Η Λυδία Μαργαρώνη είναι εικαστικός και συγγραφέας. Το πρώτο της βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Τοτέμ», κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις Ιωλκός. Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφόρησε πρόσφατα (Ιούνιος 2024) το μυθιστόρημά της με τίτλο «Το αίνιγμα του Ισίδωρου Ντυκάς».
Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από το ομώνυμο εμβληματικό έργο του Μαν Ρέι, που αποτελείται από μια ραπτομηχανή καλυμμένη και δεμένη με σκοινί, εμπνευσμένο από έναν στίχο του έκτου από τα Άσματα του Μαλντορόρ «ήταν ωραίος σαν την τυχαία συνάντηση πάνω σε ένα τραπέζι ανατομίας μιας ραπτομηχανής και μιας ομπρέλας». Ισίδωρος Ντυκάς ήταν το πραγματικό όνομα του Κόμη του Λωτρεαμόν, Γάλλου ποιητή του 19ου αιώνα, που έγραψε τα «Άσματα του Μαλντορόρ», έργο ρηξικέλευθο και προκλητικό για την εποχή του.
Η συγγραφέας εμπνέεται την ιστορία της από μια είδηση δημοσιευμένη σε εφημερίδα πριν από 70 χρόνια. Πρόκειται για μια ιστορική μυθοπλασία, με χαρακτήρες φανταστικούς που κινούνται μέσα σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο αλληλεπιδρώντας με πραγματικά ιστορικά πρόσωπα, αλλά ζουν τις δικές τους επινοημένες από τη συγγραφέα ζωές. Το βιβλίο μας μεταφέρει με γλαφυρό τρόπο στην ταραχώδη και καλλιτεχνικά ενδιαφέρουσα περίοδο του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.
Η εικαστική σύνθεση του Μαν Ρέι «Το αίνιγμα του Ισίδωρου Ντυκάς» εξαφανίζεται από την Kunsthalle της Ζυρίχης. Η κλοπή περνάει στα ψιλά των εφημερίδων, εξάλλου το έργο είχε χαρακτηριστεί ως κακόγουστο. Έμεινε μόνο η διάσημη φωτογραφία του και οι χωρίς αποτέλεσμα νομικές ενέργειες του δημιουργού του. Η κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος, η Κριστίν Ζιμουλέν, είναι μια ποιήτρια, που έζησε στον πυρήνα της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας του 20ού αιώνα, σχετιζόμενη με προσωπικότητες όπως ο Μαν Ρέι, ο Τριστάν Τζαρά, ο Αντρέ Μπρετόν και άλλοι. Φλογερές ερωτικές σχέσεις, βραδιές μέσα στα καμπαρέ με ποίηση, τραγούδι και αλκοόλ, συναντήσεις με αφορμή την τέχνη, ενώ τριγύρω μαίνεται ο πόλεμος.
Η νεαρή Κριστίν Ζιμουλέν είναι μια γυναίκα που δεν φοβάται να ονειρευτεί και να κυνηγήσει τα όνειρά της. Αντισυμβατική, αισθησιακή, με έναν διάχυτο ερωτισμό και ταυτόχρονα πνευματώδης, με ποιητικό λόγο που συγκινεί και ξαφνιάζει. Μοσχοβολάς λέξεις σαν ανθισμένο βιβλίο ολοκαίνουργιο και θέλω πολύ να σε διαβάσω, της είχε πει ο Τριστάν Τζαρά όταν την πρωτοείδε. Λίγο αργότερα συνδέθηκαν με έναν παθιασμένο, αλλά αδιέξοδο έρωτα.
Στην αρχή του βιβλίου συναντάμε την Κριστίν Ζιμουλέν σε μεγάλη ηλικία, να κατηγορείται για τον θάνατο των γονιών της σχεδόν μισόν αιώνα πριν. Ο ανακριτής Τρούγκερ έχει επωμισθεί το δύσκολο καθήκον να καταγράψει ολόκληρη την αλήθεια για τον θάνατο των γονιών της Ζιμουλέν, μια αλήθεια που έμεινε για 47 χρόνια κρυμμένη κάτω από πυκνό χιόνι και αναδύεται τώρα αναλλοίωτη, όπως και οι σοροί των δύο γονιών. Η Κριστίν δεν υπεκφεύγει, δεν ζητά αθώωση, αναλαμβάνει τις ευθύνες της, που όμως είναι οι ευθύνες μιας ολόκληρης εποχής, ζοφερής και καταστροφικής για το ανθρώπινο είδος. Το γεγονός προκαλεί σοκ, οι δημοσιογράφοι καραδοκούν. Αγρίμια που αλυχτούνε οι εφημερίδες στο πάτωμα, έτσι αρχίζει το βιβλίο.
Η Μαργαρώνη καταφέρνει να ζωντανέψει μια ολόκληρη εποχή σκιαγραφώντας πολλές από τις μυθικές προσωπικότητες που τη σημάδεψαν, όχι με πραγματολογικές πληροφορίες χαλαρά προσαρτημένες στην κυρίως αφήγηση, αλλά φτιάχνοντας στέρεους τρισδιάστατους χαρακτήρες που ζωντανεύουν με συναρπαστικό τρόπο τα απίστευτα γεγονότα· απίστευτα ως προς τη σκληρότητα και τις απάνθρωπες συνθήκες εκείνης της μαύρης εποχής. Τις οποιεσδήποτε πτυχές τρυφερότητας αρχίσουν να αναφύονται, όπως την αδελφική σχέση της Κριστίν με τον Ζαν Μαρί, την ερωτική της σχέση με την Ελιζαμπέτα, έρχεται η βίαιη ισοπεδωτική συνθήκη του πολέμου, αρχικά του Α΄ Παγκοσμίου και αργότερα της ναζιστικής λαίλαπας, για να τις εκμηδενίσει, αφήνοντας ανεπούλωτα τραύματα εκατέρωθεν.
Η γλώσσα του βιβλίου είναι καθαρή και στρωτή, η αφήγηση κάνει αναδρομές, η ιστορία αποτυπώνεται με τρόπο κρυστάλλινο, διαυγής και λεπταίσθητη, σε αυτό η συγγραφική ικανότητα της Μαργαρώνη συναντά την εικαστική της ευαισθησία. Εκτός από μια συναρπαστική ιστορία, ο αναγνώστης θα μυηθεί σε μια ολόκληρη εποχή με τα πρόσωπά της, μια εποχή καλλιτεχνικής έκρηξης και νεωτερικότητας, που έμελλε να σημαδέψει ολόκληρη την καλλιτεχνική δημιουργία του 20ού αιώνα και συνεχίζει να επηρεάζει και τους δημιουργούς του σήμερα.
Η ηρωίδα της Μαργαρώνη είναι η φωνή που ζωντανεύει την πάλη του ανθρώπου για ελευθερία, την αγωνιστική δύναμη των καταπιεσμένων και την οργή για τους άδικους θανάτους εκατομμυρίων αθώων από τους δύο παγκοσμίους πολέμους και το ναζιστικό καθεστώς. Μέσα σε αυτούς τους αθώους ήταν και οι γονείς της Κριστίν, που πέθαναν κουβαλώντας ένα άγνωστο φορτίο για πατριωτικό σκοπό. Τους έκλαψα σε κενοτάφια για χρόνια. Μόνο τώρα που βρέθηκαν, στέρεψα. Σιωπή. Αυτή είναι η τελευταία σκέψη της Κριστίν στο βιβλίο.
