Είπαν ότι Αγιογραφία είναι η Τέχνη που μοσχοβολάει Θεό! Κι έζησε στη Σπάρτη, κάποτε, ένας αγιογράφος, ο Ευάγγελος Θεοδ. Μαυρικάκης, που κόσμησε την πόλη αλλά και την Λακωνία, όχι μόνο με το σημαντικό αγιογραφικό έργο του, αλλά και με την όλη παρουσία και βιωτή του.
Ο Ευάγγελος Θεοδ. Μαυρικάκης, ζωγράφος και αγιογράφος, γεννήθηκε το 1911 στη Σύρο και ήταν γιος του πλοιοκτήτη Θεόδωρου Μαυρικάκη. Από μικρός αγαπούσε να ζωγραφίζει μιας και ο Θεός έβαλε μέσα του το τάλαντο της ζωγραφικής. Γυρεύοντας να σπουδάσει την Τέχνη δούλεψε, αρχικά, κοντά σε έναν διακοσμητή οροφών, στην Ερμούπολη, και αργότερα, γυρεύοντας την εξέλιξη, μαθήτευσε κοντά στον σημαντικό αγιογράφο Δημ. Σ. Πελακάση ( Ζάκυνθος 1881 – Αθήνα 1973) και στον, επίσης σημαντικό, ζωγράφο-αγιογράφο, Κωνσταντίνο Αρτέμη (Αμοργός, 1878 – Αθήνα, 1972), από τους τελευταίους Έλληνες δυτικότροπους ακαδημαϊκούς ζωγράφους, ο οποίος (πιθανώς) επηρέασε τον Μαυρικάκη να στραφεί, καλλιτεχνικά, στη δυτικοευρωπαϊκή αγιογραφία.
Το ταλέντο του Ευάγγελου Μαυρικάκη σίγουρα δοκιμάστηκε από τις αντιξοότητες της ζωής, όμως η αγάπη του για την Τέχνη της Ζωγραφικής, η ακλόνητη θέλησή του και η πίστη του στη σημασία και στην αποστολή της Τέχνης στην Κοινωνία και στον Άνθρωπο, τον βοήθησαν να ξεπεράσει όλα τα εμπόδια.
Οι δρόμοι της ζωής του Ε. Μαυρικάκη συναντήθηκαν με την Σπάρτη στα 1950, όταν ο Μαυρικάκης προσκλήθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Διονύσιο Δάφνο και τους Εκκλησιαστικούς Συμβούλους του Μητροπολιτικού Ναού Ευαγγελιστρίας Σπάρτης, προκειμένου να ολοκληρώσει την αγιογράφηση της κάτω ζώνης του Ναού. Ήδη, ο Ε. Μαυρικάκης πρέπει να είχε δραστηριοποιηθεί καλλιτεχνικά και επαγγελματικά στην Αθήνα, αφού αναφέρεται, σχετικά με την αγιογράφηση του Ι. Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών Σχολών Χωροφυλακής, στην οδό Μεσογείων, ότι: «Ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού και η αγιογραφία του έγινε με την καθιερωμένη στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατάταξη. Αγιογράφος ήταν ο Ε. Μαυρικάκης και ακολούθησε τα αναγεννησιακά πρότυπα.»
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τσιώλη Ιωάννη «Ναοί και Παρεκκλήσια Αγίων Ελληνικής Αστυνομίας και Πυροσβεστικής»- ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2019
Την άνω ζώνη του Μητροπολιτικού Ναού Ευαγγελιστρίας Σπάρτης είχε αγιογραφήσει, στη 10ετία του ’20, ο φημισμένος ζωγράφος – αγιογράφος της Σχολής του Μονάχου Σταύρος Καντζίκης (Αθήνα 1885- Αθήνα 1958) και, πιθανώς, στην αναζήτηση από τη Μητρόπολη Σπάρτης ενός καλλιτέχνη της ίδιας σχολής κλήθηκε στη Σπάρτη ο Ευάγγελος Μαυρικάκης, για να ολοκληρώσει, στο ίδιο ύφος, την αγιογράφηση του ναού, την οποία αποπεράτωσε στα 1953, ξεκινώντας, αμέσως μετά, και την εσωτερική καλλιτεχνική διακόσμηση του δεσποτικού μεγάρου, επί Μητροπολίτου Διονυσίου Δάφνου, προκειμένου να φιλοξενηθούν εκεί οι βασιλείς, Παύλος και Φρειδερίκη, οι οποίοι επρόκειτο να επισκεφθούν τη Σπάρτη:
«Εξ άλλου ο ζωγράφος κ. Μαυρικάκης επέράτωσεν την συμπληρωματικής αγιογράφισιν του Μητροπολιτικού μας Ναού.
Ήδη δε ο κ. Μαυρικάκης ασχολείται με την καλλιτεχνικήν διακόσμησιν της οικίας του Σεβασμιωτάτου, εις την οποίαν, ως γνωστόν, θα καταλύσουν οι Βασιλείς κατά την εδώ άφιξίν των.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΒΗΜΑ, 5 – 9 – 1953
Η αγιογράφηση της Ευαγγελίστριας Σπάρτης έγινε η αφορμή να παραμείνει ο Ε. Μαυρικάκης, 15 ολόκληρα χρόνια στη Σπάρτη (οικογενειακώς) ζωγραφίζοντας και αγιογραφώντας ναούς όχι μόνο στη Σπάρτη αλλά και σ’ ολόκληρη τη Λακωνία.
Η έλευση του ζωγράφου Ευάγγελου Μαυρικάκη στη Σπάρτη, στα 1950, θα πρέπει να αποτέλεσε γεγονός σημαντικό για τα πολιτιστικά πράγματα της πόλης, πράγμα που οδήγησε σε διοργανώσεις εκθέσεων έργων του (συνολικά έγιναν 4 εκθέσεις) :
ΕΚΘΕΣΙΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ
Σήμερον στην επί της κεντρικής πλατείας πρώην αίθουσαν της Τραπέζης Εμπορικής Πίστεως, θα λάβη χώραν η Β΄ καλλιτεχνική έκθεσις του Ζωγράφου Αγιογράφου κ. Ευάγγελου Μαυρικάκη.
Η εν λόγω έκθεσις τελεί υπό την προστασίαν του Σερβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Διονυσίου και των αξιοτίμων κ.κ. Νομάρχου Λακωνίας και Δημάρχου Σπαρτιατών.
ΕΘΝΙΚΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ, 19-3-1950
Εδώ, στη Σπάρτη, συνέβη η μεγάλη αλλαγή στη ζωή και την Τέχνη του Ε. Μαυρικάκη. Αφού περιπλανήθηκε στη «φράγκικη ζωγραφική και αγιογραφική νοοτροπία» ανακάλυψε τον καλλιτεχνικό και πνευματικό εαυτό του, όταν γνώρισε «φευγαλέα» (κάπου στα 1952) τον Φώτη Κόντογλου, τον «μέγα Φώτη Κόντογλου» όπως τον αποκαλούσε, τη μεγάλη αυτή μορφή των ελληνικών γραμμάτων και της Βυζαντινής Αγιογραφίας.
Ο Κόντογλου, αφοσιωμένος «ψυχή τε και σώματι» στην Παράδοση και την Ορθοδοξία, προέτρεψε και ενθάρρυνε τον Μαυρικάκη να εγκαταλείψει τη δυτικοευρωπαϊκή τεχνοτροπία και να στραφεί προς την παραδοσιακή βυζαντινή αγιογραφία, γενόμενος, για χρόνια πολλά, μέντορας, δάσκαλος και καθοδηγητής του.
Η φιλία αυτή έχει καταγραφεί σε μια σειρά επιστολών που αντάλλαξαν ο Κόντογλου και ο Μαυρικάκης, κατά την περίοδο (τουλάχιστον) 1955-1962. Στην αλληλογραφία αυτή «η σχέση των δύο ανδρών αγγίζει – περ’ από το επίπεδο της τέχνης- και τον άνθρωπο, στις διαπροσωπικές σχέσεις, τις οποίες η ζωή μας κάνει να ζήσουμε» (ΑΡΓ. Β. ΚΥΡΙΔΗΣ).
Αυτές οι επιστολές του Φ. Κόντογλου έχουν εκδοθεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ με τίτλο : «Προς Αγιογράφον Ευάγγελον Μαυρικάκην / Φ. Κόντογλου» . Το βιβλίο, εκτός των επιστολών, περιέχει πρόλογο από τον Π.Β. Πάσχο , ομότιμο καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, βιογραφικό του Ε. Μαυρικάκη από τον Αργύρη Κυρίδη, Λέκτορα Α.Π.Θ., εισαγωγή από το Δ. Δεληκωνσταντή, καθηγητή στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που είχε και την επιμέλεια και επίμετρο του Γ. Κορδή, ζωγράφου-αγιογράφου, καθηγητή Πανεπιστημίου.
Η μεταστροφή του Ε. Μαυρικάκη από την δυτικο-ευρωπαϊκή στη βυζαντινή ορθόδοξη αγιογραφία, όσο και η επίδοσή του σ’ αυτήν, ήταν τόσο εντυπωσιακή, ώστε εισπράττει τα εύσημα από τον δάσκαλό του σε μια εκ των επιστολών του:
«… τόσο συγκινήθηκα από την πρόοδόν σου στην ευλογημένη τέχνη μας. Εύγε! Εσύ, ο έσχατος, όσον αφορά τον χρόνο που προσηλυτίσθης, θα γίνεις ο πρώτος ζηλωτής της βυζαντινής αγιογραφίας.»
Η μεταστροφή αυτή, βεβαίως, δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε αστραπιαία. Υπήρξε αποτέλεσμα και καρπός πολύχρονης και κοπιαστικής έρευνας, μελέτης και άσκησης:
«Αναζήτησε (ο Μαυρικάκης) το φως της αλήθειας και προσπάθησε με λαχτάρα να το διαχύσει στις αγιογραφίες που φιλοτέχνησε. Έκανε εκατοντάδες προσχέδια και χαράμισε πολλή μπογιά μέχρι να κατορθώσει, όποτε το κατόρθωνε, να μπορεί να δει τα έργα του να πλημμυρίζονται από το θείο φως, το φως το αληθινό. (…) Ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα γνωρίζοντας από κοντά και μελετώντας την «Ιεράν βυζαντινήν αγιογραφίαν». (…) ΑΡΓ. Β. ΚΥΡΙΔΗΣ
Το καλλιτεχνικό εργαστήρι του Ε. Μαυρικάκη, στη Σπάρτη, φιλοξενούνταν, αρχικά, στο ημιυπόγειο του Ξενοδοχείου ΣΕΣΙΛ. Εκεί, μαθήτευσε κοντά του, από μικρή ηλικία, ο άλλος μεγάλος ζωγράφος και αγιογράφος της Σπάρτης, ο Βαγγέλης Δημητρίου, ο οποίος υπήρξε άξιος συνεχιστής της Τέχνης του Δασκάλου του.
Τα φορητά έργα του Μαυρικάκη εκτέθηκαν στη Σπάρτη, στα 1958, « ύστερα από παρότρυνση του νομάρχη κ. Κιτσίδη και του δημάρχου κ Ζερβέα, θεωρώντας ότι το χρωστούσε στους ανθρώπους της Λακωνίας, που τον δέχτηκαν και τον αγκάλιασαν με τη φιλοξενία τους» (ΑΡΓ. Β. ΚΥΡΙΔΗΣ)
Στις 30-3-1958 η τοπική εφημερίδα ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ δημοσίευσε, εντός πλαισίου, την αναγγελία πραγματοποιήσεως της εκθέσεως, παράλληλα με ρεπορτάζ του αείμνηστου Δ/ντή της εφημερίδας Ανδρέα Χιώτη, με το ψευδώνυμο ΖΟΛ(ΩΤΑΣ) :
«ΛΙΑΝ ΠΡΟΣΕΧΩΣ
ΕΚΘΕΣΙΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ
ΕΞ ΟΛΩΝ ΤΩ Ν ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ
ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΟΥ κ. Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Πιστά αντίγραφα φιλοτεχνηθέντα επί τόπου
για να γνωρίσουμε την τέχνη των προγόνων μας»
ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΧΗ ΚΥΡΙΑΚΗΝ
Η ΕΚΘΕΣΗ ΑΝΤΙΓΡΑΦΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ
ΤΟΥ κ. Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Ευμενείς κρίσεις του κ. Φ. Κόντογλου
Ο από εξαετίας εγκατεστημένος εις την πόλιν μας καλλιτέχνης αγιογράφος κ. Ευάγγελος Μαυρικάκης, διοργανώνει νέαν έκθεσιν έργων του, η οποία θα εγκαινιασθεί την προσεχήν Κυριακήν.
Δια της εκθέσεώς του αυτής, ο κ. Μαυρικάκης θα παρουσιάσει μόνον αντίγραφα βυζαντινών αγιογραφιών, δια τα οποία απητήθη ειδική άδεια της ειδικής υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και τα οποία εν συνεχεία θα εκτεθούν εις τα Αθήνας, φροντίδι της Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Η αγιογραφική ικανότης του κ. Μαυρικάκη είναι δεδοκιμασμένη, ούτως δε απολαμβάνει εξαιρετικών συμπαθειών μεταξύ των καλλιτεχνικών κύκλων των Αθηνών.
Χαρακτηριστικόν είναι εν άρθρον του παγκοσμίου φήμης βυζαντινολόγου κ. Φ. Κόντογλου, το οποίον απεστάλη προς δημοσίευσιν εις τοπικήν εφημερίδαν και εν τω οποίω περιέχονται ευμενέσταται κρίσεις δια την ικανότητα και το έργον του κ. Μαυρικάκη.
Η έκθεσις των έργων του κ. Μαυρικάκη επρόκειτο να γίνει εις το πρώην κατάστημα Ι. Ανδριώτη επί της οδού Αμαλίας. Λόγω όμως ενοικιάσεως τούτου, η έκθεσις θα γίνη εις ετέραν κεντρικήν αίθουσαν.
Κατά τα εγκαίνια της εκθέσεως θα ομιλήση ο Διευθυντής του Μουσείου Σπάρτης, διακεκριμένος επιστήμων κ. Χρύσανθος Χρήστου.
ΖΟΛ.
Εκ μέρους του αθηναϊκού Τύπου, η εφημερίδα ΒΡΑΔΥΝΗ, στις 17 Απριλίου 1958, κάλυψε ΚΑΙ αυτή, ειδησεογραφικά, την πραγματοποίηση της έκθεσης, δημοσιεύοντας φωτογραφία από τα εγκαίνιά της με το παρακάτω ρεπορτάζ:
«Εις την Σπάρτην ήνοιξεν με πολλήν επιτυχίαν η έκθεσις Βυζαντινών αντιγράφων τοιχογραφιών του Μυστρά του ζωγράφου κ. Ε. Μαυρικάκη. Την έκθεσιν διωργάνωσεν ο όμιλος εκδρομών «Υπαίθριος Ζωή». Κατά τα εγκαίνια ωμίλησεν ο Έφορος Αρχαιοτήτων Λακωνίας κ. Χρύσανθος Χρήστου. Παρέστησαν ο Νομάρχης Λακωνίας κ. Κιτσίδης, όστις διακρίνεται εις την φωτογραφίαν συνομιλών μετά του κ. Μαυρικάκη, πολλοί άλλοι επίσημοι και πλήθος κόσμου.»
Και πάλι στην τοπική εφημερίδα ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ του αείμνηστου Σπαρτιάτη Δημοσιογράφου Ανδρέα Χιώτη, δημοσιεύθηκε εκτενής και αναλυτική παρουσίαση της έκθεσης, η οποία μπορεί να μας δώσει μια ζωηρή εικόνα, έστω και δια του λόγου, τόσο της τελετής των εγκαινίων, όσο και της καλλιτεχνικής αρτιότητας των αντιγράφων και της υψηλής Τέχνης του Ε. Μαυρικάκη, την οποία υπογράφει ο Σαράντος Π. Αντωνάκος*, με πρόλογο του Ανδρέα Χιώτη.*[Πρόκειται για τον αείμνηστο Σαράντο Π. Αντωνάκο, μετέπειτα Υποστράτηγο της Αστυνομίας Πόλεων και επί δύο θητείες Δήμαρχο Σπάρτης (2006-2010)].
Η ΕΚΘΕΣΙΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΛΑΚΩΝΙΑΣ
ΤΟΥ κ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Την παρελθούσαν Κυριακήν, παρουσία των τοπικών αρχών και εκλεκτής μερίδος της Σπαρτιατικής κοινωνίας ετελέσθησαν τα εγκαίνια της εκθέσεως αντιγράφων βυζαντινών τοιχογραφιών του καλλιτέχνου κ. Ε. Μαυρικάκη. Ωμίλησαν ο κ. Κ. Ιατρού, Πρόεδρος της «Υπαιθρίου Ζωής», που διωργάνωσεν την έκθεσιν, και ο διακεκριμένος επιστήμων κ. Χρύσανθος Χρήστου, Διευθυντής του Μουσείου Σπάρτης. Ο κ. Ορλάνδος δεν ηδυνήθη να έλθη, λόγω επειγουσών άλλων ασχολιών του.
Κατωτέρω δίδομεν κριτικήν συνεργάτου μας:
Η έκθεσις αντιγράφων Βυζαντινής ζωγραφικής η οποία ωργανώθη υπό του τμήματος Σπάρτης της «Υπαιθρίου Ζωής» φιλοτεχνηθείσα υπό του γνωστού καλλιτέχνου κ. Ευαγγέλου Μαυρικάκη είναι αναμφιβόλλως κάτι που πρέπει να γραφεί σαν σταθμός στην καλλιτεχνική ζωή της πόλεως.
Τα εκτεθέντα κομμάτια, δύνανται να μας δώσουν ανάγλυφον και σε όλες της τις εκφράσεις την εξέλιξιν της τέχνης, την εποχήν που ο Ελληνικός κόσμος έβαινε προς την δύσιν του. Τέτοιες εκδηλώσεις είναι σπάνιες στις μικρές επαρχιακές πόλεις και μάλιστα του ενδιαφέροντος, το οποίον παρουσιάζει η έκθεσις του κ. Μαυρικάκη, όχι μόνον από καλλιτεχνικής απόψεως, αλλά από ιστορικής και τουριστικής, κυρίως:
(…) Ο «Άγγελος από τον «Αναπεσώντα» της Περιβλέπτου (αρ. 2) είναι ακριβώς μια εκδήλωσις αυτής της ζωντάνιας που ’χει τις ρίζες της στην τέχνη των αρχαίων.
«Ο Απόστολος εκ των Εβδομήκοντα» του Αφεντικού (αρ 11) χαρακτηρίζεται από μια πτυχολογία που συναντάται στην κλασική αρχαιότητα, συνδυασμούς αντιθέτων χρωμάτων. Είναι πολύ χαρακτηριστικοί κείνοι οι βαθυγάλανοι σταυροί επάνω στο ολίγον ανοικτώτερο χρώμα των ιματίων. Στη σύνθεση αυτή παρατηρείται μια έκφρασις παλλομένη , που δημιουργείται από την τοποθέτησιν παραπληρωματικών τόνων, κοντά στα κύρια χρώματα του έργου.
«Ο Πέτρος εις την άρνησιν» της Περιβλέπτου (αρ.12) είναι μια σύνθεσις που θέλει να εκφράση με όλες της τις δυνάμεις η τέχνη, την ανθρώπινη ολιγοψυχία. Ενώ στ’ άλλα έργα τα φόντα είναι σε χρώμα ανοικτό γαλάζιο, εδώ το φόντο είναι κάπως σκοτεινό, για να έρχεται σε αντίθεσι με τον πετεινό, τον οποίον ο τεχνίτης φαίνεται να έθεσε στη σύνθεσί του, για να δηλώση την ταυτότητα της εικόνος του.
«Ο Άγγελος Γαβριήλ» της Παντανάσσης (αρ. 16) είναι μια έκφρασις της ορμητικότητος εκείνης της χαράς με την οποίαν αναγγέλλει εις τους ανθρώπους την σωτηρία.
«Η Θεοτόκος εν μέσω Αγγέλων» της Περιβλέπτου (αρ.20) είναι ένα κομμάτι εις το οποίον ο τεχνίτης δεν ενδιαφέρεται για το χρώμα. Η πτυχολογία της Θεοτόκου δίδεται χωρίς ζωντάνια, με εκείνο το ερυθρό χρώμα, ενώ ωραίες αντιθέσεις παρουσιάζουν οι δύο άγγελοι, με τα γαλάζια ενδύματα.
«Το σώμα του Αποστόλου» από την Παντάνασσα (αρ. 23) είναι μια παράστασις επηρεασμένη από τις αγιογραφίες του Αφεντικού. Το κάθε χρώμα εδώ έχει τη δική του ανεξαρτησία. Ο τεχνίτης αποβλέπει εις το να δημιουργήση ένα σύνολο ενιαίας εντυπώσεως των χρωμάτων.
«Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος» (αρ. 25) είναι απεικόνισις του ιδεώδους τύπου του ιεράρχου.
Η σειρά «των κεφαλών των Αγίων» του Αφεντικού (αρ. 35-46) χαρακτηρίζεται από το χρυσαφιό χρώμα των φωτοστεφάνων και το γαλάζιο φόντο. Η έκφρασις είναι ασκητική.
Στην «Ανάσταση του Λαζάρου» (αρ. 43) διακρίνομεν την έκφρασιν της χαράς άμα και της ευλαβείας. Ο τεχνίτης δίδει κάτι το αέρινο και το ελαφρό.
«Η άνοδος εις τον Σταυρόν» (αρ. 31) είναι μια έκφρασις τελεία του πόνου του Θεανθρώπου, ως ανθρώπου. Παρατηρώντας κανείς το κομμάτι αυτό, αισθάνεται μαζί με τον πόνο του Ναζωραίου και τον πόνο του τεχνίτη, εκείνου που τον δικό του, κυρίως, πόνον ήθελε να εκφράση.
Εις την «Μαρία την Αιγυπτία» του Γερακίου (αρ. 22) συναντάμε μια έκφρασι περισσότερον ασκητική, με χρώματα της παλαιοτέρας Βυζαντινής παραδόσεως.
Εις όλα τα εκτεθέντα διακρίνομεν την τέχνη και την ιδιοσυγκρασία του κ. Μαυρικάκη, τον οποίον έχομεν χρέος όλοι να ενισχύσωμεν ηθικώς και υλικώς δια να δυνηθή αργότερον να παρουσιάση κάτι νέον και εξ ίσου ωραίον, με την παρούσαν καλλιτεχνικήν έκθεσιν, την οποία θα πρέπει να επισκεφθώμεν δια να δυνηθώμεν έτσι να γνωρίσωμεν την τέχνην των προγόνων μας, την τέχνη αυτή που ήξερε να κουβεντιάζει με την θρησκεία και να αποκαλύπτει στον άνθρωπο τα μυστικά της.»
ΣΑΡ. Π. ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ, Διπλωματούχος Σχολής ABC (Σχεδίου-Ζωγραφικής)
Το 1958 φαίνεται ότι ήταν μια πολύ δημιουργική χρονιά για τον Ε. Μαυρικάκη, αφού τη χρονιά αυτή αγιογράφησε και την Παναγία την Ελεούσα της Σπάρτης, έναν πολύ όμορφο ναό που οικοδομήθηκε στο πίσω μέρος του πατρικού σπιτιού του Εθνομάρτυρα Γεωργίου Γκουζούλη, ο οποίος εκτελέστηκε από τους γερμανούς στο Μονοδέντρι, μαζί με άλλους 117 εκλεκτούς Σπαρτιάτες, στις 26 Νοεμβρίου 1943, σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του. Υπέροχες αγιογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας, προανάκρουσμα των αγιογραφιών που θα κοσμούσαν τον Α. Νίκωνα Σπάρτης, τα επόμενα χρόνια.
Ο Ε. Μαυρικάκης μπορεί να κλήθηκε στη Σπάρτη για να αγιογραφήσει, «δυτικοευρωπαϊκά», την Ευαγγελίστρια, αλλά ως κορυφαίο έργο του άφησε, στη Σπάρτη, την Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογράφηση του Α. Νίκωνος!
Η αγιογράφηση του Ιερού Ναού του Α. Νίκωνος, πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 1959-1965, προνοία του Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης Κυπριανού Πουλάκου (1959-1970), διαδόχου του Διονυσίου Δάφνου. Οι αγιογράφοι που εργάσθηκαν αρχικά ήταν τρεις: Ο Σπυρίδων Παπανικολάου, ο Ευάγγελος Μαυρικάκης και ο Παντελής Οδάμπασης, ΟΛΟΙ μαθητές του Φώτη Κόντογλου. Στην ομάδα αυτή, ο Μαυρικάκης είχε ως προσωπικό βοηθό του τον νεαρό μαθητή του Βαγγέλη Δημητρίου, μετέπειτα μεγάλο ζωγράφο και αγιογράφο της Σπάρτης, ο οποίος έδωσε συνέχεια στην τέχνη του δασκάλου του ακολουθώντας πιστά τα αγιογραφικά πρότυπα του Ε. Μαυρικάκη.
Οι συνεργάτες του Ε. Μαυρικάκη στο μέγα έργο της αγιογράφησης του Α. Νίκωνος Σπάρτης ήταν ονομαστοί και αναγνωρισμένοι Αγιογράφοι, κι αυτό είναι άλλη μια σημαντική μαρτυρία και απόδειξη της καλλιτεχνικής αξίας του Μαυρικάκη και της πανελλήνιας αίγλης του: Ο Παντελής Οδάμπασηςδούλεψε μαζί με τον Κόντογλου, σαν βοηθός του, για επτά χρόνια. Καταγόταν από τη Βιθυνία της Μ. Ασίας , πήρε τα πρώτα μαθήματα στην Κων/πολη και στη συνέχεια φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Εκεί, στα 1945 γνώρισε τον Φ. Κόντογλου, ο οποίος τον μύησε στην Αγιογραφία. Μαζί με τον Κόντογλου αγιογράφησε πολλούς ναούς, αλλά δούλεψε μαζί του και στη δημιουργία φορητών εικόνων.
Ο Σπύρος Παπανικολάου γεννήθηκε το 1905 στο Μοναστήρι Τριφυλλίας.
Σπούδασε γλυπτική στην ΑΣΚΤ (1927-1932) και χρημάτισε βοηθός στο εργαστήριο του Θ. Θωμόπουλου μέχρι το 1937. Από το 1937 στράφηκε στη ζωγραφική. Δούλεψε σκηνικά του Εθνικού θεάτρου δίπλα στον Κ. Κλώνη, σκηνογραφίες για το ελεύθερο θέατρο, ενώ, τέλος, κοντά στον Φ. Κόντογλου, από το 1960 και για πέντε χρόνια, επιδόθηκε στην αγιογραφία. Πέθανε στην Αθήνα το 1986.
Παρουσίασε έργα του σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα (Πανελλήνιες 1939, 1948, 1952, 1957, 1960, 1963, 1967, 1969, 1971) και σε μία στην Σουηδία.
Ο Ε. Μαυρικάκης ξεκίνησε την Αγιογράφηση του Α. Νίκωνος ως μέλος της ομάδας των σημαντικών αυτών αγιογράφων αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν διασωθεί και σύμφωνα με δημοσιεύματα του τοπικού τύπου, ο Ευάγγελος Μαυρικάκης ήταν αυτός που αποπεράτωσε το μεγάλο έργο της αγιογράφησης του Α. Νίκωνος Σπάρτης, το οποίο φέρει τη σφραγίδα του.
Για το λόγο αυτό η αγιογράφηση του Α. Νίκωνος θεωρείται (και είναι) το κορυφαίο έργο του Ευάγγελου Μαυρικάκη Πέρα από την εξαιρετική αρτιότητα και την ποιότητα του μεγάλου και μεγαλειώδους αυτού έργου, στις αγιογραφίες του Α. Νίκωνος Σπάρτης, μπορεί ο κάθε ευλαβής χριστιανός αλλά και (ευρύτερα) ο φιλότεχνος να «διαβάσει» την «ψυχή» του Βυζαντινού Μυστρά, στον οποίο ο Μαυρικάκης αφιέρωσε τη ζωή και το έργο του.
Με το έργο του στην Ευαγγελίστρια και στον Α. Νίκωνα καθώς και σε άλλους Ιερούς Ναούς στη Σπάρτη και στη Λακωνία, σε συνδυασμό και με τον καθ’ όλα θετικό απόηχο της έκθεσης των έργων του, ο Ευάγγελος Θ. Μαυρικάκης ρίζωσε, πλέον, επαγγελματικά και καλλιτεχνικά στη Σπάρτη, όπως μαρτυρούν (εκτός άλλων) και οι επαγγελματικές του διαφημίσεις που δημοσιεύονταν περιοδικά στον τοπικό τύπο:
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Θ. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
ΖΩΓΡΑΦΟΣ-ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΣ
ΣΠΑΡΤΗ
Διακοσμήσεις εκκλησιών- Μακέται- Σχέδια
Το 1960, εργαζόμενος κι ερευνώντας ασταμάτητα την βυζαντινή αγιογραφία, ο Ε. Μαυρικάκης, μεταφέρει το εργαστήριό του από το ημιυπόγειο του ξενοδοχείου ΣΕΣΙΛ στην κεντρική λεωφόρο Κ. Παλαιολόγου, όπου αναπτύσσει και μόνιμη έκθεση έργων του:
ΜΟΝΙΜΟΣ ΕΚΘΕΣΙΣ ΕΡΓΩΝ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ
Το ατελιέ ζωγραφικής του γνωστού καλλιτέχνου κ. Ευαγγ. Μαυρικάκη μεταφέρεται εντός των ημερών εις την επί της λεωφόρου Κ. Παλαιολόγου ισόγειον αίθουσαν της οικίας του ιατρού κ. Π. Γεωργούτσου.
Η ευρύχωρος αύτη αίθουσα διερρυθμίσθη καταλλήλως, ώστε εις το όπισθεν μέρος αυτής να είναι το εργαστήριον του καλλιτέχνου, εις δε το εμπρόσθιον τμήμα να ιδρυθή μόνιμος έκθεσις ζωγραφικών έργων.
Ο κ. Μαυρικάκης είναι άξιος παντός επαίνου και πάσης υποστηρίξεως δια τας καταβαλλομένας υπ’ αυτού εξαιρετικάς προσπαθείας προς δημιουργίαν καλλιτεχνικής κινήσεως εις την πόλιν μας.
Η μόνιμος έκθεσις ζωγραφικών πινάκων του κ. Μαυρικάκη θα είναι μοναδική και θα σημειώσει σταθμόν εις τα καλλιτεχνικά χρονικά της πόλεώς μας, η οποία είναι καιρός να γνωρίση τοιαύτας εκδηλώσεις.
Τα εγκαίνια του ατελιέ δεν θα βραδύνουν πέραν του δεκαπενθημέρου.
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 17-2-1960
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ε. Μαυρικάκης εκτός από σημαντικός αγιογράφος ήταν και ένας προικισμένος ζωγράφος. Όμως, η αφοσίωσή του στην αγιογραφία δεν τον άφησε να ασχοληθεί με την ζωγραφική, τουλάχιστον στην έκταση που του επέτρεπε το ταλέντο του. Παρά ταύτα, ακόμα και αυτοί οι λίγοι πίνακες που έχουν διασωθεί (ελαιογραφίες), φτάνουν για να δείξουν το μεγάλο ταλέντο του δημιουργού ΚΑΙ σ’ αυτήν την, κοσμικού χαρακτήρα, Τέχνη.
Η σημαντική, πλέον, καλλιτεχνική προσωπικότητα του Ε. Μαυρικάκη τον έκανε περιζήτητο και σε δουλειές άλλων σημαντικών αγιογράφων, από τους οποίους πήρε, αλλά και στους οποίους έδωσε, αγιογραφικά ερεθίσματα και έμπνευση, όπως π.χ. η συνεργασία του με τον μεγάλο Κορίνθιο ζωγράφο-αγιογράφο Κεντάκα Δημήτριο (1906 – 2005), στην αγιογράφηση, μάλλον, του Ι.Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών Καλαμάτας, που χαρακτηρίζεται ως το κορυφαίο και πληρέστερο έργο του Δ. Κεντάκα.
Δυο χρόνια, μετά από τα εγκαίνια του νέου του ατελιέ και της μόνιμης έκθεσης έργων του στο κέντρο της Σπάρτης, ο Ευάγγελος Μαυρικάκης (ίσως λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων εκτός Σπάρτης) αναγκάζεται να αφήσει την πόλη που αγάπησε και τον αγάπησε και να μεταβεί στην Αθήνα:
ΜΕΤΑ 12ΕΤΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑΝ
ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗΝ
Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ κ. ΕΥΑΓΓ. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Μετά λύπης μας πληροφορούμεθα ότι ο καλλιτέχνης ζωγράφος κ. Ευάγγελος Μαυρικάκης εγκαταλείπει συντόμως την Σπάρτην, η οποία του έχει γίνει δευτέρα πατρίς.
Ο κ. Μαυρικάκης πραγματικώς συνέδεσεν το όνομά του με την Λακωνίαν, ιδιαιτέρους δε δεσμούς συνήψε με την Σπάρτην, οι κάτοικοι της οποίας τον εξετίμησαν δια τον ακέραιον χαρακτήρα του και την πλουσίαν καλλιτεχνικήν δράσιν του.
Η Λακωνία ωφελήθη πολλά από τον κ Μαυρικάκην και θα ενθυμήται πάντοτε το πέρασμά του. Διότι ο λαμπρός ζωγράφος συνετέλεσε εις την άνοδον της καλλιτεχνικής στάθμης του Νομού μας, ιδίως εις τον τομέα της αγιογραφικής.
Η δωδεκαετής καλλιτεχνική προσφορά του αποτελεί την καλλιτέραν μαρτυρίαν του σημαντικού έργου του. Με εξόχως καλλιτεχνικάς αγιογραφικάς διακοσμήσεις, ιερών ναών, με ζωγραφικάς εκθέσεις κλπ, έδωσε ο κ. Μαυρικάκης έναν ιδιαίτερον προσωπικόν τόνον εις την καλλιτεχνικήν ζωήν και ανάπτυξιν της Λακωνίας. Δια τούτο και εις όλα τα χωρία του Νομού εδημιούργησε ειλικρινείς φίλους και θαυμαστάς του έργου του.
Οι Λάκωνες και ιδιαιτέρως οι Σπαρτιάτες θα ενθυμούνται πάντοτε ζωηρώς τον λαμπρόν άνθρωπον και εξαίρετον καλλιτέχνην και δύναται να λεχθή ότι ζηλεύουν την νέαν πόλιν που θα δεχθή τον αγαπητόν κ. Μαυρικάκην. Και θα είναι ευτυχείς οι Σπαρτιάται αν και ο κ. Μαυρικάκης φύγει από την Σπάρτην ικανοποιημένος από την κατανόησιν και την αγάπην με τας οποίας τον περιέβαλον.
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 16-4-1962
Η χρονολογία αναχώρησης του Ε. Μαυρικάκη από τη Σπάρτη συμπίπτει με την ανάθεση σ’ αυτόν, την ίδια χρονιά, της Αγιογράφησης του Ιερού Βήματος του Ναού Α. Γερασίμου Ιλισίων, μαζί με την ιστόρηση του Παντοκράτορος στον τρούλο του ναού, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα πως, πιθανώς, αυτή ήταν η αιτία της αναχώρησης του αγιογράφου από τη Σπάρτη.
Λίγο πριν αναχωρήσει από την Σπάρτη (Ιούνιος 1962), ο Ευάγγελος Μαυρικάκης, δημοσίευσε τον δικό του εγκάρδιο αποχαιρετισμό στη Σπάρτη, στους Σπαρτιάτες, στους θεσμικούς εκπροσώπους της πόλης και στους διάφορους φορείς, με τον οποίο φανερώνει, εκτός από την αγάπη και την ευγνωμοσύνη του για την πόλη που τον φιλοξένησε επί 12 ολόκληρα έτη, και τον αδαμάντινο χαρακτήρα του, το ήθος, την ταπεινότητα, την καλλιέργειά του και την ευγένεια των αισθημάτων του:
Ο ΕΥΑΓΓ. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΝ ΕΣΤΙΑΝ
Ο γνωστός ζωγράφος κ. Ευάγγελος Μαυρικάκης, του οποίου η έκθεσις των έργων ωργανώθη προσφάτως υπό της «Πνευματικής Εστίας Σπάρτης» εν τω εντευκτηρίω της, απευθύνει την κατωτέρω επιστολήν.
Προς το Διοικητικόν Συμβούλιον της «Πνευματικής Εστίας Σπάρτης».
Δια της παρούσης μου αισθάνομαι την υποχρέωσιν να εκφράσω τας απείρους ευχαριστίας μου ως και τα θερμά μου συγχαρητήρια, διότι η μέχρι σήμερα δράσις της Π.Ε. ανταποκρίνεται πλήρως εις τον σκοπόν δια τον οποίον και συνεστήθη.
Είναι φανερόν ότι η κοινωνία αναμένει από υμάς εκδηλώσεις πνευματικής ανατάσεως. Όσον δε αφορά εμέ προσωπικώς, αναγνωρίζω τα ευγενή ιδανικά τα οποία διέπουν τον Σύλλογόν σας και είμαι βέβαιος ότι υμείς σήμερον αποτελείτε τον πυρήνα μιας καλλιτέρας κοινωνίας.
Ομολογώ ότι ουδέποτε θα λησμονήσω την συμπαράστασιν του συλλόγου σας δια την διοργάνωσιν της Δ΄ εκθέσεως έργων μου, η συμπαράστασις δε αύτη απετέλεσεν δι’ εμέ υποχρέωσιν υψηλοτέρας καλλιτεχνικής αποδόσεως προς εξυπηρέτησιν των σκοπών της τέχνης.
Δράττομαι τα ευκαιρίας να εκφράσω και δημοσία τας ευχαριστίας μου και την ευγνωμοσύνην μου προς τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Κυπριανόν, τους αξιοτίμους κ.κ. Νομάρχην Λακωνίας και Δήμαρχον Σπαρτιατών, αλλά και προς το ευγενικόν κοινόν της Σπάρτης, οι οποίοι παντοιοτρόπως εξεδήλωσαν την συμπαράστασίν των και τον ενθουσιασμόν των δια την εν γένει επιτυχίαν της ως άνω καλλιτεχνικής εκδηλώσεως, ήτις αποβαίνει και συντελεί εις την εξύψωσιν της πνευματικής στάθμης του τόπου.
Δέξασθε παρακαλώ την έκφρασιν των απείρων μου ευχαριστιών και της βαθυτάτης μου εκτιμήσεως.
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Ζωγράφος
Σπάρτη 10-6-1962
Λίγους μήνες αργότερα (Δεκέμβριος 1962), δημοσιεύεται, και πάλι στον ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΚΗΡΥΚΑ, ρεπορτάζ της εφημερίδας για την μετεγκατάσταση του ζωγράφου στην Αθήνα, καθώς και διαφήμιση του νέου εργαστηρίου του, σημάδι πως ούτε ο ζωγράφος ούτε η τοπική κοινωνία επιθυμούσαν να κοπεί ο ομφάλιος λώρος που τους ένωσε για ένα μεγάλο και παραγωγικό διάστημα:
«Μετά την 12ετή συνεχή παραμονήν εις την πόλιν μας, ανεχώρησε προ μηνός, εγκατασταθείς μονίμως εις Αθήνας, ο ζωγράφος- αγιογράφος κ. Ευάγγελος Μαυρικάκης. Η αναχώρησις του κ. Μαυρικάκη εδημιούργησε κενόν εις την καλλιτεχνικήν και πνευματικήν ζωήν της πόλεως όπου, ο εκλεκτός καλλιτέχνης και εξαίρετος άνθρωπος, με τας αλλεπαλλήλους φροντισμένας εκθέσεις του και το κομψόν εργαστήριόν του, είχε δώσει τόνον και χρώμα ξεχωριστόν.
Ο κ. Μαυρικάκης υπήρξεν λάτρης της Σπάρτης την οποίαν και δεν λησμονεί. Το δε εν Αθήναις (Βερανζέρου 5) εργαστήριόν του κατέστη ήδη εντευκτήριον των εν τη πρωτευούση Σπαρτιατών.
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 5-12-1962
ΑΤΕΛΙΕ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ
ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Θ. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Βερανζέρου 5 – Όροφος 5ος – Γραφ. 3
ΑΘΗΝΑΙ
Τ. 141
Πάσης φύσεως Αγιογραφικαί εργασίαι διακοσμήσεις και Αγιογραφήσεις Ιερών Ναών-Φορηταί Εικόνες κ.τ.λ.
Μελέται και σχέδια (Μακέται Αγιογραφήσεων)
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, 6-6-1963
Η αγιογράφηση του Ι.Ν. Α. Γερασίμου Ιλισίων δεν ήταν, φυσικά, η μόνη εργασία που ανέλαβε στην Αθήνα, ο Ε. Μαυρικάκης. Υπάρχουν δημοσιευμένα στοιχεία και για την αγιογράφηση των εικόνων του τέμπλου και φορητών εικόνων (αφιερώματα πιστών) του Ι.Ν. Γενεσίου Θεοτόκου Νίκαιας. Όλες αυτές οι εικόνες έχουν την υπογραφή του αγιογράφου και χρονολογίες 1963 και 1964. Αξίζει να αναφερθεί πως στην φορητή εικόνα του Γενεθλίου της Θεοτόκου («ΔΕΗΣΙΣ ΒΗΘΛΕΕΜ ΥΑΛΟΠΟΥΛΟΥ – ΟΙΚ. ΒΑΞΕΒΑΝΑΚΗ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΤΣΙΜΗΤΗ ΚΑΙ ΙΩANNOY ΥΑΛΟΠΟΥΛΟΥ 1964») στη κάτω δεξιά πλευρά βρίσκεται η υπογραφή του Ε. Μαυρικάκη καθώς και μια μικρογράμματη γραφή, η οποία δηλώνει την ευσέβεια και την πίστη του αγιογράφου αλλά και την επιρροή του Φ. Κόντογλου στην αντίληψη που είχε ο Μαυρικάκης για την αγιογραφική τέχνη που υπηρετούσε:
«Η μεν εικών αύτη μένει εις τούς αιώνας. Η δε χείρ μου, υπό χοός βροθήσεται».
Τελικά, οι δρόμοι της καρδιάς μένουν πάντα ανοιχτοί και η τύχη το έφερε έτσι, ώστε ο Ε. Μαυρικάκης να επιστρέψει και πάλι στην αγαπημένη του Σπάρτη, μόλις, ένα χρόνο μετά την αναχώρησή του απ’ αυτή, μάλλον όταν τέλειωσε τις εργασίες αγιογράφησης του Α. Γερασίμου Ιλισίων. Αιτία της επιστροφής η συνέχιση της αγιογράφησης του Α. Νίκωνος, η οποία απετέλεσε «ευκαιρία» για μια νέα «σπαρτιάτικη περίοδο» του καλλιτέχνη η οποία διήρκεσε μέχρι το 1969 (τουλάχιστον): «Ο κ. Ευάγγελος Μαυρικάκης, επανελθών εξ Αθηνών, όπου έχει εγκατασταθεί από του 1962, συνεχίζει την αγιογράφησιν του ναού του πολιούχου μας Οσίου Νίκωνος, ήτις προβλέπεται ότι θα περατωθή εντός εξαμήνου.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ 20-6-1963
Ήταν τέτοιο το πάθος του Ε. Μαυρικάκη για την Βυζαντινή Αγιογραφία, ώστε ακόμα και στον λίγο ελεύθερο χρόνο που εύρισκε από τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις, θεωρώντας ότι η εμβάθυνση στην Τέχνη ΔΕΝ τελειώνει ποτέ, αναζητούσε, στις εκκλησίες του Βυζαντινού Μυστρά, τα «μυστικά» των παλαιών μαϊστόρων.
«Θεωρούσε τον Μιστρά προπύργιο της βυζαντινής αγιογραφικής παράδοσης και το μεγαλύτερο μέρος της αναζήτησής του το αφιέρωσε στη μελέτη των αγιογραφιών του». ΑΡΓ. Β. ΚΥΡΙΔΗΣ
Επί χρόνια πολλά, ο Μαυρικάκης, όταν του το επέτρεπαν οι υποχρεώσεις του, βρισκόταν ανεβασμένος σε σκαλωσιές, μέσα στις εκκλησίες του Βυζαντινού Μυστρά, μελετώντας εκ του σύνεγγυς και αντιγράφοντας λεπτομερώς (ύστερα από σχετική άδεια που είχε ζητήσει και λάβει από το Υπουργείο Παιδείας και την Αρχαιολογική Υπηρεσία) τις υψηλής ποιότητας αγιογραφίες της παλαιολόγειας αναγέννησης, προκειμένου να χρησιμοποιήσει τις μελέτες αυτές στις αγιογραφήσεις των ναών που ανελάμβανε αλλά και στις φορητές εικόνες που φιλοτεχνούσε.
Από τον καιρό που γνώρισε τον Φώτη Κόντογλου και μυήθηκε απ’ αυτόν στην Ορθόδοξη Αγιογραφική Παράδοση, ο Ε. Μαυρικάκης, επιδόθηκε με πάθος στην διαρκή αναζήτηση, την κατανόηση και την κατάκτηση των κανόνων και των κωδίκων της Βυζαντινής Αγιογραφίας, προκειμένου, συνεχώς, να προσεγγίζει την προσωπική ολοκλήρωσή του ως αγιογράφος, γνωρίζοντας, πλέον, καλά πως η Εικόνα δεν είναι μια απλή θρησκευτική ζωγραφιά αλλά μια παράσταση γεμάτη πνευματικότητα και συμβολισμούς.
Η συγκινητική αυτή αφοσίωση του Ε. Μαυρικάκη στη Μελέτη της Αγιογραφικής Παράδοσης αλλά και το σημαντικό αγιογραφικό έργο του προκάλεσε ένα εκτενές δημοσίευμα – αφιέρωμα (μαζί με φωτογραφία) στην εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΗ, στις 24 Μαΐου 1969:
Ο αγιογράφος που συντηρεί την δόξα του Μυστρά
ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ χρόνια αντιγραφές είναι πάντα πολλά, σχεδόν εξουθενωτικά, για έναν δημιουργό καλλιτέχνη. Κι όμως ο Ευάγγελος Μαυρικάκης τα διέθεσε, κάτω από τους θόλους των εκκλησιών του Μυστρά, αντιγράφοντας τμήματα ολόκληρα από τοιχογραφίες, για να μείνει στο χρόνο, ό,τι απόμεινε μέσα στο χρόνο από μια λατρεία βυζαντινή.
Αλλά βέβαια δυσκολεύεται να μιλήση κανείς για «θυσία», εκεί όπου περισσεύει η προθυμία της προσφοράς. Άλλωστε, αυτή η πολύχρονη θητεία του Μαυρικάκη σ’ αυτόν τον χώρο, του εξασφάλισε κάτι παραπάνω από μια απλή «οικείωση» της τεχνοτροπίας – αν η λέξι δεν θεωρείται ανευλαβής για το αντικείμενό της – των αγιογράφων της εποχής των Παλαιολόγων. Κέρδισε – θα πει ο αξέχαστος Κόντογλου – «την αφομοίωσι των πνευματικών στοιχείων».
Κι όταν αυτές οι κατακτήσεις και τα κέρδη του θα βρουν την έκφρασί τους στο προσωπικό του έργο, στις απεικονίσεις των αγιογραφικών θεμάτων του, ο Κόντογλου θα του γράψη και πάλι:
«Ένοιωσες το πνεύμα που εμψυχώνει τα έργα του Μυστρά… και σιγά – σιγά δημιουργείς κάτι δικό σου. Δηλαδή μαθαίνεις την γλώσσα και κάνεις δικές σου φράσεις , χωρίς να μιμήσαι τις φράσεις που έμαθες από το σχολείο.»
ΩΣΤΟΣΟ – για να ξαναγυρίσουμε στα αντίγραφα – προβάλλει αυτόματα το θέμα μιας ουσιαστικώτερης αξιοποιήσεώς τους. Ένα τέτοιο, τόσου εύρους έργο, δεν επιτρέπεται να μένη κλεισμένο στο εργαστήρι του καλλιτέχνη, ούτε άλλωστε εξαντλείται στα πλαίσια μιας εκθέσεως. Κι όσο μάλιστα ο ζωγράφος, που τόσο μόχθησε, δεν έχει το δικαίωμα πωλήσεως των «αντιγράφων», είναι φυσικό να διερωτάται κανείς, αν δεν θα έπρεπε κάποια υπεύθυνη υπηρεσία να τα αποκτήση, για να μπορούν και οι πολλοί – έτσι συγκεντρωμένα – να τα βλέπουν. Γιατί όχι – τάχα – η Αρχαιολογική Υπηρεσία που μαζύ με το Υπουργείο Παιδείας ενέκριναν και επέτρεψαν το έργο της αντιγραφής;»
Κάποια στιγμή, το Υπουργείο Παιδείας ζήτησε να αγοράσει τα φορητά του έργα – τα περισσότερα αντιγραφές τοιχογραφιών του Μυστρά – όμως ο Ε. Μαυρικάκης αρνήθηκε, επειδή δεν τα θεωρούσε έργα ολοκληρωμένα αλλά ασκήσεις. Για τον λόγο αυτό δεν τα εμπορεύθηκε ποτέ, προτιμώντας (πολλά εξ αυτών) να τα χαρίσει σε φίλους του και σε ανθρώπους που εκτιμούσαν τη βυζαντινή τέχνη.
Παράλληλα με την καλλιτεχνική «θητεία» του στη Σπάρτη και στη Λακωνία ο Ε. Μαυρικάκης, «περιπλανήθηκε», κατά καιρούς, για 10 περίπου χρόνια, συνολικά, σε διάφορα άλλα μέρη της Ελλάδας αγιογραφώντας ναούς, αλλά και μελετώντας παραδοσιακά βυζαντινά αγιογραφικά πρότυπα, πολλές φορές, «κρυμμένα» στα περιθώρια του χρόνου, προσπαθώντας να διεισδύει, διαρκώς, όλο και βαθύτερα στην μυσταγωγική τέχνη της αγιογραφίας.
Ο Ευάγγελος Θεοδ. Μαυρικάκης στη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας, φιλοτέχνησε πάνω από 100 φορητές εικόνες, αντίγραφα ή πρωτότυπα, και αγιογράφησε γύρω στους 70 ναούς σ’ ολόκληρη την Ελλάδα (Λακωνία, Ήπειρο, Ζάκυνθο, Βοιωτία, Σύρο, Κορινθία, Αθήνα, Μεσσηνία κ.α.).
«Μέχρι και τις τελευταίες μέρες της ζωής του, το 1974, σκαρφάλωνε στις σκαλωσιές αγιογραφώντας …χρησιμοποιούσε τα εργαλεία του και μελετούσε τις σημειώσεις του, τα γράμματα του δασκάλου του και τα βιβλία του.»
ΑΡΓ. Β. ΚΥΡΙΔΗΣ
Ο Φώτης Κόντογλου, αποδίδει (δικαίως) στους αγιογράφους όλων των χρόνων τρία χαρίσματα: Ευλάβεια, Ταπείνωση και Πίστη. Και τα τρία αυτά χαρίσματα χαρακτήρισαν όχι μόνο την Τέχνη που υπηρέτησε και έκανε σκοπό της ζωής του ο Ε. Μαυρικάκης, αλλά και την οικογενειακή και κοινωνική του ζωή και παρουσία. Έτσι τον θυμούνται όσοι παλαιοί Σπαρτιάτες βρίσκονται ακόμα εν ζωή και αυτή είναι η παρακαταθήκη που άφησε (μαζί με το αξεπέραστο έργο του) στη Σπάρτη, την οποία αγάπησε όπως την πατρίδα του, τη Σύρο.
Δυστυχώς, όμως, η Σπάρτη έχει ένα ηθικό έλλειμμα απέναντι στον Ευάγγελο Θ. Μαυρικάκη, αφού δεν του απέδωσε την οφειλόμενη τιμή και ευχαριστία ΟΥΤΕ εν ζωή ΟΥΤΕ μετά θάνατον.
Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ αυτή παραμένει ανοιχτή έως ΚΑΙ σήμερα, για την τοπική κοινωνία και τους θεσμικούς της εκπροσώπους, προκειμένου να αποκατασταθεί η ηθική τάξη των πραγμάτων.
Έτσι κι αλλιώς ο Ε. Μαυρικάκης, κατά τη ρήση του Νίκου Καζαντζάκη, βρίσκεται στην Αιώνια Μνήμη και στον Παράδεισο :
«Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον Παράδεισο και μπες μέσα.»
Βαγγέλης Μητράκος, Σπάρτη 17-9-2024
