προσλαμβάνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Λόγω στενότητας χώρου δεν είναι δυνατή η αναφορά σε όλες τις μελέτες που περιέχονται στο βιβλίο. Ως εκ τούτου περιορίζομαι στη μνημόνευση μερικών, που, ωστόσο, αρκούν για να καταδείξουν ότι είναι πολύ κατατοπιστικές και μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικών με τη νεοελληνική λογοτεχνία της Κύπρου.
Προτάσσεται η μελέτη με θέμα «Σχόλια για την ποιητική δημιουργία στην επιστολογραφία του Γιάννη Ρίτσου», όπου εξετάζονται ζητήματα που αναφέρονται στις επιστολές αυτές και αφορούν την ποίηση. Με τον ίδιο ποιητή σχετίζεται και η επόμενη μελέτη που αναφέρεται στην απήχηση του Επιταφίου του στην ομότιτλη ποιητική σύνθεση του Αντώνη Πιλλά, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Γενιάς της Εισβολής. Ακολουθεί μελέτη που αναφέρεται στην πρόσληψη της παλαμικής ποίησης από τον Κύπριο ποιητή και δημοσιογράφο Τεύκρο Ανθία. Με τον Τεύκρο Ανθία σχετίζονται τρία ακόμη κείμενα που εξετάζουν τη ζωή και το έργο του μέσα από τα βιβλία του Κλ. Σοφοκλέους, τα αθησαύριστα ποιήματά του και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η παρωδία στην ποίησή του. Η επόμενη μελέτη, με τίτλο «Η ποιητική λύρα, ασθενής ή σιγώσα, στην πρώιμη ποίηση του Βασίλη Μιχαηλίδη», επικεντρώνεται στις επιδράσεις που δέχθηκε ο Μιχαηλίδης από τον νεοελληνικό ρομαντισμό.
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κείμενα που αναφέρονται στη Γενιά της Εισβολής ή Γενιά του 1974, της οποίας επιχειρεί κριτική και φιλολογική προσέγγιση και αποφαίνεται ότι είναι εφάμιλλη τόσο της Γενιάς της Ανεξαρτησίας όσο και της Γενιάς του 1990. Οι πάνω από πενήντα ποιητές και ποιήτριες που την αποτελούν αποτυπώνουν στο έργο τους με έντονους τόνους το «τραύμα του ’74», αλλά οι τάσεις και οι αναζητήσεις της ποίησής τους, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, είναι μία «εν εξελίξει διαδικασία, κατά την οποία ορισμένα γνωρίσματα παρουσιάζονται με μεγαλύτερη πύκνωση και διάρκεια, ενώ την ίδια στιγμή άλλα υποχωρούν ή αραιώνουν». Στη ίδια γενιά αναφέρεται ένα ακόμη κείμενο με τίτλο «Μύθος και Ιστορία στην ποίηση της Γενιάς της Εισβολής», όπου σχολιάζεται ο τρόπος με τον οποίο οι εκπρόσωποί της αξιοποιούν αρχαιοελληνικούς μύθους (κυρίως του Τρωικού Κύκλου και των Ατρειδών) και ιστορικά γεγονότα από την αρχαιότητα.
Ένα άλλο κείμενο με τίτλο «Ο ποιητής και η κοινωνία στην ποίηση της Γενιάς του 1990» αναφέρεται στη σχέση ποιητή- κοινωνίας, όπως αυτή διαγράφεται μέσα από αντιπροσωπευτικά ποιήματα δημιουργών, όπως οι Μιχάλης Παπαδόπουλος, Αλεξάνδρα Γαλανού, Γιώργος Χριστοδουλίδης, Γιώργος Καλοζώης, Χρυστάλλα Μαγγανή, Παναγιώτης Νικολαΐδης.
Στον Παναγιώτη Νικολαΐδη και πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο του Η Γενιά της Κατοχής και της Αφθονίας. 14 κριτικά κείμενα για τη σύγχρονη ποίηση στην Κύπρο μετά το ’90, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά, στην οποία εξαίρει την τόλμη του να εκφέρει επιφυλάξεις και ενίοτε αρνητικές απόψεις όχι μόνο για βιβλία που κρίνει αλλά και για το προγενέστερο έργο των συγγραφέων τους.
Αρκετές σελίδες του βιβλίου περιέχουν κριτικές ποιητικών συλλογών, όπως: Θέριστρον του Δημήτρη Κοσμόπουλου, Πέτρες και έλεος του Αλέξανδρου Χρονίδη, Σώματα ασφαλείας της Νένας Φιλούση, Η νύφη του Ιούλη του Παναγιώτη Νικολαΐδη και Μυστικοί άνθρωποι του Γιώργου Χριστοδουλίδη. Κριτικές, επίσης, του συγγραφέα αναφέρονται σε πεζογραφικά έργα, όπως: Κατερίνα Γώγου. Ελεύθερα επικίνδυνη και ωραία του Χρήστου Μαυρή, Νομάδας Γ΄: Μετά τα Εκβάτανα του Στέφανου Κωνσταντινίδη, Με το μέλι και το σφηλικούντρι τους. Επεισόδια από τον βίο του Άκη Κατελάρη του Γιώργου Ν. Χαριτωνίδη, Λευκά και μαύρα αρπακτικά του Ανδρέα Ονουφρίου, Ο αρωματοποιός της Άνδρης Χριστοφίδου-Αντωνιάδου και Δικτύων δυνάστευση του Κωνσταντίνου Μακρή.
«Ποιοι τάχατες αλλάζουν τον κόσμο;»: Σχόλια γύρω από την ποιητική ηθική του Δώρου Λοΐζου και τη λογοτεχνική της πρόσληψη» είναι ο τίτλος κειμένου, το αναφέρεται στον ποιητή και αγωνιστή της δημοκρατίας Δώρο Λοΐζου, που έβλεπε την ποίηση στενά συνδεδεμένη με την πολιτική πράξη, την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά οι δυνάμεις που κατέλυσαν τη δημοκρατία και άνοιξαν την πύλη στον Αττίλα τον δολοφόνησαν και ανέκοψαν τη δημιουργική του πορεία στον χώρο της πολιτικής και της πνευματικής δημιουργίας.
Ο τόμος κλείνει με τρεις ακόμη μελέτες. Με την πρώτη επιχειρείται συνανάγνωση της Μάντρας του Ανδρέα Ονουφρίου και των Αδεροφάδων του Νίκου Καζαντζάκη. Η δεύτερη έχει ως θέμα της το θεατρικό έργο Η Γηραγάθη της Ρήνας Κατσελλή, που επικεντρώνεται στη μορφή της Αγάθης Καλλίστης, ερωμένης του βασιλιά Κωνσταντίνου Ε΄ Κοπρώνυμου. Η τρίτη αναφέρεται στο έμμετρο δράμα του Μ.Π. Μουστερή, με τίτλο Η σκλάβα. Το δράμα αυτό του Μουστερή, μελετητή του κυπριακού θεάτρου και μυθιστοριογράφου, αποτελεί διασκευή του ποιήματος του Βασίλη Μιχαηλίδη Η Χιώτισσα.
Στο σύνολό τους τα δοκιμιακά και κριτικά κείμενα που περιέχονται στο βιβλίο είναι γραμμένα με ξεχωριστή επιμέλεια και αναδεικνύουν όψεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας που γράφεται στην Κύπρο. Με την άρτια φιλολογική του κατάρτιση ο Λεωνίδας Γαλάζης εμβαθύνει στα έργα ομοτέχνων του (ποιητής και ο ίδιος) και με την ερμηνευτική του ματιά διευκολύνει την «ανάγνωσή» τους.
Μανώλης Μ. Στεργιούλης
