Προμηθέας
Τ’ όνειρο της λευτεριάς έγινε η αλυσίδα
που για πάντα πια με δένει με το τραγούδι μου το πονεμένο.
Τους ανθρώπους συμπόνεσα για τη θλίψη την παγερή
καιρού παράξενου, ανθρώπων στο θάνατο βυθισμένων,
και τους έφερα των λέξεων το κρύσταλλο και το φως,
ονόματα λαμπρά που πρόφεραν τ’ αρχέγονα χείλη της φωτιάς.
Αητέ που ξεπήδησες απ’ της αστραπής το λίκνο, κει που
βλέπεις πώς τη λευκότητα του χιονιού συνέλαβε ο νους,
ψάξε για το φως: τη ζωή την πιο μυστική,
για τον ήλιο: ολάκερη τη ζωή, ασπαίρουσα, την πιο γυμνή.
Με το ράμφος θα χαράξεις αιώνια μονοπάτια
για το αίμα που προσφέρω, τίμημα για το δώρο τούτο.
Τραγούδι του Τειρεσία
Τώρα η θανή[1] μού στερεί
τα μάτια, για να σ’ αντικρίσω.
Χαμένος φωνάζω, και καταλαβαίνω:
μ’ έκανε αυτή τυφλό∙ πώς με κοιτά!
Παίρνεις τα όρη και τα βουνά,
κει που λες πώς θα ’σαι ασφαλής.
Σκέφτεσαι ίσως: «Εκτρέφω σκυλιά,
χρυσάφι φυλάω, ξέρω από βιβλία.
Μπορεί τάχα η μάντισσα να μ’ αναγνωρίσει,
τόσο βαθιά σε τούτα τα όνειρα χωμένο;»
Μάλιστα, όμοια σαν και τους άλλους:
πρόσωπο, δρόμο και κρυψώνα.
Μα παίρνει η θανή
τα μάτια τα παλιά, και πλησιάζει.
Βιωμένο με τον τρόπο του Salvador Espriu
Το τίμημά μου το παλιό θα πρέπει να πληρώσω, το θάνατο∙
κουραστήκανε σήμερα τα μάτια μου απ’ το φως.
Στερημένος, τα κατέβηκα όλα τα σκαλιά
που με βυθίζουν στο βασίλειο της νυκτός.
Σιωπηλός τα σκαρφαλώνω, της νύχτας βασιλιάς,
υπηρέτης γίνομ’ εγώ όλων των πονεμένων.
Αχ, πώς να οδηγήσω τούτο τον πόνο τον απέραντο
στων λέξεων το καταφύγι της νυκτός;
Άνεμος, θρίαμβος κι ανάπαυση περνούν
μες στις γραμμές από φλόγες και τοξότες.
Των νεκρών μου και του ίδιου μου ονόματος δεσμώτης,
τοίχος γίνουμαι∙ μέσ’ από μένανε περνώ.
Χαμένος νιώθω κι ανόητος, με δίχως μήνυμα, μονάχος,
μακριά απ’ το τραγούδι, ανάμεσα στους ξεχασμένους
του φόβου τους πεσόντες∙ μόνον ένα όνειρο σκοτεινό,
ενός που το βασίλειο εγκατέλειψε του φωτός.
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Η κυρά Θανή…
Ο Salvador Espriu (1913-1985) είναι, μαζί με τον Carles Riba, o ένας από τους δύο κορυφαίους ποιητές της καταλανικής γλώσσας για τον 20ό αιώνα. Έζησε τα πρώτα χρόνια του ανάμεσα στη Βαρκελώνη, όπου και σπούδασε αργότερα νομικά και αρχαία ιστορία, και στο παραθαλάσσιο χωριό Arenys, το οποίο αναγραμματισμένο (Sinera) είναι ο βασικός συμβολικός τόπος που διαπερνά το ποιητικό του έργο: τόπος περίσκεψης, τρυφερότητας – και θανάτου. Το 1933 είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει στην Ελλάδα και να μελετήσει από κοντά την κλασικό πολιτισμό και τους μύθους που έμελλαν να καταλάβουν σημαντική θέση στην ποίησή του.
Ως ποιητής καθιερώθηκε με τη συλλογή του, Cementiri de Sinera (Το κοιμητήρι της Σινέρα, 1946), τη μοναδική εξάλλου γνωστή του συλλογή και στο ελληνικό κοινό (σε μετάφραση Κ. Τσιρόπουλου). Tα τρία ποιήματα που μεταφράζονται εδώ προέρχονται, αντίστοιχα, από τις τρεις συλλογές που εκπόνησε στις αρχές της επόμενης δεκαετίας: Les hores (Οι ώρες, 1952), Mrs. Death (επίσης 1952, ο τίτλος στα αγγλικά στο πρωτότυπο), El caminant i el mur (Ο διαβάτης κι ο τοίχος, 1954).
Ο ελεγειακός τόνος που διαπνέει το Κοιμητήρι εμφανίζεται και στην επόμενη συλλογή του, τις Ώρες. Η τελευταία είναι αφιερωμένη σε δύο προσφιλείς του νεκρούς, αλλά και στον «νεκρό» εαυτό του ή alter ego του, όπως πιθανότατα φαίνεται και στο ποίημα που εμπνέεται από τον μύθο του φιλάνθρωπου και δημιουργού τιτάνα Προμηθέα, το οποίο μεταφράζεται εδώ. Η έμμονη παρουσία του θανάτου αντιμετωπίζεται, όμως, με κάποιους σατιρικούς και (αυτο)σαρκαστικούς τόνους στις δυο επόμενες συλλογές του – όπως είναι μάλλον φανερό από τα δυο επόμενα ποιήματα που μεταφράσαμε.
Έχει επισημανθεί από την κριτική η συγγένεια του ποιητή με τον Τ.Σ. Έλιοτ, ως προς την αποτύπωση της τραγικότητας της ζωής και του φάσματος του θανάτου. Πάντως, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε και τη συγγένεια του τελευταίου ποιήματος με το σεφερικό «Με τον τρόπο του Γ.Σ.», τόσο στον τίτλο όσο και στον αδιόρατα σαρκαστικό τρόπο με τον οποίο ο ποιητής εκφράζει τη μοναξιά και την αγωνία του, μιμούμενος το ίδιο του το ύφος…
[1] Ο Θάνατος στα καταλανικά είναι γένους θηλυκού, όπως και στις άλλες λατινογενείς γλώσσες.
