Νίκος Ι Τζώρτζης: ΠΡΑΓΑ-ΠΑΡΘΕΝΙ: ΛΗΘΗ ΚΑΙ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ

( 5^η Σεπτεμβρίου 1968 )

Ποιο ήταν το ιδεολογικό υπόβαθρο του χάους; […] δεν επρόκειτο

για μια συγκεκριμένη πολιτική ομάδα.[…] συμφωνούσαν ένθερμα

όλοι στον αντιδικτατορικό χαρακτήρα του στρατοπέδου [Παρθένι Λέρου] […] [και] υπέγραψαν τη δημόσια καταδίκη της εισβολής

των σοβιετικών στρατευμάτων στην Τσεχοσλοβακία.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ: Ένας από τους πολλούς της Ελληνικής

Αριστεράς 1941-1971

Χειμώνας

Μιαν άνοιξη απειροελάχιστη

υπνώττει στο δικό μας χειμώνα·

ψηφίο που αδημονεί

να φτάσει στο ιδεόγραμμα.

Agenda 1968, Μιχ. Σαλιβέρος Α.Ε., Αθήναι· χιλιομετρικαί αποστάσεις ξένων πόλεων από Αθηνών (αυτοκινητιστικής διαδρομής): Πράγα, 2198

Μ. Κ.: Το 1939 τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία και το κράτος των Τσέχων έπαψε να υπάρχει. Το 1945 εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία τα ρωσικά στρατεύματα και η χώρα ονομάστηκε ξανά ανεξάρτητη δημοκρατία. Ο κόσμος ήταν ενθουσιασμένος με τη Ρωσία που έδιωξε τον Γερμανό κατακτητή[…] Έτσι, την ανατροπή της κυβέρνησης από τους κομμουνιστές, το Γενάρη του 1948, δεν την επακολούθησε αιματοκύλισμα και βία, αλλά η αγαλλίαση του μισού πληθυσμού του κράτους.

5η Ιανουαρίου1968: […] ο φιλοσοβιετικός ηγέτης του Κ. Κ. Τσεχοσλοβακίας Άντονιν Νοβότνι ανατρέπεται, στην ηγεσία του κόμματος, από τον 46χρονο μεταρρυθμιστή Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Ο Νοβότνι διατηρεί προς το παρόν το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Μ. Κ.: [Ο Τόμας] Είχε γνωριστεί με την Τερέζα […] σε μια μικρή πόλη της Βοημίας.[…] Καμιά δεκαριά μέρες αργότερα ήρθε να τον δει στην Πράγα.

25η Ιανουαρίου: Αντιπροσωπεία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης πραγματοποιεί επιτόπιες έρευνες στα στρατόπεδα της Γυάρου και της Λέρου και συντάσσει έκθεση-κόλαφο για τη χούντα.

Εμείς κι εσείς,

που προκαλούμε αντεθνικώς το καθεστώς της χώρας·

παραλλαγές του κόκκινου, που μοιάζουν και διαφέρουν.

Εσείς κι εμείς:

πολιτικοί κρατούμενοι, περίπου πεντακόσιοι·

πεντακόσιοι εξορισμένοι στη Λέρο, στο Παρθένι.

12η Φεβρουαρίου: Ο Ραούφ Ντενκτάς απειλεί ότι θα δημιουργήσει ανεξάρτητη Τουρκοκυπριακή κυβέρνηση

15η Φεβρουαρίου, Κριτσά Λασιθίου· ο Ιωάννης Χ. Τζώρτζης, αγροτοποιμήν, σημειώνει: Επήγα στα οζά και μου είχαν πνίξει οι σκύλοι εφτά πρόβατα το βράδυ. Τους κυνηγούσαμε όλη τη νύχτα και τους σκοτώσαμε στα Καβούσα [πηγή στην είσοδο του χωριού].

16η Φεβρουαρίου: Εκτελείται στην Εξοχή Θεσσαλονίκης ο Αριστείδης Παγκρατίδης, γνωστός σαν δράκος του Σέιχ Σου.

17η Φεβρουαρίου, Άγιοι Ανάργυροι· Ανάμεσα σε δυο αγάπες [ψευδώνυμο αναγνώστριας]: Αγαπητή μου κυρία Μίνα, Είμαι 15 χρονών […] αγαπούσα ένα νέο επί 5 ολόκληρα χρόνια χωρίς αυτός να καταλάβει τίποτα. Βλέποντας ότι δεν γίνεται τίποτα […] Άρχισα να βγαίνω με διάφορες παρέες. Έτσι γνώρισα ένα αγόρι 24 ετών[…], το οποίο με αγάπησε […]Στο τέλος κατέληξα να [το] αρραβωνιαστώ[…] Αλλά ξαφνικά έμαθα κάτι συνταρακτικό. Ο νέος που αγαπούσα πριν αρραβωνιαστώ με αγαπούσε και αυτός, δίσταζε όμως να μου το πει. Καταλαβαίνετε τώρα σε τι δίλημμα βρίσκομαι.[…] Σας παρακαλώ βοηθήστε με. Υ.Γ. Ξέχασα να σας γράψω ότι ο νέος που με ενδιέφερε, και με ενδιαφέρει, είναι 18 ετών. Και μου λέει ότι αν χωρίσω θα με αρραβωνιαστεί.

17η Φεβρουαρίου: Ανοιχτή ρήξη [μεταξύ των δύο από καιρό διαμορφωμένων «στρατοπέδων»] στη 12^η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που συγκαλείται στο Βουκουρέστι, δρομολογεί τη διάσπαση του κόμματος.

Εγώ.

Κρατούμενος σαν όλους σας, ακρίτης απ’ τον Έβρο.

Οκνίτης στο γυμνάσιο, κατόπιν επονίτης

κι ύστερα αντάρτης στη Δαδιά, στο σύνταγμα του Νάσου,

ως την απελευθέρωση που μ’ έστειλαν στην Ξάνθη,

βοηθό στην καθοδήγηση μέχρι να με συλλάβουν:

Τέσσερα χρόνια φυλακή, κατόπιν εξορία·

Αλεξανδρούπολη για αρχή, Κεφαλονιά και Πάτρα,

μετά στη Γιούρα κι έπειτα στις Φυλακές των Βούρλων·

φύλλο πορείας από κει για Ανάφη κι Άϊ-Στράτη,

απ’ όπου βγήκα δυο φορές, σαν να ’μουν αδειούχος

(μα στα χαρτιά τους έγραφαν: «εκτοπισμένος οίκοι»),

ώσπου μετεκτοπίστηκα μια μέρα στην Αθήνα.

Μ’ απέλυσαν το εξήντα δυο, με πιάσαν πάλι πέρσι,

χαράματα Παρασκευής, είκοσι μια τ’ Απρίλη:

Πρώτα στο Σέδες (Λαγκαδά), κατόπιν πάλι Γυάρο

και το κατακαλόκαιρο στη Λέρο, στο Παρθένι,

ν’ ακούω με σας απ’ το μικρό κρυφό τρανζιστοράκι

για τους εδώ και τους εκεί, τους μέσα και τους έξω,

τι μας χωρίζει τώρα πια – πες: τι δεν μας ενώνει.

4η Μαρτίου: Αγάπη και αίμα, 90΄, έγχρωμη, δραματική αισθηματική περιπέτεια (381.544 εισιτήρια)· σενάριο-σκηνοθεσία: Ν. Φώσκολος· μουσική: Κ. Καπνίσης· παίζουν: Τζ, Καρέζη, Κ. Καζάκος κ.α.· παραγωγή: Φίνος Φίλμ.

7η Μαρτίου: Εκατοντάδες καθηγητές μέσης εκπαίδευσης [και] δασκάλους[…] απολύει η χούντα, επικαλούμενη «αποδεδειγμένην αναρχικήν κομμουνιστικήν δραστηριότητα».

15η Μαρτίου: Περί τα 500.000 σουβλάκια καταναλώνουν ημερησίως οι Αθηναίοι

16η Μαρτίου: […] με […]καρδιά νέγρου στο στήθος του, εξέρχεται από το νοσοκομείο «Χροότε Σχέερ» του Κέιπ Τάουν ο [58χρονος λευκός] Φίλιπ Μπλέιμπεργκ, 74 μέρες μετά την εγχείρηση μεταμόσχευσης καρδιάς που του έκανε ο Κριστιάν Μπάρναρντ.

21η Μαρτίου: Αιφνιδιαστική επίθεση Ισραηλινών κομάντος εναντίων βάσεων της παλαιστινιακής οργάνωσης «Αλ Φατάχ» στην Ιορδανία.

22α Μαρτίου: Ο [φιλοσοβιετικός] πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας Άντονιν Νόβοτνι εξαναγκάζεται σε παραίτηση.

Μ. Κ.: Όλοι αυτοί είχαν το δείκτη λίγο πιο μακρύ απ’ το μεσαίο και τον κατεύθυναν προς τους συνομιλητές τους. Άλλωστε ο πρόεδρος Νοβότνυ, που κυβέρνησε τη Βοημία […]ως το 1968[…] μπορούσε να περηφανευτεί για τον μακρύτερο δείκτη όλων των κατοίκων της Κεντρικής Ευρώπης.

Άνοιξη

Υποθέσεις για την ανθοφορία,

τους καρπούς, τη φωτεινότητα.

Ωστόσο, παρατηρήσαμε ότι

με την ισημερία των αισθημάτων

πληθαίνει πάντα το ημερήσιο φως·

παρατηρήσαμε ακόμη

ότι οι ανθοί της αντιγράφουν

απ’ τα δικά μας χαμόγελα

στο περιάνθιό τους

(το πλατύ στα πέταλα,

το λυπημένο στους κάλυκες)

κι εκλεπτύνουν τις ρυτίδες μας

σε μίσχους και σε φύλλα…

Ήταν ο βλαστικός χυμός

που σιγά σιγά γινόταν αίμα,

όπως παλινδρομούσε

με μιαν άγνωστη φλέβα

απ’ το φλοιό μας

μέχρι τα έγκατα.

Ό,τι προέκυπτε,

ισοδυναμούσε με άνοιξη.

30η Μαρτίου: Ο στρατηγός Λούντβιχ Σβόμποντα εκλέγεται Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας από την Εθνοσυνέλευση της χώρας του.

Μ. Κ.: Τότε όλοι τα έβαλαν με τους κομμουνιστές: Είσαστε υπεύθυνοι για τις δυστυχίες της χώρας (έγινε φτωχή κι ερειπωμένη), για το χάσιμο της ανεξαρτησίας της (έπεσε στα χέρια της Ρωσίας), για τις δικαστικές δολοφονίες!

1η Απριλίου: 22 ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ που κρατούνται στις φυλακές της Αίγινας υπογράφουν διακήρυξη με την οποία αποκηρύσσουν την εγκατεστημένη στο εξωτερικό ηγεσία του κόμματος [με πρώτο γραμματέα τον Κώστα Κολιγιάννη, σταθερά προσανατολισμένο προς το ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης] και συντάσσονται με την πτέρυγα Παρτσαλίδη [που θα μετονομαστεί «ΚΚΕ εσωτερικού» και θα αποκαλεί τους αντιπάλους της «ΚΚΕ εξωτερικού»].

Για αυτούς που υπήρξανε σχεδόν,

σχεδόν παιδιά, σχεδόν γονείς, σχεδόν φίλοι κι αδέλφια·

σχεδόν δουλέψανε, σχεδόν… γράψανε, ζωγραφίσαν.

Για αυτούς που ζήσανε στιγμές εμβόλιμες μονάχα,

ανάμεσα σε δυο ποινές-συλλήψεις-εκτοπίσεις:

σφήνες μπηγμένες στις ζωές γνωστών κι αγαπημένων.

Περιοδικό «Ο Ταχυδρόμος», έτος ΙΔ΄, αριθ. 725 [εξώφυλλο]: Κάθε αθηναϊκή οικογένεια μπορεί να έχει φθηνό και ωραίο σπίτι· Φαίη Νταναγουαίη, το νέο είδωλο

της οθόνης

4η Απριλίου : Ο νέγρος ιερωμένος και πρωτεργάτης του αγώνα κατά του ρατσισμού, Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, δολοφονείται στο Μέμφις του Τενεσί.

4η Απριλίου: Η ΑΕΚ κατακτά το Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης στο μπάσκετ νικώντας τη Σλάβια Πράγας

Μ. Κ.: Αυτά γινόταν την άνοιξη του 1968. Ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ ήταν ακόμα στην εξουσία και ήταν περιτριγυρισμένος από κομμουνιστές που […]ήσαν διατεθειμένοι […] να διορθώσουν το λάθος τους. Οι άλλοι κομμουνιστές όμως, εκείνοι που ούρλιαζαν πως ήσαν αθώοι, φοβόντουσαν ότι ο λαός, οργισμένος, θα τους δίκαζε. Πήγαιναν καθημερινά και παραπονιόνταν στον πρεσβευτή της Ρωσίας να τους υποστηρίξει.

Περιοδικό «Ντομινό», [τεύχος] 561 [εξώφυλλο]: Αιχμάλωτη της νύχτας, νέο μεγάλο αυτοτελές σινερομάντζο· Νίκος Ξανθόπουλος, χρυσό μικρόφωνο Ντομινό 1968

5η Απριλίου: Η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τσεχοσλοβακίας εγκαινιάζει την «Άνοιξη της Πράγας»

Μ. Κ.: […] τα σύνορα του κράτους άνοιξαν […]Γεννήθηκε […] μια οικονομία εθνικοποιημένη 100% […]όχι πολύ πλούσιοι άνθρωποι, όχι πολύ φτωχοί άνθρωποι, σχολεία και ιατρική περίθαλψη δωρεάν και επίσης: τέλος της εξουσίας της μυστικής αστυνομίας, τέλος των πολιτικών διώξεων, ελευθερία να γράφεις αλογόκριτα […] Εν πάση περιπτώσει, εκείνο το δευτερόλεπτο κατά το οποίο το σύστημα αυτό υπήρξε, εκείνο το δευτερόλεπτο ήταν εξαίσιο.

3η Μαΐου: Εκτεταμένες συμπλοκές φοιτητών-αστυνομίας […] στο Παρίσι. Πρόκειται για την πρώτη εκδήλωση της εξέγερσης που θα μείνει στην ιστορία ως «Γαλλικός Μάης».

Μ. Κ.: Ο παρισινός Μάης επιδείκνυε το διεθνισμό του. Η Άνοιξη της Πράγας ήθελε να ξαναδώσει σ’ ένα μικρό έθνος την ιδιαιτερότητά του και την ανεξαρτησία του […] αυτές οι δύο Ανοίξεις, ασύγχρονες, […]συναντήθηκαν

18η Μαΐου: Η επαναστατική επιτροπή του Φεστιβάλ [Καννών] αποτελούμενη από τους Λελούς, Γκοντάρ, Τριφό, Μαλ, Πολάνσκι, αποφασίζει ύστερα από ολονύκτια σύσκεψη ότι το Φεστιβάλ πρέπει να διακοπεί.

22α Μαΐου: Κατάληψη του Πανεπιστημίου «Κολούμπια» της Νέας Υόρκης από φοιτητές που διαμαρτύρονται για τον πόλεμο του Βιετνάμ.

31η Μαΐου: […]ο Υπουργός Παιδείας Θ. Παπακωνσταντίνου […] διατάζει οι […] μακρυμάλληδες μαθητές να κουρεύονται με την ψιλή

1η(;) Ιουνίου: Φεύγει για την Πράγα ο κιθαρίστας Δημήτρης Φάμπας για να πάρει μέρος στο εκεί «Φεστιβάλ Κιθάρας 1968», που οργανώνει η Μουσική Ακαδημία της Τσεχοσλοβακίας.

4η Ιουνίου: Ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Κένεντι τραυματίζεται θανάσιμα από τον Ιορδανό μετανάστη Σιρχάν Σιρχάν.

22α Ιουνίου: Σε «εστία ηθικής σήψεως» καταγγέλλει ο μητροπολίτης Γορτύνης και Αρκαδίας της Κρήτης, ότι έχει μεταβληθεί η παραλία των Ματάλων

Καλοκαίρι

(Εμείς, οι κάτωθι υπογεγραμμένοι)

Μεταξύ των άμεσων μέτρων που διατυπώνονταν […] όσων

ανήκαν στο χάος ήταν η διακοπή των σχέσεων με την ηγεσία

και τον οργανωτικό ιστό του ΚΚΕ που έδρευε στις ανατολικές χώρες και η απεμπλοκή των αγωνιζόμενων Ελλήνων αριστερών

από την εξάρτηση από τη μητροπολιτική Μέκκα του κομουνισμού, τη Μόσχα, όπως και από τη σκληρή αντιπαράθεση του σοβιετικού

μπλοκ με το Κ. Κ. Κίνας

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ: Ένας από τους πολλούς της

Ελληνικής Αριστεράς 1941-1971

29η Ιουνίου:[…]200 παιδιά πεθαίνουν καθημερινά από πείνα στην Μπιάφρα

1η Ιουλίου: Η αστυνομία αποκλείει το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ και συλλαμβάνει 600 φοιτητές για να σταματήσουν οι διαδηλώσεις

30η Ιουλίου: Στελέχη του ΚΚΕ που κρατούνται στο στρατόπεδο της Λέρου, μεταξύ των οποίων και ο Χαρίλαος Φλωράκης[…] παίρνουν το μέρος της ομάδας Κολιγιάννη [ΚΚΕ εξωτερικού], ενώ άλλα προβεβλημένα στελέχη […][όπως] ο Λεωνίδας Κύρκος συντάσσονται με την πτέρυγα Παρτσαλίδη [ΚΚΕ εσωτερικού].

Εγώ:

Γιούρα, Παρθένι, Πειραιάς, Ανάφη, Μυτιλήνη,

Σύρα κι Αλεξανδρούπολή, Κεφαλονιά και Πάτρα:

Είκοσι πέντε διαδρομές, θαλασσινά ταξίδια·

μεταγωγές τις έλεγαν, όλες για την ποινή μου.

Από και προς στρατόπεδα, μικρές γραμμές στους χάρτες·

σ’ όλες, μαζί μ’ ελεύθερους· σ’ όλες σχεδόν, δεμένος.

4η Αυγούστου: Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, Εθνικό Θέατρο: Αριστοφάνη, Ιππής· μετάφραση: Ν. Σφυρόερας· σκηνοθεσία: Α. Σολομός[…]· σκηνικά-κοστούμια: Γ. Βακαλό· μουσική: Στ. Ξαρχάκος[…]· χορογραφία: Τ. Βαρούτη· Δημοσθένης: Μ. Καλογιάννης· Νικίας: Ευ. Πρωτόπαπας· αλλαντοπώλης: Χ. Νέζερ· Δήμος: Π. Ζερβός· Παφλαγών: Γκ. Μπινιάρης

13η Αυγούστου: Ο Αλέξανδρος Παναγούλης επιχειρεί αποτυχημένα να ανατινάξει το αυτοκίνητο του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου

19η Αυγούστου: Απολύονται 14 υπάλληλοι της αεροπορικής εταιρείας «Νορθγουέστ Όριεντ Ερλάινς», γιατί είχαν μεγάλες φαβορίτες.

20η Αυγούστου: Στρατεύματα της ΕΣΣΔ, της Λ. Δ. Γερμανίας, της Πολωνίας, της Βουλγαρίας και της Ουγγαρίας εισβάλλουν στην Τσεχοσλοβακία. Πάνω από 75.000 στρατιώτες περνούν τα σύνορα τις πρώτες ώρες.

Μ. Κ.: […]έβλεπε κανείς τανκς,[…] κτήρια κατεστραμμένα, νεκρούς σκεπασμένους με μια τρίχρωμη σημαία ματωμένη […]και πολύ νέα κορίτσια που φορούσαν απίστευτα μίνι φούστες, να προκαλούν τους δύστυχους, σεξουαλικά πεινασμένους, ρώσους στρατιώτες, αγκαλιάζοντας κάτω από τα μάτια τους άγνωστους περαστικούς.

21η Αυγούστου, Αντώνης Καρκαγιάννης, κρατούμενος στο Παρθένι Λέρου: «Από τα χαράματα […] άρχισαν να έρχονται οι ειδήσεις για την εισβολή. […]Προς το μεσημέρι της ίδιας μέρας μερικοί συνεξόριστοι συζητούσαμε για ένα σύντομο κείμενο διαμαρτυρίας εναντίον της εισβολής. Δεν πιστεύαμε ότι […] θα είχε κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα[…] Θεωρούσαμε όμως χρέος μας […](επειδή ακριβώς ήμασταν αριστεροί κρατούμενοι μιας δικτατορίας) να διαμαρτυρηθούμε κατά της βίας και του καταναγκασμού. Ήταν η αναγκαία επιβεβαίωση της πολιτικής μας θέσης.

Εγώ:

Τα τανκς…

τα τανκς που τώρα βλέπουμε να μπαίνουνε στην Πράγα,

να ’ναι τα τανκς που χρόνια πριν μπήκαν στη Βουδαπέστη;

Μ. Κ.: Ήταν Αύγουστος και στον κήπο τους μόλις είχαν ωριμάσει τα αχλάδια. […]αλλά είναι πραγματικά τα τανκς σπουδαιότερα από τα αχλάδια;

Καθοδηγητής:

Είναι τα τανκς

που τότε καταστείλανε και καταστέλλουν πάλι

μια ακόμη αντεπανάσταση των ταξικών εχθρών μας.

Μ. Κ.: […] μπροστά είναι το μεγάλο αχλάδι και […] πίσω του είναι το τανκς μικρό σαν χρυσοκάνθαρος, έτοιμο να πετάξει και να χαθεί

Εγώ:

Θα ’ναι τα τανκς…

που σαν και τώρα, σαν και χθες θα καταστείλουν πάλι

το βρόμικο ογδόντα εννιά στο κίτρινο Πεκίνο

μια ακόμη αντεπανάσταση των ταξικών εχθρών μας;

Μ. Κ.: η μητέρα έχει απόλυτο δίκιο: το τανκς είναι θνητό και το αχλάδι αιώνιο.

21η Αυγούστου: Συλλαμβάνεται από Ρώσους αξιωματικούς ο Τσεχοσλοβάκος ηγέτης Α. Ντούμπτσεκ.

Μ. Κ.: [Η Τερέζα] Τον σκεφτόταν: τον είχαν συλλάβει στην ίδια τη χώρα του ξένοι στρατιώτες, αυτόν, τον αρχηγό ενός κυρίαρχου κράτους […]τον είχαν αφήσει να καταλάβει ότι θα τον τουφέκιζαν, όπως δώδεκα χρόνια νωρίτερα είχαν τουφεκίσει τον Ούγγρο πρόδρομο του Ίμρε Ναγκί

25η Αυγούστου: Στην Αθήνα φτάνει το διάσημο μανεκέν Τουίγκι, η οποία, αν και είναι μόλις 44 κιλά, δηλώνει ότι τρώει πολύ.

27η Αυγούστου: Οι […] συνομιλίες [Σοβιετικών και Τσεχοσλοβάκων] […]λήγουν με ένα επίσημο ανακοινωθέν που επικυρώνει το συμβιβασμό[…] Οι Τσεχοσλοβάκοι ηγέτες επιστρέφουν[…] στην Πράγα, όπου ένα απογοητευμένο πλήθος διαδηλώνει στην πλατεία Βενσεσάς φωνάζοντας:[…] «Δεν θέλουνε να ζούμε γονατιστοί!».

Μ. Κ.: – «Από τότε που γύρισε ο Ντούμπτσεκ όλα έχουν αλλάξει», είπε η Τερέζα. Ήταν αλήθεια: η γενική ευφορία δεν είχε διαρκέσει παρά τις πρώτες επτά μέρες της κατοχής. Ο ρωσικός στρατός είχε μαζέψει τους Τσέχους πολιτικούς σαν να ήταν εγκληματίες […]το μίσος για τους Ρώσους μεθούσε σαν αλκοόλ. […] είχαν υποχρεώσει τους αιχμάλωτους αντιπροσώπους του τσεχικού λαού να υπογράψουν μια συμβιβαστική συμφωνία με τη Μόσχα. Ο Ντούμπτσεκ γύρισε στην Πράγα μ’ αυτή τη συμφωνία και διάβασε το λόγο του στο ραδιόφωνο. Οι έξι αυτές μέρες τον είχαν τόσο πολύ εξουθενώσει που […] τραύλιζε κι έχανε την αναπνοή του […]Ο συμβιβασμός έσωσε τη χώρα […]απ’ τις εκτελέσεις κι απ’ τις μαζικές εξορίες στη Σιβηρία που όλοι φοβόντουσαν.[…] Η γιορτή είχε τελειώσει. Άρχισε η πεζότητα της ταπείνωσης.

5η Σεπτεμβρίου: Δημοσιεύεται στην ιταλική εφημερίδα «Ουνιτά», όργανο του Κ. Κ., επιστολή 80 αριστερών κρατουμένων της Λέρου που καταδικάζουν τη σοβιετική επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία. Ανάμεσα στους υπογράφοντες είναι οι Μανόλης Γλέζος […]Σπύρος Λιναρδάτος, Ανδρέας Λεντάκης, Αντώνης Καρκαγιάννης

Εμείς,

που απασχολούμε αντεθνικώς το καθεστώς της χώρας

και σας τους συγκρατούμενους, τους νυν διχογνωμούντες,

ογδόντα, δες, κρατούμενοι μέσα στους πεντακόσιους,

εξόχως επικίνδυνοι για τους λοιπούς δεσμώτες

και για τους δεσμοφύλακες μιας διχασμένης χώρας,

χώρας Ελλήνων χριστιανών, εσχάτως γυψωμένων.

Εμείς καταδικάζουμε τ’ αριστερό μας μάτι,

τη μια απ’ τις δυο παλάμες μας και το ’να από τ’ αυτιά μας,

τους πιο σκληρούς κοπτήρες μας (κι όλους τους Τραπεζίτες),

μαζί με τ’ απανώχειλο και το ζερβό ρουθούνι,

και σφίγγουμε τη γλώσσα μας σαν να ’ναι μουδιασμένη,

έτσι που κάποιες λέξεις μας, (πες: Κόμμα, πες: αγώνας),

τσεβδές να ψιθυρίζονται, μισές να τις ακούτε.

Εμείς μονάχα κι όχι εσείς – πάλαι ποτέ συντρόφοι –,

ογδόντα, δες, εξόριστοι μέσα στους πεντακόσιους·

εμείς: ογδόντα υπογραφές Ελλήνων κρατουμένων.

6η Σεπτεμβρίου: Παγκόσμιας σημασίας οι ανασκαφές στη Θήρα

15η Σεπτεμβρίου: […] η εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στην Πράγα – που συνάντησε την επιδοκιμασία του ΚΚΕ [εξωτερικού] και την κατηγορηματική καταδίκη του ΚΚΕ εσωτερικού – έχει δώσει αγεφύρωτες διαστάσεις στο ιδεολογικό χάσμα μεταξύ [τους]

Εγώ:

Κόμμα και κράτος γύρω μου, κράτος και Κόμμα εντός μου·

κράτος και καταναγκασμός, Κόμμα και πειθαρχεία

μοιάζουν θαρρείς, δεν γίνεται… πώς γίνεται να μοιάζει…

να μοιάζει ο δεσμοφύλακας του καθοδηγητή μου,

να μοιάζει ο καταναγκασμός τόσο στην πειθαρχία;…

Seamless pattern with a collage of newspaper or magazine clippings. Retro style vector background with titles, illustrations and imitation text. Suitable for wallpaper design, wrapping paper, fabric

16η Σεπτεμβρίου: Ο Γ. Παπαδόπουλος δίνει στη δημοσιότητα το Σύνταγμα της χούντας, το οποίο θα γίνει αντικείμενο δημοψηφίσματος. «Ο γύψος διατηρείται» δηλώνει, καθώς ο στρατιωτικός νόμος θα παραμείνει σε ισχύ και μετά την έγκριση του Συντάγματος.

Παπαλεονάρδου Ανδρέας, υπάλληλος ΟΤΕ Νέων Μουδανιών· Προς: Εξοχώτατον Πρόεδρον Εθνικής Κυβερνήσεως Αθήνας: Ιστορικός σταθμός ανυπολογίστου εθνικής σημασίας εξαγγελθέν, υπό Υμετέρας εξοχότητος, εκλεκτού τέκνου Νεωτέρας Ελλάδος, υπερόχου ηγέτου Επαναστάσεως, νέον άριστον Σύνταγμα φιλτάτης Πατρίδος. Στοπ.

Φθινόπωρο

Τα χρώματα της ίριδας,

μεγεθυσμένα και απαστράπτοντα,

προβάλλονται στον ορίζοντα

μόλις στεγνώσουν τα δάκρυα·

συνιστούν ουράνιο τόξο.

9η Οκτωβρίου: Βίαια επεισόδια στη Μόσχα κατά τη διάρκεια της δίκης τεσσάρων διανοουμένων και ενός εργάτη, οι οποίοι στις 25 Αυγούστου καταδίκασαν δημοσίως στην Κόκκινη Πλατεία την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία

Μ. Κ.: Ο Τόμας οδηγούσε, η Τερέζα καθόταν δίπλα του […]έφθασαν σε μια λουτρόπολη [της Βοημίας] όπου πριν πέντε-έξι χρόνια είχαν μείνει μαζί […]Ο Τόμας έδειχνε το ξενοδοχείο. […]Άλλοτε ονομαζόταν «Γκραντ Οτέλ» και τώρα […]«Μπαϊκάλ». […]Κοίταξαν στη ταμπέλα στη γωνιά του κτηρίου: ήταν Πλατεία Μόσχας. Έκαναν έπειτα το γύρο […] των δρόμων[…]: υπήρχε η οδός Στάλινγκραντ […] το αναρρωτήριο Τολστόϊ […]Όλα τα ονόματα ήταν από τη Ρωσία κι απ’ τη ρωσική ιστορία.

16η Οκτωβρίου: Οι νέγροι αθλητές των ΗΠΑ [ολυμπιονίκες] στα 200μ. Τόνι Σμιθ και Τζον Κάρλος […] Την ώρα που ανακρούεται ο αμερικανικός εθνικός ύμνος […] υψώνουν τη γροθιά τους μέσα σε μαύρο γάντι – είναι ο χαιρετισμός της ριζοσπαστικής οργάνωσης των νέγρων, «Μαύρη Δύναμη»! [ακολουθεί ο αποκλεισμός τους από τους υπόλοιπους αγώνες]

25η Οκτωβρίου: Αγωνιστής [η εφημερίδα των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Τσεχοσλοβακίας], πρωτοσέλιδο […] τα σοβιετικά στρατεύματα παραμένουν προσωρινά στο έδαφος της Τσεχοσλοβακίας για την κατοχύρωση της ασφάλειας των χωρών της σοσιαλιστικής κοινότητας μπροστά στις εντεινόμενες ρεβανσιστικές προσπάθειες των δυτικογερμανικών μιλιταριστικών δυνάμεων.

Μ. Κ.: Η Τερέζα θυμόταν τις πρώτες μέρες της εισβολής. Οι άνθρωποι ξεκολλούσαν τις επιγραφές των δρόμων […]Μέσα σε μια νύχτα η χώρα έγινε ανώνυμη. Για επτά ολόκληρες μέρες ο ρωσικός στρατός [δεν γνώριζε] πού βρισκόταν[…] Ούτε οι δρόμοι, ούτε τα σπίτια μπόρεσαν να ξαναβρούν τα πραγματικά τους ονόματα. Μια λουτρόπολη της Βοημίας είχε έτσι γίνει από τη μια μέρα στην άλλη μια μικρή φανταστική Ρωσία.[…] Ήταν αδύνατο να περάσουν εδώ τη νύχτα τους.

28η Οκτωβρίου : «Ευχόμαστε στον πρόεδρο Μάο απεριόριστη μακροζωία» θα λένε εφεξής στους καθηγητές τους αντί για καλημέρα οι Κινέζοι μαθητές

28η Οκτωβρίου: […]επέτειος των 50 χρόνων από την ίδρυση του κράτους της Τσεχοσλοβακίας [και] το κέντρο της Πράγας κατακλύζεται από διαδηλωτές που φωνάζουν «Ρώσοι, στα σπίτια σας»

Μ. Κ.: «Είναι φίλη, είπε ο πρεσβευτής, μπορείς να μιλήσεις άνετα». Έπειτα, γυρίζοντας προς την Τερέζα: «Σήμερα μόλις, καταδίκασαν το γιό του σε πέντε χρόνια φυλακή». Έμαθε λοιπόν ότι στις πρώτες μέρες της εισβολής, ο γιός αυτού του ηλικιωμένου κυρίου παρακολουθούσε με τους φίλους του την είσοδο ενός κτιρίου όπου είχε εγκατασταθεί ένα ειδικό τμήμα του ρωσικού στρατού. Δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία ότι οι Τσέχοι που έβγαιναν από κει μέσα ήσαν καταδότες […]Τους ακολουθούσε […],σημείωνε τους αριθμούς των αυτοκινήτων τους και τους έδινε στους δημοσιογράφους που δούλευαν σε ένα παράνομο σταθμό τσέχικο και προειδοποιούσαν τον πληθυσμό.

1η Νοεμβρίου: Ο Γ. Παπανδρέου πεθαίνει[…] από εγκεφαλική θρόμβωση.

15η Νοεμβρίου: […]το βιβλίο του Βρετανού επιστήμονα Γκόρντον Τέιλορ «Η Βιολογική βόμβα» […] προβλέπει ότι στο προσεχές μέλλον, η επιστήμη θα δύναται να δημιουργεί πανομοιότυπα «αντίγραφα» ανθρώπων.

17η Νοεμβρίου: Με την επικράτηση των φιλοσοβιετικών […]λήγει στην Πράγα η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κ. Κ. Τσεχοσλοβακίας. Φοιτητές καταλαμβάνουν το Πανεπιστήμιο της Πράγας και την επομένη [εξαγγέλλουν] απεργιακές κινητοποιήσεις

Μ. Κ.: Ο άνθρωπος του υπουργείου Εσωτερικών […]κοίταξε τον Τόμας στα μάτια[….]: Είσαστε ένας σπουδαίος χειρουργός, γιατρέ […] για αυτό το λόγο θα θέλαμε να σας προτείνουμε το κείμενο μιας δήλωσης που θα έπρεπε […]να θέσετε στην διάθεση του Τύπου,[…] είπε απλώνοντας ένα χαρτί στον Τόμας. Ο Τόμας διάβασε αυτό που ήταν γραμμένο και τινάχτηκε […] Δεν ήταν μια απλή ανάκληση των όσων είχε γράψει στο άρθρο […]Ήδη από την επομένη συνέταξε την παραίτησή του. Υπέθετε (σωστά) ότι έτσι και κατέβαινε με τη θέλησή του στη χαμηλότερη βαθμίδα της κοινωνικής κλίμακας (όπως τότε είχαν κάνει χιλιάδες διανοούμενοι από άλλους κλάδους) η αστυνομία[…] θα έπαυε να ενδιαφέρεται γι’ αυτόν. […]Και έγινε καθαριστής τζαμιών.

2α Δεκεμβρίου: Με εμφύλιο σπαραγμό απειλείται η Ιταλία, μετά το θάνατο δύο αγροτών από πυρά των καραμπινιέρων. Στη Γαλλία απεργούν οι εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας Ρενό, στην Ισπανία κλείνει το Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης[…] λόγω ταραχών, ενώ στις Βρυξέλλες φοιτητές[…] συγκρούονται με την αστυνομία.

13η Δεκεμβρίου: Μια νέα εταιρεία δίσκων κάνει την επίσημη εμφάνισή της με τον «μεγάλο» δίσκο του Μ. Λοΐζου και του Λ. Παπαδόπουλου «Ο σταθμός». Είναι η MINOS

[Από το τραγούδι του παραπάνω δίσκου: Το παλιό ρολόι)

[…] και περνούν τα τρένα και σφυρίζουνε

μα τα χελιδόνια δεν γυρίζουνε.

[ο λογοκριμένος στίχος: μα οι άνθρωποί μας δεν γυρίζουνε]

Ta κέντρα: Στη «Σπηλιά του Παρασκευά», ο Γ. Βογιατζής, η Τζ. Βάνου […] και η Α. Μαριάννα στην επιθεώρηση πίστας «Πίστα για όλες τις δουλειές»[…] Στο «Night club Νεράιδα», η Μαρινέλλα [και] ο Γ. Πουλόπουλος […]Στα «Δειλινά», ο Γρ. Μπιθικώτσης, η Β. Μοσχολιού και ο Γ. Καλατζής. Στο «Χρυσό Βαρέλι», Ακτή Ποσειδώνος 33 Μοσχάτο, ο Τ. Βοσκόπουλος[…] Στην «Βεντέτα», Λεωφόρος Ποσειδώνος 69 στις Τζιτζιφιές […]ο Π. Γαβαλάς, η Ρ. Κούρτη, ο Μπ. Τσετίνης και ο Γ. Νταλάρας. […] Στο «Τάμπα Τούμπα», […] ο Μ. Μενιδιάτης, ο Β. Τσιτσάνης, η Χ. Λαμπράκη και ο Τ. Σούκας […] Στον «Ξενύχτη»[…] ο Μ. Βαμβακάρης, ο Γ. Παπαϊωάννου[…] και η Ρ. Σακελλαρίου. Στις «Εσπερίδες» ο Γ. Αργύρης […]

16η Δεκεμβρίου: «Κόμματα θα συγκροτηθούν όταν τα στελέχη τους θα έχουν αποκτήσει την απαιτούμενη ωριμότητα», υπογραμμίζει ο Παπαδόπουλος σε συνέντευξη του στο περιοδικό «Τάιμ».

Είναι νωρίς ν’ ακούσουμε το τανκ να σπάει την πύλη

και πιο νωρίς να δούμε εμείς την καύση των φακέλων.

Είναι νωρίς ν’ ακούσετε για κάποιον Λεχ Βαλέσα

και πιο νωρίς να δείτε εσείς τα θραύσματα του Τείχους.

Είναι νωρίς κι ωστόσο αργά.

Πολυκρήτη Σκουφά, άριστη διπλωματούχος Χαρτομάντης, προβλέπει παρελθόν, παρόν και μέλλον με ακρίβεια. Μόνον κατόπιν ραντεβού

30η Δεκεμβρίου1968: Η αρχόντισσα και ο αλήτης, 104΄, έγχρωμη, αισθηματική κωμωδία (750.380 εισιτήρια)· σενάριο: Λ. Μιχαηλίδης· σκηνοθεσία: Ντ. Δημόπουλος· μουσική: Ν. Μαμαγκάκης· παίζουν: Αλ. Βουγιουκλάκη, Δ. Παπαμιχαήλ, Δ. Παπαγιαννόπουλος κ.α.· παραγωγή: Φίνος Φιλμ.

Χειμώνας

η στάθμη του φωτός αργεί ν’ ανέβει

(άρρητες εντός μας σκιαμαχίες

αυξάνουν τη διάρκεια της νύχτας)·

υλικά παλιών μας εκρήξεων

παρασέρνουν οι χείμαρροι στο κύμα

κι οι προσχώσεις επεκτείνονται·

ο θάνατος μυρίζει γη

(μας αιματώνουν δέντρινες ρίζες)·

ο έρωτας διασπείρει μάγμα ή χιόνι

κι η όποια διαφυγή ηδονής:

ακριβές αντίγραφο καταιγίδας.

1η Ιανουαρίου1969, Αγίου Βασιλείου· ανατολή ηλίου: 7:44, δύση ηλίου: 5:14

Μ. Κ.: Ύστερα από […]τους[…] Νοβότνι και Σβόμποντα είναι [ο Χούσακ][…] ο αποκαλούμενος πρόεδρος της λήθης. Οι Ρώσοι τον τοποθέτησαν στην εξουσία το 1969. […]ο Χούσακ έδιωξε από τα πανεπιστήμια κι από τα επιστημονικά ινστιτούτα εκατόν σαράντα πέντε Τσέχους ιστορικούς […]

«Για να εξαφανίσει κανείς ένα έθνος» […] «του αφαιρεί πρώτα πρώτα τη μνήμη. Καταστρέφει τα βιβλία του, την παιδεία του, την ιστορία του.

16η Ιανουαρίου 1969: Ο Τσέχος φοιτητής Γιαν Πάλατς αυτοπυρπολείται στην ιστορική πλατεία Βενσεσλάς της Πράγας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συνεχιζόμενη σοβιετική κατοχή. Τρεις ημέρες αργότερα πεθαίνει

Μ. Κ.: Λοιπόν, τι να διαλέξει κανείς; Το βάρος ή την ελαφρότητα;