Η Αλεξάνδρα Ροζοκόκη, Ερευνήτρια στην Ακαδημία Αθηνών, κλασική φιλόλογος, με σπουδές στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Χαϊδελβέργης και Μονάχου, έχει στο ενεργητικό της τη δημοσίευση πολλών πρωτότυπων επιστημονικών άρθρων και τη συγγραφή βιβλίων, όπως: «Πλάτωνος Ίων. Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια», «Ανακρέων: κριτική έκδοση, μετάφραση και σχολιασμός των σωζόμενων αποσπασμάτων», «Η Ελένη της Σπάρτης: η σπουδαιότητα της καταγωγής και η ανίχνευση της υπόστασής της», «Ευριπίδου Συλεύς Σατυρικός: Ανασύνθεση», «Η αρνητική παρουσίαση των Ελλήνων στην Αλεξάνδρα του Λυκόφρονα και η χρονολόγηση του ποιήματος», «Σενέκα Agamemnon: Εισαγωγή, Μετάφραση, Σχόλια».

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κοράλλι» ένα ακόμη βιβλίο της με τίτλο «Σενέκα Φαίδρα. Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια», που εμπλουτίζει την ισχνή ελληνική  βιβλιογραφία για το σενέκειο έργο, στο οποίο οι τραγωδίες κατέχουν ξεχωριστή θέση. Πρέπει να επισημανθεί ότι οι τραγωδίες αυτές δεν αποτελούν μεταφράσεις ελληνικών τραγωδιών.

Στον Πρόλογο του βιβλίου η συγγραφέας αναφέρεται στις καταβολές του αρχαίου μύθου για τον έρωτα της Φαίδρας προς τον Ιππόλυτο και την αξιοποίησή του από τον Σοφοκλή στην τραγωδία του Φαίδρα και από τον Ευριπίδη στα δύο έργα του με τον τίτλο Ιππόλυτος (Ιππόλυτος Α΄ ή Καλυπτόμενος και Ιππόλυτος Στεφανίας ή Στεφανηφόρος). Δεν είναι βέβαιο αν ο Σενέκας δέχθηκε επιδράσεις και από τις τρεις τραγωδίες, καθόσον αντιστοιχίες εντοπίζονται ανάμεσα στη δική του Phaedra και στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη. Δεν αντλεί, όμως, την έμπνευσή του μόνο από τον Ευριπίδη αλλά και από έργα που ανάγονται στην προηγούμενη ρωμαϊκή ποίηση.

Επίσης, στην πολύ επιμελημένη εισαγωγή της,  που εκτείνεται σε 29 σελίδες, η Ροζοκόκη παραθέτει αρκετές αναφορές για τις επιδράσεις αυτές και κατατοπίζει τον αναγνώστη για τις πηγές που χρησιμοποίησε ο Σενέκας για τη σύνθεση των τραγωδιών του και ειδικότερα για τη Phaedra, για τον τρόπο με τον οποίο πραγματεύεται τον μύθο καθώς και για τις επιδράσεις που άσκησε η συγκεκριμένη τραγωδία στη νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Έτσι, «για τη σύνθεση της Medea και Phaedra δέχθηκε επιδράσεις από τις Ηρωίδες του Οβιδίου∙ για επεισόδια βίας και πάθους έχει αντλήσει από την Αινειάδα του Βιργιλίου και τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου».

Η εκτενής εισαγωγή του βιβλίου και οι ενότητες που περιέχει καθιστούν τη σενέκεια Phaedra προσιτή στον αναγνώστη, ο οποίος επιπροσθέτως μπορεί να αντλήσει πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Σενέκα, για τη Ρώμη κατά την εποχή της Ιουλιο-Κλαυδιανής  δυναστείας, για το θέατρο στην αυτοκρατορική Ρώμη, για την προϊστορία του έργου, για την υπόθεση, για τον χαρακτήρα των ηρώων και για τα μοτίβα πάνω στα οποία έχει δομηθεί η Phaedra.

Τα μοτίβα περιγράφονται αναλυτικά και διακρίνονται σε: αγριότητας, φυγής-διαφυγής ή δραπέτευσης, μανίας-τρέλας-εμμονής, φλόγας-φωτιάς, ανοσιουργήματος, βέλους, γης, άστρου και της (αστρικής) λάμψης, χαλιναγώγησης, έρωτα και θανάτου, θηρευτή-θηράματος, αιδούς-τιμής-φήμης-αγνότητας και αθωότητας.

Η Εισαγωγή κλείνει με την ενότητα «Πρόσληψη», όπου γίνεται αναφορά στο ενδιαφέρον ποιητών των αυτοκρατορικών χρόνων για την τραγική ιστορία του Ιππόλυτου και της Φαίδρας. Παρατίθενται στοιχεία για την έμπνευση που είχαν πολλοί ζωγράφοι και γλύπτες από τον συγκεκριμένο μύθο και την αποτύπωσαν σε τοιχογραφίες που διασώθηκαν έως σήμερα. Στοιχεία, επίσης, παρατίθενται για το ανέβασμα λατινικών έργων επί σκηνής, μεταξύ των οποίων και η Phaedra του Σενέκα (1490).

Η μετάφραση των 1280 στίχων του έργου χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, χωρίς πλατειασμούς και με προσπάθεια, στο πλαίσιο του εφικτού, διατήρησης του μήκους τους. Η κατανόηση του έργου διευκολύνεται σε μεγάλο βαθμό από τα σχόλια που εκτείνονται σε 73 σελίδες. Σε κάθε σχεδόν στίχο αντιστοιχούν σχόλια που καθιστούν εύληπτο το περιεχόμενο του κειμένου και δίνουν απάντηση σε απορίες και ερωτήματα που μπορεί να δημιουργηθούν στον αναγνώστη. Σημασίες λέξεων, προσδιορισμός τοπωνυμίων, πληροφορίες για πρόσωπα που αναφέρονται στο έργο, λογοτεχνικά σχήματα, μυθολογικά στοιχεία, παραλληλισμοί κτλ. εξομαλύνουν το κείμενο και κρατούν σε εγρήγορση το ενδιαφέρον του αναγνώστη για να παρακολουθήσει την πλοκή του μύθου και τον τρόπο με τον οποίο ο ποιητής τον προσαρμόζει στο έργο του. Μετά τα σχόλια, παρατίθενται η βιβλιογραφία, στην οποία περιλαμβάνονται οι μελέτες που έχουν γραφεί για το έργο, και ακολουθεί ένα γενικό ευρετήριο.

Η Αλεξάνδρα Ροζοκόκη, με την άρτια φιλολογική της κατάρτιση και τη μεθοδικότητα που τη χαρακτηρίζει, στο βιβλίο της «Σενέκα Φαίδρα» αφήνει να διαφανεί η απήχηση που είχαν τα κλασικά έργα της ελληνικής αρχαιότητας στις μετέπειτα περιόδους και ο βαθμός στον οποίο άσκησαν επιδράσεις στους πνευματικούς ανθρώπους των αυτοκρατορικών χρόνων αλλά και όλων των περιόδων έως σήμερα.

Μανώλης Μ. Στεργιούλης