Λογοτεχνία για παιδιά – βιβλίο για παιδιά.
Ταυτόσημες έννοιες; Όχι ακριβώς. Όπως δεν είναι παρόμοιες μήτε οι τεχνικές συγγραφής τους, μήτε οι στόχοι τους.
Η λογοτεχνία για παιδιά, όπως κάθε άλλη μορφή λογοτεχνίας, στις περιγραφές της ακολουθεί μια εσωτερική πορεία. Στην ουσία θέλει να δώσει στον αναγνώστη της μαζί με την πληροφορία και την ευκαιρία ο ίδιος να προσθέσει μια δική του εμπειρία ή να εμπλουτίσει τις ήδη υπάρχουσες.
Αντίθετα η αφήγηση σε ένα βιβλίο για παιδιά προτιμά να σταθεί μόνο στην περιγραφή και με μια ταχύτητα να προχωρήσει αμέσως σε μια άλλη. Ο εμπλουτισμός εμπειριών και συναισθημάτων, δεν είναι ο στόχος της. Αυτό που επιδιώκει είναι η παροχή μιας πληροφορίας.
Δεν αξιολογώ τα δυο είδη -και στη μια περίπτωση, όπως και στην άλλη μπορούμε να συναντήσουμε επιτυχημένα ή μη κείμενα. Αλλά -νομίζω- πως αξίζει να ξέρουμε τη διαφορά των δυο ειδών. Κυρίως να γνωρίζουμε πως με το ένα είδος βοηθάμε το παιδί να κατανοήσει την πολυπλοκότητα του κόσμου εντός του οποίου και το ίδιο εισέρχεται, ενώ με το άλλο απλώς του προσφέρουμε την ευκαιρία να περάσει μια ευχάριστη ώρα ψυχαγωγίας -ίσως και γνώσης.
Η διαφορά αυτή γίνεται ακόμα πιο εμφανής όταν η λογοτεχνική έκφραση έχει επιλέξει όχι τον πεζό λόγο, αλλά τον ποιητικό.
Κι αυτό γιατί ο γνήσια ποιητικός λόγος στηρίζεται στην εικονοποιία και στη μεταφορά, άρα και έχει ανάγκη τα σύμβολα και την προσωπική προσέγγιση τους.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που στα διάφορα Ανθολόγια και στα βιβλία της Γλώσσας του διαφόρων τάξεων του Δημοτικού, υπάρχουν ποιήματα καταξιωμένων ποιητών μας. Κι ανάμεσα σε αυτά και έργα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη.
Νομίζω πως είναι περιττό να αναφερθεί κανείς στη σημαντική παρουσία στον χώρο της ελληνικής ποίησης του Κυριάκου Χαραλαμπίδη. Ο Κύπριος ποιητής έχει διεθνώς καταξιωθεί και χαίρει εκτίμησης.
Και ακριβώς γι αυτόν τον λόγο με ιδιαίτερη χαρά, το ελληνόφωνο αναγνωστικό κοινό υποδέχτηκε την έκδοση δυο ποιητικών συλλογών του με ποιήματα προορισμένα να απευθυνθούν σε παιδιά… Ή μάλλον και σε παιδιά.
Γιατί βέβαια οι στοίχοι : Τετρασύλλαβο αστεράκι / προφυλάγει από ψηλά / ένα ψάρι – προσφυγάκι / που ζητά παρηγοριά, μπορεί να δείχνει μια απλότητα που αγγίζει την παιδική ματιά, μα την ίδια στιγμή κυριολεκτικά αυτή η ίδια απλότητα συγκλονίζει και τον ενήλικο αναγνώστη.
Παρόλα αυτά, το ερώτημα παραμένει: γιατί ένας καταξιωμένος ποιητής αποφασίζει σε στιγμή πλήρως ολοκληρωμένης ωριμότητας, να στραφεί σε μια μορφή ποίησης που μέχρι πριν δεν είχε αισθανθεί την ανάγκη να χρησιμοποιήσει;
Μια πρώτη απάντηση είναι προφανής. Η ιδιότητα του παππού κάνει τον ποιητή να θέλει να επικοινωνήσει με τα εγγόνια του.
Λογικό φαίνεται -η τρίτη ηλικία απαλλαγμένη από τις ευθύνες της ανατροφής της επόμενης γενιάς, μπορεί απλόχερα να αναζητήσει δρόμους επικοινωνίας με το παιδί-εγγόνι.
Αλλά ο ποιητής παραμένει πάντα ποιητής, που σημαίνει πως δεν θέλει να διδάξει, αλλά να συνομιλήσει. Κάτι περισσότερο -ο ίδιος να ανακαλύψει νέους δρόμους εκτόνωσης των ποιητικών όσο και κοινωνικών ανησυχιών του.
Κι έτσι στέκεται μπροστά στην ‘ενήλικη παιδικότητά’ του και με αυτήν ως μούσα του, συνταιριάζει λέξεις, εικόνες, νοήματα, ιδέες…
Και τ΄ άσπρο περιστέρι /που σέρνει το χορό / με παίρνει από το χέρι / μαθαίνει τι μπορώ
Δυο συλλογές ποιημάτων για παιδιά -πιο δίκαια: και για παιδιά- μας χάρισε ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης.
Η πρώτη –«Σαλιγκάρι και φεγγάρι»- κυκλοφόρησε το 2018 και τιμήθηκε και με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας Κύπρου 2018 και με το Βραβείο Αναγνώστη 2019.
Μια πάρα πολύ προσεγμένη έκδοση, με υπέροχες εικόνες της Μαριλένας Μελισσηνού και εύστοχο όσο και χρηστικό επίμετρο της Άντας Κατσίκι – Γκίβαλου.
Από αυτήν τη συλλογή -που ο ποιητής θεωρεί πως τα ποιήματά της μπορούν άνετα να τα προσεγγίσουν παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού- αντιγράφω αυτό το σύντομο αριστουργηματικό ποίημα Μες σε κλουβάκι (ίσως γιατί μου θύμισε κάποιο αντίστοιχο του Γάλλου ποιητή Ζακ Πρεβέρ)
Μες σε κλουβάκι / ένα πουλάκι / βλέπει παιδάκι / και το κοιτά
Γινήκαν τότε/ δυο τα πουλάκια / ή δυο παιδάκια/ μες σε κλουβιά
Το ένα τ΄άλλο,/ πουλί, παιδάκι,/βάλαν στο μάτι/ τη λευτεριά
Η λύτρωσή τους / είναι καμάρι/ για το φεγγάρι /και τα βουνά.
Η δεύτερη συλλογή – «Με τις λέξεις αγκαλιά»- κυκλοφόρησε το 2023 πάλι από το Καλειδοσκόπιο, αυτή τη φορά με εικόνες της Κατερίνας Χαδουλού και με μια ενδιαφέρουσα συζήτηση του ποιητή με την Άντα Κατσίκη – Γκίβαλου. Ο Χαραλαμπίδης θεωρεί πως αυτή η συλλογή πλησιάζει περισσότερο προς την ψυχοσύνθεση μεγαλύτερων παιδιών, και ίσως να έχει δίκιο, αν διαβάσουμε:
Μην πείτε πως δοξάζω/ τον Νέο Ελληνισμό./ Απλώς κρυφοκοιτάζω/ αυτά που νοσταλγώ.
Σε κάθε περίπτωση, έχουμε -και μάλιστα σε καιρούς ιδιαίτερα αντιποιητικούς- μια σειρά ποιημάτων που διαθέτουν από τη μια την τεχνική και την ευαισθησία ενός καταξιωμένου δημιουργού και από την άλλη την προώθηση, στο προσκήνιο της ποιητικής μας παραγωγής, της αξίας της Παιδικότητας.
