-Ας ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας με την πρώτη σας επαφή με τον κόσμο της ποίησης. Ποιοι ήταν οι πρώτοι σπινθήρες που σηματοδότησαν την έκρηξη για να γεννηθεί το δικό σας ποιητικό σύμπαν;
Δείτε ένα παιδί που μεγαλώνει σε μια μικρή μονοκατοικία με αυλίτσα, στη Βέροια. Μοναχοπαίδι, και με γιαγιά στο σπίτι. Διαβάζουν όλοι, και η γιαγιά. Η γιαγιά αφηγείται πολύ ωραία. Η μαμά μού μαθαίνει να γράφω όμορφα γράμματα και να ζωγραφίζω τις σκέψεις μου. Ο πατέρας γράφει. Μου φέρνει συχνά βιβλία, ανάλογα με την ηλικία μου. Υπάρχει μια αχλή αγάπης και γαλήνης στην ατμόσφαιρα, που σκουραίνει όμως από τα σύννεφα της ανησυχίας κατά περιόδους, πολύ περισσότερο με την αρχή της δικτατορίας, λόγω του αριστερού παρελθόντος του πατέρα. Βρίσκω καταφύγιο στα βιβλία.
Κάπως έτσι, ίσως ήταν αναπόφευκτο να αρχίσω να γράφω.
-Από πότε ξεκινήσατε να γράφετε;
Από πολύ μικρή σκάρωνα στιχάκια την ώρα που έπαιζα, με την μπάλα, με τις κούκλες. Αφελή στιχάκια, που μου άρεζε όμως να συνοδεύουν το παιχνίδι, όταν ήταν μοναχικό.
Να γράφω πραγματικά αρχίζω με την εφηβεία. Κάποια ποιήματα εμφανίζονται στον τοπικό Τύπο και σε ανθολογίες.
-Ποιοι οι ποιητές/ποιήτριες που τούς θεωρείτε συνοδοιπόρους σας;
Είναι πολύ ωραίο ότι χρησιμοποιείτε αυτή τη λέξη, «συνοδοιπόρους». Τη διαβάζω ως εξής: τους συγγραφείς που μπήκα στον ποιητικό τους κόσμο, με γράπωσαν και έμεινα εκεί, τους κουβαλώ κι έχουν αφήσει αποτυπώματα στη σκέψη, ίσως και στη γραφή μου.
Θα αναφέρω τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Καρυωτάκη, τον Σαχτούρη. Τον Ρίτσο της Τέταρτης Διάστασης. Τον Σολωμό.
Και, φυσικά, τον Όμηρο. Και τις Παραλογές, από το δημοτικό τραγούδι.
Κάποια θέματα από τον ποιητικό τους κόσμο εμφανίζονται και στις δικές μου συλλογές. Για τα χνάρια του ύφους τους που αποτυπώνονται, όπως αποτυπώνονται, στη γραφή μου, ας μιλήσουν οι επαρκείς αναγνώστες και οι ειδικοί.
-Ποιος ο ρόλος της μνήμης, της νοσταλγίας, του χρόνου που κυλά αμείλικτα στις ποιητικές σας συλλογές;
Αμείλικτος, πράγματι, ο χρόνος. Που αφήνει πίσω του πρόσωπα, εμπειρίες, βιώματα. Και η μνήμη προσπαθεί να κρατήσει κάποιες εικόνες μέσα από τη διαρκή ροή. Η νοσταλγία… Προσπαθώ να την ελέγχω, να την υποτάσσω μάλλον. Γιατί, αν μείνει ανεξέλεγκτη δίνει άλλη χροιά στις μνήμες, πιο συγκινημένη, πιο γλυκερή. Θέλω να κρατώ μια ψύχραιμη απόσταση από το παρελθόν.
-Θεωρείτε ότι «Ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος»; Θα θέλατε να μας πείτε κάποια λόγια για την πρόσφατη συλλογή σας;
Εξαρτάται από την επιστροφή. Αν είναι η επιστροφή του πρόσφυγα, του μετανάστη, του αναγκασμένου να φύγει, ναι, είναι απόκρημνος.
Το διαπιστώνει η Πηνελόπη στην πρόσφατη συλλογή μου. Ο Οδυσσέας έχει επιστρέψει, αλλά είναι ο Τηλέμαχος πλέον που απουσιάζει, και η επιστροφή μοιάζει πολύ δύσκολη. Γιατί ίσως και να προσπαθεί να βρει μιαν άλλη Ιθάκη. Οπότε μπαίνει το ερώτημα: Ποια είναι η Ιθάκη; Και ακόμη παραπέρα: Υπάρχει Ιθάκη;
Ποια είναι η Ιθάκη για την Πηνελόπη; Ο αρχικός τόπος της ή ένας άλλος, κοντά στον Τηλέμαχο;
Ποια είναι η Ιθάκη για τους απελπισμένους του κόσμου; Πού θα βρουν έναν τόπο, έναν χώρο που δικαιούνται;
Στο ποίημα «Μία η προσδοκώμενη απάντηση» λέει η Πηνελόπη:
Όλοι γίναμε Οδυσσείς,/ όχι Κανένας ούτε Ούτις,/ Οδυσσείς με ταυτότητα./ Και δεν υπάρχει πια Ιθάκη./ Η λέξη σε αμφίθυμη πολυσημία./ Εναέριες διαδρομές σε ανακύκλωση./ Λάμνουμε ανάλογα με τον εκάστοτε προορισμό./ Σε μια πηχτή αβεβαιότητα ξεβράζεται βουλιάζει η βούλησή μας/ ανάγκα πειθόμενοι.
Η Πηνελόπη αρχίζει το δικό της ταξίδι, με πολλές εξωτερικές αλλά και εσωτερικές διαδρομές. Τσακίζεται στους δύσβατους δρόμους της απουσίας και της απομάκρυνσης, και στο κενό που δημιουργούν. Ώσπου νιώθει ότι η διαδρομή πρέπει να γίνει μέσα της. Στο δικό της βάθος. Κι αυτή είναι μια πορεία οδυνηρή και απόκρημνη. Αλλά ίσως είναι η μόνη που μπορεί να της δώσει έναν δικό της τόπο.
-Τι είναι αυτό που καθιστά τον Οδυσσέα ένα διαχρονικό σύμβολο;
Ο Οδυσσέας ως προσωπικότητα, όπως μας τον παρέδωσε ο μύθος και ό Όμηρος. Το πολύτροπον του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς του. Το ταξίδι. Ο νόστος, ως τελικός στόχος. Πώς αντιμετωπίζει τις γυναίκες, την Κίρκη, την Καλυψώ, τη Ναυσικά. Τι ακριβώς νιώθει για την Πηνελόπη. Αλλά, για τις γυναίκες κυρίως, είναι και η Πηνελόπη ένα σημαντικό σύμβολο, σε σχέση με τον Οδυσσέα. Πώς αντιμετωπίζει την απουσία αλλά και την επιστροφή του. Δηλαδή είναι όλα αυτά τα πρόσωπα που τον πλαισιώνουν, και οι σύντροφοι ακόμα, που αναδεικνύουν τις θετικές αλλά και τις αρνητικές πλευρές του. Ο Οδυσσέας βρίσκεται μέσα σε ένα πλέγμα σχέσεων, συναισθημάτων και αντιδράσεων, και έτσι πορεύεται μέσα στον χρόνο.
-Μια ποιητική Οδύσσεια σήμερα μπορεί να βρει την Ιθάκη της;
Και πάλι πρέπει να ορίσουμε τι είναι η Ιθάκη. Είναι πολλές Ιθάκες, θαρρώ. Ανάλογα με τι προσδοκά ο καθένας. Κάποιες από αυτές προσεγγίζονται, άλλες μένουν μακρινές. Αλλά, το είπε ο αγαπημένος ποιητής, ίσως τελικά σημασία να έχει το ταξίδι, γι’ αυτό ας φροντίζουμε να είναι ωραίο.
Αν μια ποιητική Οδύσσεια αγγίξει τις ψυχές κάποιων, αρκετών αναγνωστών, και ταυτόχρονα γίνει αποδεκτή από συγγραφείς που γνωρίζουν την τέχνη του λόγου, τότε έχει φτάσει με πληρότητα και ούριους ανέμους σε μια γαλήνια Ιθάκη. Αν επιπλέον οι συγγραφείς και οι αναγνώστες που της δίνουν τη θετική τους αντίδραση είναι διαφόρων ηλικιών, και μάλιστα νέοι, τότε μπορώ να μιλήσω για μια ευτυχισμένη Ιθάκη.
-Δέκα χρόνια μετά την συλλογή σας Οδυσσέας, τρόπον τινά, (Σαιξπηρικόν, 2013), με την ολοκλήρωση της τριλογίας με την πιο πρόσφατη συλλογή σας, τί είναι αυτό που άλλαξε ως προς την αρχική αφετηρία του ταξιδιού σε σχέση με την αρχική σας έμπνευση; Στα δέκα αυτά χρόνια συνέβησαν πολλά, αρκεί μόνο το πριν και το μετά της πανδημίας….
Ευτυχώς υπάρχει ο μύθος. Στη συλλογή Οδυσσέας, τρόπον τινά, η Πηνελόπη παίρνει τον λόγο, για να μιλήσει για θέματα που την καίνε. Συνεχίζει να είναι το κέντρο στη συλλογή Ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος. Παρεμβάλλονται δύο άλλες συλλογές, οι Εποχή αφής και Γιατί το μέλλον μια μικρή κουκίδα. Η πρόσφατη συνομιλεί και με τις τρεις, με διαφορετικό τρόπο.
Πιο συγκεκριμένα: η Πηνελόπη είναι παρούσα στις δύο συλλογές, με διαφορετικό κάθε φορά το κέντρο βάρους στις αναφορές της. Όμως η απομάκρυνση, η απουσία, ο ξενιτεμός, η στέρηση, η αναμονή του νόστου, η ματαίωση, αποτελούν θέματα που εμφανίζονται και στις τέσσερις συλλογές, με διαφορετικό τρόπο βέβαια και με διαφορετική οπτική.
Να διευκρινίσω, κάτι που είναι γνωστό, αλλά το ξεχνάμε συχνότερα στην ποίηση, παρά στην πεζογραφία: η Πηνελόπη είναι η κάθε Πηνελόπη, γίνεται σύμβολο, όπως και ο Οδυσσέας. Ενσωματώνω εμπειρίες και βιώματα, αλλά δεν γράφω τη δική μου ιστορία.
Φυσικά η πανδημία έπαιξε τον ρόλο της. Έβαλε σαφέστερα τα όρια του κάθε «ταξιδιού». Η διεκδικητική Πηνελόπη του Οδυσσέα, τρόπον τινά, έγινε ωριμότερη, στοχαστικότερη, αλλά όχι απελπισμένη. Προσδοκά μια λύση, έναν νόστο, όποιος κι να είναι αυτός. Στα ποιήματά μου προσπαθώ πάντα να αφήνω μια χαραμάδα φωτός, μια διαφυγή.
-Ποια τα επόμενα ποιητικά σας σχέδια;
Χρειάζομαι λίγο χρόνο ακόμα για τη συλλογή αυτή. Δεν θεωρώ ότι έκλεισε ο κύκλος της επαφής της με τους αναγνώστες. Εστιάζω λοιπόν σε αυτήν, προς το παρόν, αφού, όπως το έχω πει, δίνει αφορμές για γνωριμία και με προηγούμενα έργα μου.
Υπάρχει ήδη στα σκαριά η επόμενη ποιητική συλλογή, σε διαφορετικό ύφος, όπως ίσως γίνεται φανερό από τα ποιήματα που εμφανίζονται σε περιοδικά και σε αφιερώματα.
-Ευχαριστούμε πολύ να είστε πάντα δημιουργική
Εγώ ευχαριστώ για τις ερωτήσεις σας, που με βοήθησαν να ενδοσκοπηθώ και να μιλήσω για τη δουλειά μου.
Σας εύχομαι καλή συνέχεια στις δικές σας πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές.
Κούλα Αδαλόγλου
Η Κούλα Αδαλόγλου γεννήθηκε στη Βέροια.
Σπούδασε Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Πήρε Mεταπτυχιακό στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και Διδακτορικό Δίπλωμα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Η μελέτη της Η γραπτή έκφραση των μαθητών. Προτάσεις για την αξιολόγηση και τη βελτίωσή της, 2007, εστιάζει στο γράψιμο ως διαδικασία.
Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (ΕΛΘ). Μέλος του Κύκλου Ποιητών.
Εξέδωσε εννιά ποιητικές συλλογές, η τελευταία με τον τίτλο Ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος, 2022. Επίσης, μία συλλογή διηγημάτων: Βγήκε ένας ήλιος χλωμός, 2012.
Το 2019 συγκέντρωσε σε τόμο κριτικά της σημειώματα για 49 λογοτέχνες, με τον τίτλο Νήματα της γραφής, πτυχές κειμένων.
