Παυλίνα Παμπούδη: Αναμνήσεις από τον Δεύτερο Εορτασμό της Ημέρας Ποίησης – πριν από ένα τέταρτο του αιώνα!

Μάρτης 1999

Μερικές πρόσφατες εκδόσεις:

Νάνος Βαλαωρίτης : Η αλληγορική Κασσάνδρα Καστανιώτης, 1998.

Δραματικό περιεχόμενο, ανατροπή όλων των στοιχείων της «αντικειμενικής»

πραγματικότητας σ’ ένα λυρικό σουρεαλιστικό τοπίο. Δείγμα:

Τα γιαταγάνια μοιάζουν με ψάρια, όπως εκείνα/ Που θέριζαν πεδιάδες όπου φυτρώναν οι άνθρωποι.

Έλλη Γιαννοπούλου: Πήλινο σώμα Δόμος, 1998.

Μια γνήσια, χαμηλή, αλλά ευδιάκριτη φωνή. Με «ταπεινότητα, που δεν εμποδίζει

την παραφορά που την ακυρώνει» η ποιήτρια ενδύει τα άρρητα με πλούσια, καθαρή

ελληνική. Δείγμα:

(…) Τώρα μιλώ στην τροχισμένη ακοή του χρόνου/και τα λόγια μου δεν ανησυχούν κανένα/όπως οι κόκκοι

που πέφτουν στην αμμοδόχη/- μόνο εμένα. / Ολόκληρος ενιαυτός ο κάθε κόκκος.

Αθηνά Παπαδάκη: Στη βασιλίδα του εξώστη Καστανιώτης, 1998.

Αισθήσεις, εικόνες αρχέτυπες, μεταφρασμένες σε λέξεις που αρθρώνουν ψυχή. Δείγμα:

(…)

κι είδα τη ρίζα του νερού/όπου το άνθος άυλο/ακόμα μες στη ζυγαριά της χλωροφύλλης και των αρωμάτων./ Το τίποτα το παν κάνω ν΄’ αρθρώσω. /Κύριε, μην προσδοκάς τόσα απ’ τα νιάτα μου/ γιατί νεότερη αν γίνω θα πεθάνω.

Τίτος Πατρίκιος : Ποιήματα Ι (1943-1953), ΙΙ (1953-1959), ΙΙΙ (1959-1973) Κέδρος, 1998.

Οι τρεις πρώτοι τόμοι των απάντων του σημαντικού μας ποιητή, και «πολυτάλαντου της ζωής», μας γνωρίζουν μια μακρά, συνεπή, στοχαστική πορεία που ξεκινά από τα πρωτόλειά του. Δείγμα:

Ακόμα καίνε τα καμίνια μπρος τη θάλασσα/τρώει η φωτιά τ’ ανασκαμμένα ορυχτά/μεγάλα

κομμάτια ουρανού, τρώει τη νύχτα/ και χύνεται κάθε πρωί το φως καινούργιο/ένα

μέταλλο ρευστό και πυρωμένο (…)

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ : From purple into night Shoestring, Nottingham 1998 (μτφρ. Τζ. Γουίλκοξ και της ποιήτριας)

Πρόκειται για την αγγλική έκδοση του βιβλίου της Κ.Α.Ρ. Επίλογος αέρας, που απέσπασε εξαιρετικές κριτικές στον ξένο τύπο. Δείγμα:

Ανοιχτή μέρα και το φως/περνάει σφιχτά πάνω απ’ τα φύλλα/να τα γυαλίσει./Έτοιμος κι ο χρόνος για αναχώρηση/ βαστάει τις αποσκευές του τα πράγματα. /Αναποφάσιστος./Να πάει μπρος, πού;/Να πάει πίσω, σε ποιόν;/Ώρα των γέρων με την πένα στο χέρι/όταν πριν απ’ την τελεία/έρχεται ο θάνατος και τους παίρνει. /Θα ’γραφαν κι άλλο άραγε/για την αιωνιότητα/που παν να συναντήσουν;

David Connolly: Οδυσσέα Ελύτη, Journal of an unseen April/ Το ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου (δίγλωσση έκδοση) Ύψιλον, 1999

Μια εξαιρετική μετάφραση που έγινε με βαθειά γνώση και πραγματική αγάπη. Δείγμα:

Έλα τώρα χέρι μου δεξί,/κείνο που σε πονεί δαιμονικά ζωγράφισέ το,/αλλ’ από πάνω βάλ’ του/ Το ασήμωμα της Παναγίας/πο ’ χουν τη νύχτα οι ερημιές μες’ στα νερά/του βάλτου.

Come now my right hand,/depict what demoniacally</torments you,/but over it place/ The Virgin’s silver sheen/that at night masks/the waters of the marshy waste.

Ρούλα Κακλαμανάκη, Λίγο πριν, λίγο μετά. Καστανιώτης, 1999.

Η έβδομη συλλογή της ποιήτριας. Καθαρός, άμεσος λόγος που περνά με τέχνη, σαν αθέατο νήμα, από τον εσωτερικό χρόνο με τα φαντάσματά του στον περιβάλλοντα χώρο με τους συγκάτοικους, και υφαίνοντας στέρεα, αφηγείται ζωή.

Παλιά βιβλία, παλιά σπίτια, παλιά έπιπλα/ Και ιδίως παλιά κοσμήματα και παλιές ιστορίες. / Προσεκτικές χειρονομίες του παρελθόντος/Για το φόβο του μέλλοντος/ Είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει./ Μια μαρτυρία της υποταγής/ Ανάμεσα στο πριν και στο μετά.

(Του αέρα, της γης και της σάρκας. 6)

Αλέξης Σταμάτης, Πυκνό Τώρα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.

Τέταρτο ποιητικό βιβλίο του Α.Σ. Ενήλικη γραφή λυρικής βιαιότητας και ταυτόχρονα εφηβική, αδέξιας τρυφερότητας.

(…) Όπως τ’ αγκίστρι τράβηξες/ απ’ του ψαριού τα σπλάχνα/ έτσι σ’ έβγαλα από μέσα μου/ και δόλωσα και πάλι. (Πρώτο σχήμα).

Ευγένιος Αρανίτσης, Η θάλασσα, Νεφέλη, 1999.

Πυκνό ποιητικό κείμενο από έναν πάμπλουτο, γενναιόδωρο γητευτή-παραμυθά του καιρού μας. Διάφανο, μαυλιστικό, ανεξάντλητο.

(…) Το ζοφερό απειροστημόριο κυνηγώντας/ Όλοι αυτοί που ψάχνουν για ένα αλλότριο παρόν/ Μια και δεν έχουν δικό τους έφτασαν μέχρις εκεί-πέρα/ Που κι οι κύριοι είναι δούλοι, ήτοι στο ένα εξάκις/Εκατομμυριοστό του δευτερόλεπτου, όσο χρειάζεται το φως/ Να διασχίσει τον πυρήνα του υδρογόνου, ενώ, ψυχή μου,/ Εγώ κι εσύ είμαστε ανέκαθεν πεπεισμένοι ότι τα πάντα συμβαίνουν/ Ταυτόχρονα, όπως στη γλώσσα των ινδιάνων της φυλής Χόπι,/ Όπου τα ρήματα δεν έχουν χρόνους. (…) (σ.42)

Γιάννης Ευσταθιάδης, Κιβωτός. Ύψιλον, 1998.

Έβδομη συλλογή του Γ.Ε. Ποιητικός λόγος άκρας ευαισθησίας, μεστός, χωρίς ψιμμύθια, γνήσιος.

(…) είμαι η λαβή ομπρέλας όταν βρέχει/ το φρένο του αυτοκινήτου πάνω στη στροφή/ Είμαι ρολόι που σταματά να μην αργήσεις /φωτάκι δρόμου στις γωνιές του ύπνου σου/ πλήκτρο του enter στις οθόνες του καιρού/ γίνομαι καθετί που σκέφτεσαι ν’ αγγίξεις/ γίνομαι αέρας για να μη φυσά/ Κλαις/ και τα δάκρυά σου τρέχουν/ απ’ τα μάτια μου/το στόμα σου ανοίγεις και μιλώ/ κεφάλι αγύριστο/ και σου ’πα μην ξυρίζεσαι χωρίς σαπούνι/ μ’ έκοψες πάλι εδώ/ στο αριστερό το μάγουλο/ από κάτω – πονάει/ Δεν ήπιες όλο το γάλα σου/ ξεχνάω τον χρόνο για τον θηλασμό/ ξεχνάω τον χρόνο με την πρόφαση/ του φθινοπώρου – άργησες/ Πόσα φθινόπωρα καλοκαίρια χρόνια τώρα/ δε σε μεγαλώνω/Χρόνος πάνω σε χρόνο/μνήμη που ανακαλύπτει τον τροχό και τη φωτιά

(…) (Στον μικρό μου γιο)

Στρατής Πασχάλης, Κωμωδία. Το ροδακιό, 1998.

Ποιητική σύνθεση ανάλαφρης σκοτεινότητας, σα μαύρο τούλι, που ξετυλίγεται απρόοπτα και προβλέψιμα (‘πηγαίνει του μάκρους, πηγαίνει του πλάτους’ κατά το μότο από τον Πετρώνιο που προτάσσει ο ποιητής), καλύπτοντας και αποκαλύπτοντας την ανθρώπινη – καθόλου Θεία – κωμωδία.

Μέσα σ’ αυτό το εντευκτήριο των αποτυχημένων/ γύρω απ’ το τραπέζι την ώρα του δείπνου/ μαζεύονται οι γέροι κι άγνωστοι ποιητές,/κι ένα ξανθό χερουβείμ/ -που κάποτε ήταν ξώφυλλο στα φτηνά παιδικά μου τετράδια-/ τους ευλογεί. (σ. 27).

Ζέφη Δαράκη, Ποίηση 1971-1992/ Εκλογή. Ελληνικά Γράμματα, 1999

Ένας πολύ φροντισμένος και καλαίσθητος τόμος με επιλεγμένα ποιήματα από δώδεκα εξαντλημένες συλλογές της σπουδαίας αυτής ποιήτριας:

Να ξεριζώσουμε τον ίσκιο απ’ το δέντρο του/ τον κήπο απ’ τα τριαντάφυλλά του/ Να ξεβιδώσουμε τον ουρανό από τ’ αστέρια του/ τα γαλανά τα δάση από τ’ αηδόνια/ Με την αυγή κι εγώ θα φύγω αθόρυβα/ ίσκιος ξεριζωμένος απ’ το σώμα μου/ Σιγά σιγά θ’ απομακρύνομαι/ κύκλος μιας πέτρας που βυθίστηκε/ Μέσ’ στα νερά του ονείρου. (Εμπλοκή).

Χάρης Βλαβιανός, Ο άγγελος της Ιστορίας, Νεφέλη, 1999.

Έβδομη συλλογή του πιο λόγιου ποιητή της γενιάς του ’80 (και ήδη δημιουργού ‘Σχολής’). Η συγκίνηση είναι ελεγχόμενη, ο ποιητικός λόγος χρησιμοποιείται ως εργαλείο εξόρυξης εννοιών, όχι ως όπλο άμυνας απέναντι στο άφατο. Ο Χ. Β., γνήσιο τέκνο της εποχής, είναι ο εκφραστής μιας ‘ ποιητικής τεχνοκρατίας’:

1 Αν ζήσεις μ’ ένα ποίημα, θα πεθάνεις μόνος. 2 Αν ζήσεις με δυο ποιήματα, θ’ αναγκαστείς να απατήσεις το ένα. 3 Αν συλλάβεις ένα ποίημα, θ’ αποκτήσεις ένα παιδί λιγότερο. (…) 10 Αν αφήσεις τα ποιήματά σου γυμνά, θα σε κατατρύχει ο φόβος του θανάτου. 11 Αν σε κατατρύχει ο φόβος του θανάτου, τα ποιήματά σου θα σε σώσουν. (Εγχειρίδιο ποιητικής).

Γιώργος Φιλιππίδης, Γαλάζια μηχανή Καστανιώτης, 1999.

Το πρώτο και τελευταίο βιβλίο του ποιητή που αυτοκτόνησε πρόπερσι, στα είκοσί του χρόνια. Κι όμως, είναι ένα απόλυτα ώριμο βιβλίο, που δεν χρειάζεται να κριθεί ούτε σαν ‘πρώτο’ ούτε σαν ‘τελευταίο’: Ένα βιβλίο αυθύπαρκτο – που δεν το αφορά η ηλικία ή η μοίρα του δημιουργού του. Ο Γ.Φ ήταν ένας μικρός Ρεμπώ, ένας διάττων που ολοκλήρωσε την τροχιά του πριν πραγματοποίησει την μετάβαση σ’ άλλη διάσταση:

(…) Τα πρωινά κοιμάμαι. Δεν έχω όρεξη να ζω άλλο εδώ· ψάχνω για σπίτι (μάλλον όταν θα κατεβείς θα με βρεις να μένω μόνος μου). Δεν γράφω πολύ, μεθώ όμως τακτικά, περπατώ πολύ, συνήθως μόνος, κάνω ασκήσεις τηλεπάθειας, αγαπώ (θέλω να προλάβω να το κάνω καλά, όλο και καλύτερα). Είναι στιγμές που δεν φοβάμαι τον θάνατο…(…) / πυγολαμπίδες/είμαι δυστυχισμένος, είμαι εγώ σε μιαν άκρη του σύμπαντος, είμαι εγώ σκυμμένος πάνω από την άβυσσο, είμαι εγώ ταπεινός και αλαζόνας, είμαι εγώ συρματοπλέγματα γύρω στον πολτό της θάλασσας/ τρέλα (…) (Επιστολή).

ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΗΣΗΣ

* Στις 21 Μαρτίου, ημέρα της Εαρινής Ισημερίας, γιορτάστηκε για δεύτερη χρονιά η καθιερωμένη από την Εταιρεία Συγγραφέων Ημέρα Ποίησης. Φέτος, τιμώμενος ποιητής ήταν ο Μίλτος Σαχτούρης -που στις 26 Ιουλίου κλείνει τα ογδόντα του χρόνια. Οι εκδηλώσεις που έγιναν στη Στοά του Βιβλίου, στο Μέγαρο Μελά και στο Καφέ Αιολίς, και καλύφτηκαν από τηλεόραση και ραδιόφωνο, ήταν ποικίλες και τις παρακολούθησε πολύς κόσμος.

Η Ημέρα Ποίησης γιορτάστηκε στις 21 Μαρτίου και στη Γαλλία. Εκεί βεβαίως, εκτός από τις κλασικές εκδηλώσεις, έλαβαν χώρα και πολύ πιο προχωρημένες: Γκράφιτι με στίχους γέμισαν τους τοίχους, ποιήματα ανταλλάσσονταν μέσω Ίντερνετ, κι ένα ποιήμα του Ρεμπώ εκτοξεύτηκε στο διάστημα μέσα σ’ ένα γαλλικό δορυφόρο!