Εν αρχή είναι το κοινωνικό γίγνεσθαι, λέξεις που δανείζομαι από το πόνημα του Γ. Βέη “Για την ποιητική γραφή”. Κι αυτό είναι ένα στοιχείο που καθορίζει τις θεματικές επιλογές των ποιητών· η απόδοση της ατομικής αλλά και της συλλογικής ψυχής· το σημαίνον γεγονός και η διερεύνησή του, αυτή η ακαινοτόμητη εμπειρία του Ποιητικού Νου που έχει το χάρισμα να καταργεί είδωλα και ψεύδη φαινομένων, ενώ ταυτόχρονα δρα ως τάση συντήρησης και επιβίωσης της ανθρώπινης ανάγκης ν’ αντιστρατεύεται τον εξανδραποδισμό του κόσμου. Αυτοκαταστροφικός καθώς αυτός είναι, σε αντίρροπη θέση και μέσω της ποίησης, τείνει ν’ αντιστρατεύεται αυτήν ακριβώς την τάση εξανδραποδισμού της ίδιας του της ύπαρξης.
Για την Ποιήτρια, σ’ αυτή της την ποιητική συλλογή, το σημαίνον είναι ένα ιδιαίτερο θέμα, οι Κατάδεσμοι που το διατρανώνει άμεσα τιτλοφορώντας το βιβλίο. Έτσι, εξαρχής υπονομεύει την ίδια την βιοτική εμπειρία, προβάλλοντας, μέσω του ποιήματος, μία νέα πραγματικότητα, αναδομημένη και ως εκ τούτου περισσότερο παραγωγική. Σημαίνον και σημαινόμενο ταυτίζονται.
Τι είναι ο Κατάδεσμος; Ένα δυνατό κοινωνικό στοιχείο που σχετίζεται με τη μαγεία, το δέσιμο, το μέσο στην λαϊκή παράδοση που προκαλεί βλάβη, εμπόδιο και καταναγκασμό κάποιου. Κανείς δεν ξεφεύγει απ’ αυτό ούτε και οι ίδιοι οι θεοί.
Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία αναφέρει “καταδέσμοις τους θεούς πείθοντες”.
Αρχέγονη η χρήση τους ως τρόπου “εκβιασμού” πολλές φορές μέχρι βαθμού εθισμού κυρίως για ερωτικούς λόγους. Προεξάρχουσα θεά η Εκάτη –με την επίκληση της οποίας ανοίγει και η συλλογή- που εισήγαγε ο Ησίοδος στην Κοσμογονία του αλλά και ο χθόνιος Ερμής μαζί με την Αρτέμιδα, ως μία άλλη συμβολική όψη της Σελήνης.
Μνηστήρος Κατάδεσμος Δέσποινα Εκάτη Ουρανία-Εκάτη του κάτω κόσμου-Εκάτη των τριστράτων.
Στο έλεός μου να συρθεί/για το φιλί και την αγάπη/που ’ναι ωραίος ως Δαίμων/πείσμων ως θεός
Ένα δεύτερο στοιχείο, μέσω του οποίου πραγματώνεται η μετάγγιση του φυσικού στο μεταφυσικό, είναι οι λέξεις:
Οι λέξεις σφυρηλατούν δεσμούς σχεδόν ακατάλυτους, όπως και οι κατάδεσμοι. Επειδή όμως “…δεν εφαρμόζουν πάνω στα πράγματα” όπως λέει ο Ρίτσος, διολισθαίνουν προς το κομμάτιασμα κι από τα συντρίμμια τους καρπούται πρώτος ο ποιητής και στη συνέχεια ο αναγνώστης. Προσβλέπει δηλαδή ο ποιητής στην εξουδετέρωση του αντικειμένου, εν προκειμένω μίας κατάρας, με το σπάσιμο, το κομμάτιασμα, την ανακατάταξη των λέξεων και μέσα απ’ τον σχηματισμό νέων, την αποδρόμηση της ερωτικής μέθεξης προς κάτι πιο χειροπιαστό και ως εκ τούτου αναλλοίωτο· “όταν το σώμα σου δεν σου ανήκει/τότε είναι ολότελα δικό μου”. (Το σώμα σου είναι δικό μου)
Η αισθητηριακή αντίληψη του μεταφυσικού ολοκληρώνεται μέσω ενός τρίτου στοιχείου που είναι η αρμονία, ο ρυθμός ως υποβολή της αλήθειας. Έξοχο πεδίο εφαρμογής ένα “Ερωτικό Παντούμ” όπου το δέσιμο σφίγγει και εξουθενώνει το αντικείμενο του πόθου μέσα από μία υπόσχεση διαρκείας “Το γόνι και το γένι σου ακουμπώ/το σώμα σου, το στόμα σου θυμάμαι/κι όλα λες τα φυλώ σαν χρησμό/νύχτα όπου βρω, μαζί σου την κοιμάμαι”.
Καταλύεται ο κατάδεσμος; Ο ίδιος, ως πράξη βίας, μόνο με μία εξίσου δραματική πράξη βίας μπορεί να καταλυθεί. Ο Ζακ Λακάν υπογραμμίζει ότι οι λέξεις είναι εντέλει ο φόνος του πράγματος. Έτσι γίνεται αντιληπτό ότι, μόνο μέσω των λέξεων και του ειδικού φορτίου που αυτές αναλαμβάνουν στην ποιητική γραφή, μπορεί να διασφαλιστεί το αίσθημα της πληρότητας ως αντικείμενο του αναγνώστη και το αδιαφιλονίκητο κέρδος της κάθαρσης που αναζητά η Ποίηση, μέσω του Ποιητή. Άλλως παραμένει εσαεί σερνάμενος όπως “σέρνεται η Ακριβή Κυρία με το κομβόι”, στίχο με προσοχή διαλεγμένο για να κλείσει ο κύκλο της κατάρας, εγκλωβίζοντάς τον στην αδηφαγία της σάρκας του και μοιραία στον μαρασμό του.
Ποιήματα που προκαλούν διαδοχικές αναγνώσεις, χωρίς πομπώδης ρητορείες, που διασφαλίζουν την ποιητική διάσταση του κόσμου, κατά την έννοια της συναντίληψης, της ερμηνείας και του προσδιορισμού της ζωής μας μέσα σ’αυτόν.
Μαρία Βέρρου