Με το βλέμμα στο σχολείο
Με την ποίηση ομολογώ πως έχω κάποιο θέμα. Πάντα θεωρούσα την ποίηση το πιο δύσκολο είδος λογοτεχνίας που μόνο με σεβασμό, σεμνότητα και ψυχική ανάταση μπορώ να το προσεγγίσω. Μπορώ με λίγες λέξεις να αποδώσω το περιεχόμενο μιας ποιητικής συλλογής; Ειλικρινά δεν ξέρω. Ξεκινώντας από τον τίτλο Σχολικές ποιητικές διαδρομές. Μια κυψέλη όλο μέλισσες και μέλι ως μάχιμη εκπαιδευτικός νιώθω πως βρίσκομαι σε πολύ οικείο χώρο. Και καθώς το ξεφυλλίζω, η αίσθησή μου επιβεβαιώνεται, καθώς ξεπηδούν μπροστά μου θέματα οικεία, έννοιες και γνώριμα αντικείμενα της καθημερινής σχολικής ζωής.
Η ποιητική συλλογή Σχολικές Ποιητικές Διαδρομές. Μια κυψέλη όλο μέλισσες με μέλι…, έργο της αγαστής συνεργασίας των Νίκης Μισαηλίδη και Πωλλέτας Ψυχογυιοπούλου αποτελεί ένα σχολικό ποιητικό χρονολόγιο με τη μορφή του γιαπωνέζικου τάνκα. Η Νίκη Μισαηλίδη εκκινεί το τάνκα, γράφει το τρίστιχο haiku (5 – 7 – 5 συλλαβές) με στιγμές και καίριες εικόνες από τη σχολική ζωή, ακολουθώντας το κέλευσμα της αυθεντικής ιαπωνικής ποίησης, στο οποίο η Πωλλέτα Ψυχογυιοπούλου ανταποκρίνεται με ευαισθησία και τρυφερότητα μ’ ένα δίστιχο 7 και 7 συλλαβών, δημιουργώντας το αρχαίο tanka, το οποίο έτσι ολοκληρώνεται και δημιουργεί ένα ενιαίο ποίημα, που αγγίζει μικρούς και μεγάλους.
Καθώς διαβάζεις την ποιητική συλλογή, προβάλλουν μπροστά σου με μια ανεπιτήδευτη φυσικότητα γνώριμες σκηνές, πολύχρωμες εικόνες, ήχοι, συναισθήματα και αγωνίες. Ο μαγευτικός σχολικός κόσμος παίρνει σάρκα και οστά με τις ιδιαιτερότητες, τις δυσκολίες, την ομορφιά, την έμπνευση και την αστείρευτη ενέργεια των παιδιών. Τα ποιήματα της συλλογής με απλό, καθημερινό λεξιλόγιο και απλές συντακτικές δομές σε ταξιδεύουν σε χώρους οικείους και ταυτόχρονα μαγικούς, μυστήριους, πολυσήμαντους και δημιουργικούς. Πενήντα τέσσερα ποιήματα συνομιλούν μαζί σου για θέματα όπως οι βαθμοί, τα βιβλία, η βιβλιοθήκη, τα σχολικά μαθήματα, τα διαγωνίσματα, ο υπολογιστής, η κασετίνα, η σχολική βία, η φαντασία, η σάκα και το τετράδιο, η σχολική γιορτή. Ακόμα και οι διαδραστικοί πίνακες συνομιλούν με το διάλειμμα, την ορθογραφία, το χαρτί και τη φαντασία. Κι όλα αυτά μέσα σε μία ιδιαίτερα καλαίσθητη έκδοση, που αποπνέει σεβασμό και αγάπη για τον/την αναγνώστη/-στρια.
Έτσι, η φωνή του/της δασκάλου/δασκάλας (σ. 26) «σαν το αηδόνι» μελωδική «μας μαγνητίζει», μας εμπνέει, μας μυεί στη γνώση. Το ποιητικό υποκείμενο καλεί τον δάσκαλο/τη δασκάλα να αφουγκραστεί τα παιδιά και να μοιράσει «ήλιο», αναδεικνύοντας έξοχα τη σημασία της παιδαγωγικής σχέσης και της επίδρασής της στην ανάπτυξη των μαθητών/μαθητριών. Οι δε «Μαθητές/Μαθήτριες» (σ. 47) παρουσιάζονται ποιητικά ως «Ήλιος φωτεινός/ φεύγει απ’ τα χέρια τους», οι οποίοι βιώνουν τη μαγεία του ταξιδιού της γνώσης σαν ένα «Ταξίδι στα Κύθηρα», αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο οι δημιουργοί τις προκλήσεις και τις φιλοδοξίες των νέων, καθώς και τη δυναμική της συνεργασίας και της ομαδικότητας («Πιάσε- πέτα την μπάλα/ σαν να είναι η ζωή»). Το πνεύμα της συνεργασίας συναντά την αξία της δημιουργικότητας στο ομώνυμο ποίημα (σ. 27). Εδώ, η ποιητική φωνή μέσα από ζωντανές εικόνες, προτρέπει τους μαθητές και τις μαθήτριες να απελευθερώσουν τη φαντασία τους, καθώς «δημιουργία/ σημαίνει φαντασία», υπογραμμίζοντας ότι η δημιουργικότητα είναι το κλειδί για την προσωπική εξέλιξη και την καινοτομία. Αλλά και τα σχολικά μαθήματα εμπνέουν τις δημιουργούς. Στη «Λογοτεχνία» (σ. 45) οι έντονες μεταφορές και οι συμβολισμοί παρουσιάζουν τη λογοτεχνία ως πύλη προς άλλους κόσμους, ενθαρρύνοντας τους μαθητές και τις μαθήτριες να ανακαλύψουν τη δύναμη των λέξεων και των ιστοριών. Η καταλυτική δύναμη της Μουσικής και ο τρόπος με τον οποίο οι μελωδίες μπορούν να ενισχύσουν τη μάθηση και να καλλιεργήσουν την ψυχή, προωθώντας την αρμονία και την έκφραση, δηλώνονται στο ποίημα με τίτλο «Μουσική» (σ. 49)
Σ’ αυτή την ποιητική διαδρομή μου αγάπησα ιδιαίτερα το ποίημα «Σχολική βία» (σ. 61). Ένα ευαίσθητο ποίημα που θίγει το επίκαιρο ζήτημα της βίας στο σχολικό περιβάλλον. «Ο εκφοβισμός/ άνεμος παγωμένος» σκορπάει το μίσος, «εχθρός των παιδιών» και δηλητηριάζει τις σχέσεις τους. Το ποιητικό υποκείμενο προτρέπει σε ενσυναίσθηση, κατανόηση και δράση για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού χώρου μάθησης, όπου η αγάπη θα «ανεμίζει στις τάξεις». Τέλος, το ποίημα «Σχολική γιορτή» (σ. 62) αποτυπώνει τη χαρά και τη συλλογικότητα των σχολικών εκδηλώσεων, καθώς εκπαιδευτικοί και μαθητές/-τριες μεταπλάθονται σε «Ταξιδευτές στην τέχνη/ μιας όμορφης πατρίδας», υπογραμμίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τη σημασία της κοινότητας και της συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες που ενισχύουν τους δεσμούς της σχολικής κοινότητας.
Οι δημιουργοί, επιλέγοντας την αρχαία ιαπωνική φόρμα, το τάνκα, επιτυγχάνουν να προσφέρουν στα παιδιά έναν λιτό και ταυτόχρονα προσιτό και πολύ δημιουργικό τρόπο ποιητικής έκφρασης, ενθαρρύνοντάς τα να δημιουργήσουν τις δικές τους μικρές ποιητικές ιστορίες, να συνομιλήσουν ποιητικά και δημιουργικά. Το βιβλίο εστιάζει στην καλλιέργεια της γραπτής έκφρασης, η οποία αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη γνωσιακή, κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξη των μαθητών/μαθητριών. Μέσω των τάνκα, τα παιδιά ενθαρρύνονται να εκφράσουν το «οικείο» με απλότητα, αναπτύσσοντας παράλληλα τις γλωσσικές τους δεξιότητες και μας θυμίζουν τα λόγια του Παλαμά: “Πρέπει το παιδί να το συγκινήσεις, ποιητή, όχι να το συμβουλέψεις∙ να το μεθύσεις, όχι να το δασκαλέψεις με εικόνες, με μεταφορές, με σύμβολα, με ονειροφαντάσματα, με τα χειροπιαστά της ζωής, με μορφές και με ομορφιές να τους μιλήσεις, προσφέροντάς του όλα τούτα κάπως μικροκομμένα βέβαια, όσο να τα φτάνει κι όσο να τα πιάνει στο χεράκι του, μα πάντα με τη φτερωτή ποίηση”.
Η ποιητική συλλογή Σχολικές ποιητικές διαδρομές: Μια κυψέλη όλο μέλισσες και μέλι… των Νίκης Μισαηλίδη και Πωλλέτας Ψυχογυιοπούλου επιδιώκει να καλλιεργήσει τη δημιουργικότητα και την προσωπική έκφραση των μαθητών/μαθητριών, προσφέροντας μικρές ποιητικές ιστορίες που πυροδοτούν εικόνες και συναισθήματα. Αποτελεί γι’ αυτό το λόγο μια καινοτόμο προσέγγιση στη σχολική λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση μαθητών/-τριών Δημοτικού και Γυμνασίου.
Με δεδομένο πως τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα στο Δημοτικό και τη Λογοτεχνία στο Γυμνάσιο δίνουν έμφαση στην καλλιέργεια της δημιουργικότητας και της προσωπικής έκφρασης, υπάρχει ανάγκη για διδακτικές πρακτικές που ενθαρρύνουν τη δημιουργική γραφή, επιτρέποντας στους/στις μαθητές/-τριες να αναπτύξουν τη φαντασία, την αυτο-έκφραση και την κριτική τους ικανότητα, να εξερευνήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο και να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας.
Η ποιητική συλλογή Σχολικές ποιητικές διαδρομές: Μια κυψέλη όλο μέλισσες και μέλι γεφυρώνει τη δημιουργική γραφή με τη σχολική εμπειρία, φωτίζοντας με ευαισθησία και φαντασία τον κόσμο των μαθητών/μαθητριών και των εκπαιδευτικών. Η αγάπη για τη λογοτεχνία καλλιεργείται μέσα από έργα που μας αγγίζουν προσωπικά και μας καλούν να πειραματιστούμε με τον δημιουργικό λόγο. Γι’ αυτό είναι σημαντικό ως εκπαιδευτικοί να προσεγγίσουμε τη συλλογή με ενθουσιασμό και να ενθαρρύνουμε τους μαθητές και τις μαθήτριές μας να ανακαλύψουν τη δύναμη της ποίησης μέσα από αυτήν. Αν η ποίηση γίνει κομμάτι της σχολικής καθημερινότητας ως εμπειρία έκφρασης και δημιουργικότητας, τότε το σχολείο θα μετατραπεί πράγματι σε μια «κυψέλη» γεμάτη λέξεις, χρώματα, εικόνες και ιδέες που δίνουν νόημα και βάθος στη μάθηση.
